Strijd rond inenting

Bij de uitbraak van polio, mazelen en nu van corona gaat het weer over zin en onzin van vaccinatie en de rol van de overheid. Voor- en tegenstanders bestoken elkaar vanuit hun eigen bubbels.

Vaccinatieweigeraars

Vaccinatie is bedoeld als preventie tegen levensbedreigende en -ontwrichtende ziekten met hoge bezettingsgraad. Door een relatief kleine ingreep is het mogelijk het lichaam te activeren tot afweer van specifieke ziekmakers. We worden er immuun voor. De beoogde bescherming werkt gedurende kortere of langere tijd. Soms is later re- of hervaccinatie nodig. Zo werkt ‘de griepprik’ – voor veel kwetsbare ouderen en risicopatiënten vaste prik – niet eindeloos, maar moet het vaccin telkens weer aangepast worden aan de verschijningsvorm van het rondwarende griepvirus.

Vaccinatie wordt door de een blindelings omarmd, door een volgende kritisch bejegend en door weer een ander afgewezen. Laat nu eerst gezegd zijn dat bezwaren tegen vaccinatie niet uitsluitend en vooral uit christelijke hoek komen. Twee jaar geleden haalde VVD’er Klaas Dijkhoff flink uit naar het groeiend aantal vaccinatieweigeraars. De ‘anti-vaxxers’ besluiten om uiteenlopende redenen hun kind(eren) niet te ‘laten prikken’ tegen ziekten als mazelen, polio of baarmoederhalskanker. Dijkhoff richtte zijn pijlen vooral op jonge, hoogopgeleide ouders en vroeg zich hardop af of kinder- en naschoolse opvang hun niet-ingeënte kinderen zou moeten weigeren. De gemeenteraad van Apeldoorn voegde zich in het koor van de verontrusten. Zorgen maakte men zich over het kerkdorp Uddel, waar nauwelijks een derde van de kinderen blijkt te zijn ingeënt tegen infectieziekte. Hier hebben bezwaarden en aarzelenden wel levensbeschouwelijke motieven. Dat geldt ook het voormalige eiland Urk met lage vaccinatiegraad.

Inmiddels laait de discussie ‘vaccineren, ja of nee?’ weer op, nu er door farmaceuten en onderzoekers hard gewerkt wordt aan het vinden en beschikbaar hebben van een anti-coronavaccin. Waarom verdeelt vaccinatie de bevolking al snel in twee kampen met daartussenin een brede groep twijfelaars?

Melkmeisjes

Zolang preventief tegengaan van ernstige ziekten niet tot de mogelijkheden van de medische stand behoorde, hoefde je er ook niet over na te denken. Dat veranderde toen de Britse plattelandsarts Edward Jenner (1749-1823) in 1796 het verschijnsel immuniteit ontdekte. Melkmeisjes die door contact met ontstoken koeienuiers besmet waren geraakt met het zeer besmettelijke, maar voor mensen ongevaarlijke koepokvirus (variola vaccina), bleken beschermd tegen de gevreesde ‘mensenpokken’. Door opzettelijk te infecteren met pus uit de blaren die zij kregen, ontdekte Jenner het principe van vaccineren. De term werd door hem gemunt. Echt nieuw was zijn ontdekking niet. Al veel langer was bekend dat mensen immuun konden worden gemaakt tegen pokken door hen opzettelijk te besmetten (variolatie of inoculatie). Vanuit het oosten en Midden-Oosten bereikte de methode in de achttiende eeuw het westen.

Door smetstof (korsten of vocht uit de puisten) van menselijke pokken in de huid van gezonde personen te wrijven of daar in te krassen werd via een afweerreactie immuniteit verwekt. Soms was het middel erger dan de kwaal. Te veel mensen overleefden deze behandeling niet. Een groot deel van de negentiende eeuw bleef pokken de enige ziekte waartegen gevaccineerd kon worden. Pas in 1880 ontwikkelde de Fransman Louis Pasteur vaccins tegen andere ziekten.

Waar is dat pokkenbriefje...?

In 1818 werd vaccinatie tegen pokken verplicht gesteld, wilde men toegelaten worden tot een Engelse volksschool. Pokken was lange tijd de voornaamste oorzaak van kindersterfte. Vanaf 1823 stelde ook de Nederlandse regering vaccinatie van schoolgaande kinderen verplicht. Het ‘pokkenbriefje’ diende als bewijs van inenting. Wie het niet kon tonen, werd de toegang tot school geweigerd. Soms raakte het door de dokter afgegeven bewijs van inenting zoek en vroegen ouders zich wanhopig af waar ‘dat pokkenbriefje’ toch was gebleven.

Schoolgaan was voor lang niet alle kinderen weggelegd, waardoor de vaccinatiegraad laag bleef en de pokkenepidemie, die in 1871 uitbrak en voortduurde tot 1873, 23.000 levens opeiste. Overigens werd de vaccinatieplicht in 1857 weer afgeschaft en in 1872 heringevoerd. Na invoering van de schoolplicht in 1900 ging het beter met het aantal gevaccineerde kinderen.

Dwang door de overheid

Vaccineren – en vooral de dwang vanuit de overheid – riep de nodige tegenstand op. Die werd sterk georkestreerd vanuit de Réveilkring. De tot het christelijk geloof bekeerde Joodse arts Abraham Capadose (1795-1874) was een van de felste opposanten. Merkwaardig, omdat juist Joodse medici zich steeds uitgesproken voorstanders hadden getoond van vaccinatie, ook Capadose. Zijn anti-standpunt verwoordt hij in 1823 in zijn Bestrijding der Vaccine, het jaar waarin Da Costa’s geruchtmakende Bezwaren tegen de geest der eeuw verscheen, een massieve kritiek op de idealen van de Verlichting. Hij oogstte lof én hoon. Capadose schreef daarna nog een aantal keren over vaccinatie. In 1825 deed hij zijn Ernstige waarschuwing tegen de koepokinenting het licht zien. Hoewel tijdgenoot en mede-Réveilman Willem Bilderdijk niet over vaccinatie geschreven heeft, deelde hij de bezwaren van Capadose en zag er een uiting in van de tijdgeest, de geest van de ontkerstening die steeds meer invloed kreeg op het denken en doen van ons volk. Hij keerde zich tegen iedere vorm van maakbaarheidsdenken als uiting van menselijke trots tegenover God.

De invoering van de ‘Wet tegen de besmettelijke ziekten’, die een vaccinatieplicht voor alle scholieren inhield, bracht een breed protest vanuit de bevolking op gang. Ze leidde tot de oprichting van de ‘Bond tegen Vaccinatiedwang’, met aan het roer mr. L.W.C. Keuchenius. De Bond was de tegenhanger van het ‘Genootschap ter bevordering der Koepok-inenting’. Gedwongen vaccinatie was onverenigbaar met de individuele vrijheid die de moderne mens toekwam. Uiteindelijk stond de overheid ontheffing voor gewetensbezwaarden toe, maar toen was het al 1928.

Vaccinaties in Nederland

In Nederland worden kinderen op verschillende leeftijden, soms verschillende malen, voor een aantal ziekten ingeënt.

De DKTP-Hib-HepB-vaccinatie beschermt kinderen tegen zes ernstige infectieziekten: difterie, kinkhoest, tetanus, polio, Hib-ziekten en Hepatitis B.

De BMR-vaccinatie beschermt tegen bof, mazelen en rodehond.

De HPV-vaccinatie beschermt meisjes tegen baarmoederhalskanker.

(bron: Rijksvaccinatieprogramma)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen