Lompenhandelaar schildert de afval van zijn volk...

Een voddenboer die kunstschildert, een lorrenraper die nooit les had van een schilderacademie en die nu een eigen museum heeft: dat is nieuws; daar stort de pers zich op. Vooral als de opening van dat museum met enige trammelant gepaard gaat omdat die zou moeten worden verricht door de beruchte cabaretier en godslasteraar Freek de Jonge en dat nog wel in de hervormde kerk van een mooi oud Fries stadje. De kerkbestuurders weigerden Freek - zoon van een dominee - op de kansel toe te laten en de rel was geboren. Maar Jopie Huisman kreeg zijn museum, in zijn geboorteplaats Workum. En aan de Rijksstraatweg in Herbayum drijft Jopie (anno 1922) nog altijd zijn handel - inmiddels wel een groothandel - in lompen en oude metalen. In zijn vrije tijd schildert hij en hij verrukt de mensen, van prof. Jelle Zijlstra (die met genoemde Freek in april het Jopie Huismanmuseum opende) tot de psychiater dr. R. van den Hoofdakker, die als dichter-schrijver Rutger Kopland een omvangrijk boek aan Jopie Huisman en zijn kunst wijdde, waarin hij diens afgebeelde werken van commentaar voorziet.

Lorrenkunst
Nogmaals: een lompenhandelaar die zeldzaam fijn en nauwkeurig schildert in een combinatie van fotografisch en magisch realisme, die moet wel veel aandacht krijgen ook als hij die zelf niet lijkt te zoeken. En ik geef graag toe dat de interesse voor zijn werk terecht is.

Maar zou men ook zo hard gelopen hebben als hij niet toevallig in lompen en oud papier had gehandeld en als in zijn museum niet een opgelapte onderbroek, versleten schoenen en de schepemmer van zijn vader, die per schuit mest vervoerde, zo'n ereplaats hadden gekregen en door Huisman op doek waren,, vereeuwigd"? Ik weet het niet, al was ook ik zeer onder de indruk van zijn knappe werk en zijn kunst om van wegwerptroep levende en sprekende voorwerpen te maken.

Niet geschoold
Jopie Huisman: een begrip. Hij kwam ter wereld in een niet al te best bekend staand deel van Workum, de Holle Mar, en tekenles kreeg hij alleen op de lagere en de ambachtsschool. Maar talent had hij al vroeg, zoals zijn nu fel begeerd jeugdwerk laat zien. Van een kunstenaarsopleiding was voor deze zoon van een arme strontschipper geen sprake en hij belandde in de handel in afvalstoffen. Dat betekende met de kar door de straten Noord en Zuid van het stadje in de buurt van Hindeloopen en Stavoren trekken en zolderopruimingen opkopen. Toen hij in 1959 naar Herbayum vertrok zette hij die handel voort, maar in z'n vrije tijd schilderde hij — gewoon in de woonkameren zijn inspiratie vond hij juist in achteloos weggeworpen zaken.

Onderbroek op doek
In een baaien opgelapte onderbroek van meuke Albertje, de,,schatten" van oude Jouke: oude schoenen, wasknijpers, stukken Sunlightzeep,, waarborg 10000", een half versleten handstoffer, een lappenpop, stukken kurk uitzee opgevist, wondermooi geschilderde boerenkielen en werkbroeken, afgetrapte schoenen en zoveel meer. Hij zag de mensen erin en erachter en dat legt hij neer in olieverf. Van dat vroege werk verkocht hij wel eens wat voor weinig geld, soms ongesigneerd. Maar pas na 1960 kwam de echte,, ontdekking" en de doorbraak: met een tentoonstelling in 1963 in Franeker.

Eigen museum
Later, in 1981 in Haariem, bezochten binnen een maand zo' n 26.000 bezoekers Jopies schilderijen en in dat jaar schreef Rutger Kopland het grif verkochte boek over Huisman, dat ook nu in diens museum verkrijgbaar is (voorplm. 50 gulden). Bij zijn leven kreeg Huisman in een fraai gerestaureerd pand uit 1633 zijn museum en dat is tamelijk uniek. Zelf stak hij er geen hand naar uit, maar wel stelde hij alle aanwezige tekeningen, voorwerpen en doeken kosteloos beschikbaar, want verkopen wil hij niet meer. Het geld heeft hij niet nodig en hij is wars van alle elitaire kunstenaars- en kunsthandelsgedoe. De Vriendenkring van het Jopie Huismanmuseum wil nu proberen zoveel mogelijk werk van hem dat ooit weggegeven of vooreen habbekrats verkocht is terug te verwerven.

Gestolen werken
Of dat lukt met de drie gestolen schilderijen is nog de vraag. Die zijn in 1984 in Nuenen ontvreemd: ,,Handschoenen", ,,De drie lotgenoten" en ,,Het merelnest" zijn nu alleen nog in reproduktie beschikbaar. Jopie treurt er nog om, hoewel hij een blijmoedig mens is en ook weet dat zij n werk niet door de dief via de kunsthandel verkocht kan worden. De geldwaarde van zijn schilderwerken zegt hem weinig; die drie waren verzekerd voor 45.000 gulden, maar de,,geestelijke" meerwaarde laat zich niet in geld uitdrukken. Ondertussen is aan Huisman het leed niet ongemerkt gepasseerd, al toont hij zich een optimist. Zijn vrouw verliet hem met hun kroost. Later hertrouwde hij met letje, maar een paar jaar geleden werden letje en Jopie door overvallers in Herbayum bedreigd, flink mishandeld en - wat Jopie nog erger vond — die boeven vernielden een aantal van zijn doeken om te zien of hij geen geld verstopt hield achter het linnen. Dat leverde hen niets op, maar Jopie was geschokt om die vernielingen en zei: ,,wat moeten die mensen door een hel gegaan zijn om hun medemensen zoiets te kunnen aandoen."

Jopies godsdienst
Zijn liefde voor de mensen heeft er niet onder geleden, zegt hij. In vraaggesprekken praat hij daar graag over: een ietwat merkwaardige mengeling van vage religie en christelijk geloof die hem niet belet voor de EO nogal vroom te praten en tegelijk zeer goed bevriend te zijn met spotboef Freek de Jonge. Zelf zegt hij wel te verwachten in de hemel te komen en daar muziek van trompettist Miles Davis te willen horen en met Jan van Eyck te praten. . . Maar die godsdienstigheid lees je niet van zijn werken af. Ik zag tenminste geen stukgelezen Statenbijbel of gehavend kerkboekje door hem geschilderd. Wel een wollen onderbroek uit rusthuis Nij Bethanië, een reproduktie van ,,Het merelnest" dat Jopie aantrof in zo'n ijzeren pot op driepoot, de zeldzaam mooi gekleurde ,,Roodbaaien hemden op groene deur'', de - ook in werkelij kheid met vele andere geschilderde voorwerpen in het museum opgestelde - ,,Steenkruiwagen van C. Adema", de, ,Hondenkar met schoenen", het,,Deurtje met venster'' en ook wat portretten.

Portrettekeningen
Wie het museum aan de Noard 5 (bij de grote kerk in het centrum van Workum) binnenloopt ziet beneden eerst getekende portretten en landschappen:,,Vader", ,,Moeder Grietje", ,,Pake Ypke", ,,De dag van mijn vertrek uit Workum", ,,Schilder Piet Schoen" (een vroeg werk uit december '45), pentekeningen als ,,Speelgoed van Pepie en Marretje", ,,Opa" (een aquarel van de oude man die in een hoek staat te plassen), een zelfportret uit 1946, een,,halve houtsnip" (geen vogel, maar een dubbeleiboterham met kaas) en landschapstekeningen zoals ,,Lutkewierum bij nacht". Beneden en boven zijn de vitrines met de oude schoenen, de beroemde gelapte veelkleurige onderbroek van meuke Albertje die in niets meer lijkt op de tangaslipsvan,,ons" jonge vrouwvolk, de tekening ,, Kippenhok van Durk Feenstra" die we later boven als olieverf tegenkomen. Verderop die eerste verdieping de al genoemde doeken - in totaal zo' n 25 en andere uiterst weinig kunstzinnig getitelde, maar zeer sprekend geschilderde olieverven.

Van Goghstijl
Ik zie,, De schoenen van oude Yde'',,, De jas van Jelmer",,,Melkbus met een A.", een zelfportret met hoed tegen een achtergrond van jutezakken, de in '75 geschilderde broek van de koemelker, hoeden, kinderschoentjes, ,, Vriendschap" (twee poppen, waarvan de grootste dezelfde is als op,, Lappenpop''), klomplaarzen en - heel verrassend, al kende ik Huismans voorliefde — een in stijl van Van Gogh geschilderde arenmaaier met korenschoven uit 1950. Heel,,gewoontjes" is ook een stilleven met AaBe-deken, een borstrok op Deventer stoel en zo meer: kunst van niveau, maar door en voor het volk, niet alleen voor een culturele elite van Freken en Koplanden.

Zélf kijken
Ga zelf maar kijken. Als u, zoals ik, notities maakt kan het ook u gebeuren dat de dame van de balie op u afstormt en vraagt wat en waaróm u dat doet. Ik: omdat dit werk me interesseert. Want ik had me aan haar niet als persman bekendgemaakt, omdat ik vreselijk veel hekel heb aan uitleggerige en meezeulende museumconservatoren e.d. Ik kijk liever m'n eigen ogen uit dan uit hun doppen. . .
Alle informaties over het Jopie Huismanmuseum: tel. 05151-3131.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen