Kohlbrugge, de theoloog van de komma

Deze zinnen zijn afkomstig uit de zogenaamde ‘komma-preek’ van de negentiende-eeuwse predikant Hermann Friedrich Kohlbrugge (1803-1875). Wie was deze zoon van een Duitse immigrant? En wat is de komma-preek?

Vader Hermann Gerhard had zich in Edam gevestigd. De door hem gestichte zeepfabriek bracht een zekere welvaart. Het echtpaar Kohlbrugge verhuisde later naar Amsterdam en daar ontvingen ze hun oudste zoon, Hermann Friedrich. Hij werd gedoopt in de Hervormde Kerk. In 1809 sloot het gezin zich aan bij de hersteld-lutherse gemeente. Zoon Hermann Friedrich had een helder verstand. Als leerling van de Latijnse school en later het Atheneum blonk hij uit in de klassieke en oosterse talen.

Met de zaak van vader ging het inmiddels minder goed. Daarom moest Hermann Friedrich regelmatig bijspringen. Vader tobde bovendien met zijn gezondheid. In 1825 overleed hij. Dat was voor het gezin een zware slag. Ondanks de moeilijkheden zette Hermann Friedrich zijn studie in de theologie voort en kreeg hij bevoegdheid om te preken. Dat deed hij in de hersteld-lutherse kerk van Amsterdam, waar het gezin nog woonde. Omdat hij in conflict kwam met ambtsbroeders, werd zijn preekbevoegdheid ingetrokken.

Psalm 45

Dat was een teleurstelling. Hij ging echter niet bij de pakken neerzitten, maar begon met een promotieonderzoek aan de universiteit van Utrecht. In 1829 was dit afgerond. De kwaliteit was bijzonder: hij promoveerde cum laude, met lof. In de inleiding van zijn proefschrift schreef hij dat het boek een uiteenzetting bevat ‘over een zeer voortreffelijke Psalm met betrekking tot Christus en de Kerk’. Hij doelde op Psalm 45, waarover hij schreef dat het de ‘allerschitterendste en met alle dichterlijke versiering toegeruste Psalm’ is.

Evenals Isaac da Costa, met wie hij een tijdlang nauw contact had, had Kohlbrugge grote bezwaren tegen het heersende geestelijke klimaat. Die bezwaren stak hij niet onder stoelen of banken. Een van de gevolgen was dat hij na zijn afscheid van de hersteld-lutherse kerk zich niet kon aansluiten bij de Nederlandse Hervormde Kerk. Verzwakt door ziekte en verdriet om het overlijden van zijn vrouw, vertrok hij naar Duitsland om daar rust te vinden. In de gereformeerde kerk van Elberfeld mocht hij preken. Daar hield hij op woensdagmiddag 31 juli 1833 zijn befaamde komma-preek.

Komma

De tekst voor de preek is Romeinen 7 vers 14: ‘Want wij weten dat de wet geestelijk is, maar ik ben vleselijk, verkocht onder de zonde’. Tussen de woorden ‘vleselijk’ en ‘verkocht’ staat een komma. Die is van grote betekenis. Als de komma er niet tussen staat, is de betekenis: ‘Ik ben, voor zover het mijn vlees betreft, verkocht onder de zonde’. Dus: met mijn geest ben ik niet verkocht onder de zonde. In zijn preek nam Kohlbrugge van die ‘komma-loze’ uitleg nadrukkelijk afstand. Hij zei: ‘Want de wet is geheel geestelijk. (…) Ik daarentegen ben geheel, met mijn gehele mens, met lijf en ziel, met vernuft en wil, met al mijn zinnen en leden, vleselijk, zoals ik inwendig en uitwendig leef, geheel uit vlees geboren, uit zondig zaad geteeld, en in zonden ontvangen’. Uit zichzelf kan de mens niets goeds voortbrengen. Daarbij sluiten zijn zinnen over de heiligingskrukken en lompen uit de inleiding aan.

‘Sta op en schrijf’

Hij vertelde een leerling hoe hij tot deze preek gekomen was. Tijdens een worsteling om licht en het recht verstaan van het Evangelie drong een vraag van Boven in zijn ziel: ‘Zijt gij met Mijn Lam tevreden?’ en terwijl hij daarop antwoordde ‘Ja Heere’, ontving hij het onbegrijpelijke antwoord: ‘Dan ben Ik ook met u tevreden; sta op en schrijf’.

Hij had juist een verzoek gekregen van ds. G.D. Krummacher om op die woensdagmiddag voor hem te preken. Krummacher was namelijk ziek. Kohlbrugge schreef in een brief aan jonkvrouw Verschuer, die later zijn tweede vrouw zou worden, over het ontstaan van de preek: ‘Ik kom te huis, bid God om een tekst, sla in het Grieks Rom. 7:14 op, en lees: ik ben vleselijk, onder de zonde verkocht. Ik weet niet, dat mij in mijn leven iets meer heeft aangegrepen als die komma te zien. Ik viel neder voor de Heere, loofde Zijn Naam, prees Zijn erbarming, en schreef met een mijzelf onbegrijpelijke snelheid de preek op zonder tussenpozen’.

De in Duitsland overleden Kohlbrugge kreeg kritiek te verduren en oogstte waardering. Velen vonden hem te eenzijdig en vonden dat hij te weinig oog had voor de opdracht om heilig voor God te leven. Anderen daarentegen hadden grote waardering voor zijn Schriftuurlijke prediking.

wordt vervolgd

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen