Woorden die pijn doen

Roddelen heeft een functie. uit onderzoek blijkt dat kletsen over anderen bijvoorbeeld zorgt voor verspreiding van informatie. Het kan handig zijn om te weten dat de relatie van een collega is stukgelopen. Op die manier kan roddelen voor betere samenwerking zorgen.

Wetenschappers merkten ook dat kletsen over iemand kan helpen om dingen voor elkaar te krijgen. Roddelen over een lastige teamleider kan ervoor zorgen dat die uiteindelijk een andere taak in het bedrijf krijgt.

Belangrijk is verder dat roddelen zorgt voor een emotionele ontlading. Als zwager Erik, die zou helpen om de familiereünie te organiseren, z’n zaakjes wéér niet in orde heeft en wéér vergeten is om een offerte voor de zaal regelen en wéér… dan helpt het om even het hart te luchten bij een ander familielid.

Roddelen blijkt bovendien te zorgen voor sociale binding. Als de collega’s Carolien en Dineke praten over Egbert, versterkt dat de band tussen hen. En een moeder en dochter die samen fluisteren over het uiterlijk van die avondmaalganger, voelen zich op dat moment verbonden: „Wie gaat er nu aan het avondmaal met zo’n kleur jasje?” Die verbinding wordt nog eens versterkt door het effect dat het praten over een ander heeft: negatief over een ander spreken, bezorgt de roddelaar vaak een positiever gevoel. ”Zo ben ik niet”.

Scherp randje

Soms is de grens tussen roddelen en overleggen dun. Ferdinand maakt zich al een tijdje zorgen over het gedrag van z'n collega Henrike. Ze is slordig, vergeet dingen en doet chagrijnig tegen andere collega’s. „Nou, ik denk dat het aan jou ligt”, krijgt Ferdinand te horen als hij het met haar bespreekt. „ik doe gewoon m’n werk, maar jij bent de laatste tijd erg kritisch.” Ferdinand aarzelt: kan hij hier met een andere collega over praten? Of is dat roddelen? Een belangrijk verschil hierbij is het onderscheid dat wetenschappers maken tussen positieve en negatieve roddels. Dat heeft te maken met de manier waarop wetenschappers ”roddel” definiëren: praten over iemand die afwezig is. Dat maakt een gesprek over een collega die ziek is, in wetenschappelijke termen direct tot een roddel, ook als het gesprek positief is is.

Veel gesprekken zijn gelukkig positief, zo bleek uit een onderzoek in 2019. Cijfers lieten zien dat proefpersonen ruim vijftig minuten per dag praatten over iemand die op dat moment niet aanwezig was. Maar driekwart van die gesprekjes was ‘neutraal’. De onderzoeker noemde de meeste gesprekken „een beetje saai.” Zo’n 9 procent was positief, ongeveer 15 procent was negatief.

Negatieve gesprekken blijken de hersenen te ‘belonen’. Metingen bij mensen die roddels lazen over beroemde personen, wezen uit dat het beloningscentrum van de hersenen meer activiteit vertoonde. Oftewel: roddels zorgen voor stoffen in de hersenen die een fijn gevoel geven.

Toch blijken er scherpe randjes aan dat fijne gevoel van de roddelaar te zitten. Soms roddelen mensen om wraak te nemen. Aron is gepasseerd voor een promotie en baalt vreselijk dat iris ‘zijn’ functie heeft gekregen. Daarom kletst hij in de pauzes heel wat af over haar, want „dat is toch zo’n feestbeest.” Een andere reden voor laster is het gevoel van macht dat een roddel kan geven. Sharon betrapte haar broer jurriaan toen hij geld uit de portemonnee van hun moeder pikte. in een gesprek met een vriend van haar broer zegt zij: „je moet niet denken dat hij een heilige is, want ik weet dingen van hem…” Verder dan dat gaat zij niet, maar die woorden zetten hem in een negatief daglicht en geven haar het gevoel controle te hebben over haar broer.

Grote invloed

Zulke negatieve roddels hebben grote invloed, zeker als het geklets niet klopt. Zo hoort Maarten, die tegen zijn wil in een echtscheiding belandde, tot zijn schrik dat mensen hem beschuldigen van mishandeling. Via via krijgt hij te horen dat het verhaal gaat dat hij zijn vrouw bont en blauw sloeg. De schrik slaat Maarten om het hart: staat hij nu zo bekend?

Behalve de schade –soms levenslang– die roddel veroorzaakt bij degene over wie gepraat wordt, trekt laster regelmatig diepe sporen in de omgeving. Roddels in families kunnen voor grote problemen zorgen, families kunnen stukgaan aan lasterlijke kletspraat. in sommige families worden problemen niet met elkaar uitgesproken, maar wordt wel druk over elkaar gepraat. Op de werkvloer kan roddelen ten koste gaan van de sfeer en productiviteit. Op verenigingen kan roddelen ervoor zorgend dat sommige leden worden buitengesloten en uiteindelijk afhaken.

Ook in de kerk laat roddel z’n sporen na. En misschien is de kerk wel extra gevoelig voor roddel, omdat daar vaak wordt meegeleefd met het wel en wee van gemeenteleden. Bovendien zijn er in kerkelijke gemeenten vaak duidelijke ‘regels’ waaraan mensen moeten voldoen. Roddelen gaat immers vaak over afwijkend gedrag van een ander of over de zonden van iemand anders. Hoe strenger de groepsregels zijn, hoe groter de kans dat iemand afwijkt van die groepsnorm. Praten over iemand kan dan ook een manier zijn om duidelijk te maken ”wie er echt bij hoort” en wie niet.

Stevige waarschuwing

Terwijl de kerk belijdt een verzameling van zondaars te zijn, loopt iedere kerkganger het risico om zich toch een ‘betere’ zondaar te voelen dan z’n buurman of buurvrouw. Het is dan ook niet voor niets dat de Bijbel stevig waarschuwt tegen roddelen. Spreuken 11:13 zegt bijvoorbeeld: „Die als een achterklapper –een roddelaar– wandelt, openbaart het heimelijke; maar die getrouw is van geest, bedekt de zaak.” Oftewel: Niet kletsen over de narigheid van een ander. En in Spreuken 13:3a staat: „Die zijn mond bewaart, behoudt zijn ziel.” (Zie ook het kader: ”Micro en mega tegelijk”.)

in het Nieuwe Testament maakt jezus duidelijk hoe christenen met conflicten moeten omgaan: openlijk en liefdevol, zonder er doekjes om te winden. Mattheüs 18:15-16 is glashelder: „Maar indien uw broeder tegen u gezondigd heeft, ga heen en bestraf hem tussen u en hem alleen; indien hij u hoort, zo hebt gij uw broeder gewonnen.” Niet over iemand praten, maar mét iemand praten, dat is de christelijke route.

in de tijd dat jezus op aarde leefde, praatten de mensen ook over Hem. De vrouw in Sichar wordt door jezus gewezen op haar zonden, gaat naar het dorp en vertelt over hem (johannes 4:28). Dat doen ook de melaatsen die door jezus wordt genezen (Marcus 1:45), net als man die van demonen wordt bevrijd (Marcus 5:20). Deze voorbeelden laten zien dat mensen positief over Hem spraken, maar als de farizeeën en Schriftgeleerden vanuit jeruzalem komen, doen zij dat omdat zij negatieve verhalen hebben gehoord (Mattheüs 15:1-6). Zij voelden zich beter dan jezus en Zijn discipelen, want zij hielden zich aan de regels. Keer op keer gaat jezus het gesprek met hen aan; Hij draait er niet omheen en confronteert hen met wat er misgaat.

Liefdevol ontvangen

Onderzoek onder een aantal leden van een Canadese kerk liet zien dat negatieve praatjes onder kerkleden ook impact hadden op het geloofsleven van mensen. Gemeenteleden waren teleurgesteld in de kerk, voelden zich in de steek gelaten. Een van de mensen die meededen aan het onderzoek, vertelde: „ik heb het gevoel dat er onder christenen helaas veel trots is. Dat is niet zoals Christus was. Hij was niet trots en wij zouden net zo moeten zijn als Hij.” Zij zag dat kerkgangers kritiek hadden op andere mensen, zichzelf vergeleken met anderen en zo probeerden op te klimmen in de pikorde.

Alle deelnemers in het onderzoek waren het erover eens dat roddels schadelijk zijn in de kerk. laster kan voor verdeeldheid zorgen die moeilijk te herstellen is. Niet voor niets noemt de Heidelbergse Catechismus roddel ”eigen werken van de duivel”, waarmee roddelaars de zware toorn van God op zich laden.

Tegelijkertijd is juist de kerk een plaats waar heling mogelijk is, waar mensen elkaar hun schuld kunnen belijden om liefdevol te worden ontvangen. Waar mensen weten van eigen gebreken, kunnen zij zwijgen over die van een ander.

Tips:

• Oefen om het goede in een ander te zien en niet het negatieve. „ik vind dat zij altijd erg ontspannen is”, in plaats van: „Het is daar altijd een chaos in huis.”

• Bedenk hoe het zou zijn als degene over wie de roddel gaat, erbij zou staan. Dat levert heel andere gesprekken op.

• Als iemand vraagt iets geheim te houden, houd het dan ook geheim. Dus niet: „Eigenlijk mag ik het niet zeggen, maar…”

• Bedenk: „Als er geen hout is, gaat het vuur uit. Als er geen roddelaar is, wordt de ruzie gestild” (naar Spreuken 26:20).

Micro En Mega Tegelijk

In zijn zendbrief gebruikt de apostel Jakobus verschillende mooie beelden als het over ”de tong” gaat. Zo vergelijkt hij de tong met het roer van een schip. In verhouding tot de rest van het schip is zo’n roer een vrij klein onderdeel. In de tijd dat Jakobus zijn brief schreef, was het roer niet veel meer dan een lange, houten plank. En toch moet dat roer het schip in weer en wind de goede kant op sturen. Een tweede beeld dat de apostel gebruikt, is dat van een vuur of een brand. Een klein vlammetje is voldoende om een enorme brand te veroorzaken. De bosbranden in Australië van de afgelopen tijd, zijn klein begonnen. Het verschil tussen die kleine tong en het grote effect, wordt nog duidelijker in de Griekse grondtekst. Daar noemt Jakobus de tong ”micro”, maar het effect dat de tong kan hebben ”mega”. Wat iemand zegt, kan er flink inhakken. Dat kleine lichaamsdeel –een ”stukje vlees”, volgens Calvijn– heeft overal invloed op. Een ”wereld van ongerechtigheid”, oftewel ”een onrechtvaardige wereld” noemt Jakobus de tong zelfs. Daarmee doelt hij waarschijnlijk op het verwoestende effect dat roddelen heeft op alle aspecten van het leven: een wereld vol leugen en bedrog.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen