De eenzaamste eeuw ooit

Lang niet alle mensen hadden in het verleden goede en regelmatige contacten met anderen. Dat is inderdaad zo. Maar in deze tijd geven opvallend veel mensen aan dat ze eenzaam zijn of zich eenzaam voelen. Juist in onze tijd is er een overvloed van mogelijkheden om contact met elkaar te hebben. Iedereen weet inmiddels hoe de mail werkt, vrijwel alle mensen maken gebruik van de app om korte boodschappen, fotootjes of filmpjes te versturen. Als je kinderen of kleinkinderen in Amerika of Canada wonen, kun je probleemloos contact met hen hebben.

Als je daarnaar kijkt, is het opmerkelijk dat de overheid in het najaar 2023 een Week tegen de Eenzaamheid organiseerde. Die activiteit was een van de onderdelen van een breed en enkele jaren lopend programma om iets aan dit probleem te doen. Bij de start van deze overheidscampagne werden onderzoeksresultaten gepresenteerd. Die cijfers zeggen veel: bijna de helft(!) van de volwassen Nederlanders voelt zich eenzaam. Eén op de zeven ervaart dat gevoel zelfs in sterke mate. Onder de jongeren tussen de 16 en 25 jaar voelt één op de vier, dus 25%, zich erg eenzaam. Er zijn veel contactmogelijkheden en toch een Week tegen de Eenzaamheid? Dat roept de vraag op wat eenzaamheid eigenlijk is. Duidelijk is in ieder geval dat het meer en anders is dan alleen zijn.

De eenzame eeuw

De Engelse professor Noreena Hertz heeft een paar jaar geleden over dit onderwerp een boek geschreven. Ze gaf het de titel mee “The lonely century”. Het boek, dat in het Nederlands is vertaald als “De eenzame eeuw”, laat een verontrustend beeld zien. De theoretische en wetenschappelijke beschouwingen wisselt de auteur af met concrete voorbeelden uit tal van landen. Zo beschrijft ze een sprekend voorbeeld uit Japan.

Het gaat over alleenstaande, vaak wat oudere vrouwen, die regelmatig een kleine overtreding begaan waardoor ze uiteindelijk in de gevangenis belanden. Ze overtreden doelbewust de wet en accepteren die straf omdat ze dan in een gemeenschap, in dit geval de gevangenis, terechtkomen. Daardoor is - tijdelijk - hun sociale isolement doorbroken. Mensen moeten wel ten einde raad zijn om op deze absurde wijze contact te krijgen. Bij dit voorbeeld gaat het om mensen die alleen-zijn.

Stilte en meditatie

Alleen-zijn is echter niet hetzelfde als eenzaamheid. Er zijn immers mensen die bewust de eenzaamheid opzoeken. Een voorbeeld is het moderne klooster. In zo’n ruimte heerst stilte. Er is gelegenheid voor meditatie. Er zijn instellingen waarin rustzoekers zich terugtrekken en door middel van geestelijke oefeningen en gesprekken proberen met zichzelf in het reine te komen.

Een ander doel is om, zoals dat wel wordt genoemd, diepere lagen van het mens-zijn aan te boren dan alleen maar de alledaagse. Een periode van retraite, terugtrekking uit de ‘gewone’ wereld, werkt volgens velen zuiverend. Zulke hedendaagse kloosterlingen zijn wel - tijdelijk - eenzaam, maar zij zien dat als een middel om het leven beter aan te kunnen.

Gemis aan erkenning

Eenzaamheid heeft een diepere laag

dan alleen-zijn. Een belangrijk kenmerk van eenzaamheid is gebrek aan erkenning. Eenzamen hebben het gevoel dat ze er niet toe doen, dat ze niet ondersteund worden en dat ze er dus alleen voor staan. Met dat kenmerk zijn we tegelijkertijd bij een van de oorzaken van het probleem. Onze samenleving is immers in sterke mate ik-gericht.

De hervormde theoloog professor Bram van de Beek schrijft in zijn nieuwste boek met de veelzeggende titel “Ego” over de zelfbepalende en zelfbeslissende mens. Zo iemand kiest wat hij zelf wil en daarmee heeft hij in de eerste plaats zichzelf op het oog: ‘Het ik staat in elk beslissen en handelen centraal. Zelfs wat dit ‘ik’ is, bepaal ik, tot op de meest fundamentele aspecten van mensen zoals hun geslacht. (…) Gisteren kon ik anders kiezen, maar nu kies ik zo. Trouw is een leeg begrip geworden’. Die zelfgerichtheid, de houding los-van-God, maakt dat mensen alleen zijn. Ze maken zelf de dienst uit en maken keuzes naar hun eigen goeddunken. Wat ‘ik’ goed vind, is goed. Met deze instelling is er voor gemeenschap en verbinding niet veel ruimte meer.

Eenzaam en toch niet

Hoe totaal anders is het getuigenis van Pomponius Algerius, een martelaar uit Italië. Hij stierf in 1555. Vanuit zijn eenzame gevangenis schreef hij een troostrijke brief. Daarin is echter niets over eenzaamheid te lezen, integendeel. Vol verwondering schreef hij: ‘Wie zal geloven wat ik zeg? Welk mens kan vermoeden dat men in een diep en donker hol een paradijs van vreugde vindt? Of dat in een plaats van droefheid en dood de rust en de hoop op het leven zetelen? Dat in een helse kuil vreugde voor de ziel te vinden is?’

Waardoor is die radicale omslag veroorzaakt? Daarover schrijft hij in het vervolg van zijn brief: ‘Lieve broeders, dit alles heeft de goede hand van God mij gegeven. Hij Die eens vér van mij was, is nu dicht bij me. Hem Die ik ooit nauwelijks kon ervaren, zie ik nu heel duidelijk. Hem naar Wie ik ooit hunkerde, komt nu naar mij toe en geeft mij Zijn hand’.

Deze brief heeft Hoornbeeck opgenomen in zijn boek “Geestelijke verlatingen”. Algerius ervoer geen eenzaamheid. Hij was vervuld met God in Christus. Wat een alles vervullende genade.

In de volgende aflevering besteden we aandacht aan een ander aspect van eenzaamheid, namelijk gebrek aan waardering.

wordt vervolgd

Bijna de helft van de volwassen Nederlanders voelt zich eenzaam. Duidelijk is dat eenzaamheid iets anders is dan alleen-zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen