Schoolvakantie, toen en nu

De eerste dagen thuis was het meestal wennen. Je hoefde niet meer op tijd uit bed, op tijd eten, op tijd naar school. Geen huiswerk maken, geen beslommeringen, maar je was vrij. Vrij om te doen watje wilde. . . Het duurde meestal niet lang, of de vrijheid begon wat te drukken. Er kwam wat verveling! Nee, niet zo erg nog, maar toch. . . ,, Wat zal ik gaan doen? Lezen? Nee, dat heb ik al gedaan. Iets borduren? Geen zin in vandaag. Tekenen dan? Och nee, 'k weet niet wat ik tekenen moet! Buiten spelen? Maar iedereen is met vakantie. . . " Gelukkig kwamen in de loop van de vakantie nichtjes of neefjes logeren, of je mocht zelf naar oom en tante. Al was het maar een paar straten verder, 't was tóch ,, uit"-gaan!

In die tijd waren de vakanties in het binnenland volop in opkomst. Velen huurden een zomerhuisje. Naar het buitenland ging alleen de ,,rijkelui".

Dat wij en de kinderen van nü niet alléén genieten van vakantie na een schoolperiode, maar dat vrij-zijn vroeger ook fijn gevonden werd, bleek, toen ik wat boeken nakeek en ontdekte wat vakantie vroeger eigenlijk betekende, 't Eerste wat ik tegenkwam was een plaatje van drie fietsende kinderen met - wat wij noemen - nostalgische kleren aan. Er stond bij:,,Leve de vakantie!" Daaronder het rijmpje: ,, Jongens wat een jool. Vier weken rusten En dan weer naar school!" Maar niet voor elk kind was het vrij-zijn een pretje. Het betekende voor vele stadskinderen niet anders dan een paar weken slenteren langs de straat, anderen moesten alle dagen vader op het land of moeder in het huishouden helpen. Zelfs las ik van kinderen die direct moesten gaan verdienen... Die kinderen waren blij als de school weer begon!

Is vakantie nodig?
Is vakantie wel nodig voor de schoolgaande kinderen? 't Is een vraag die vroeger heel wat keren gesteld is. Toen de jeugd regelmatiger de scholen ging bezoeken, toen de leerplicht meer gestalte begon te krijgen, ontstonden ook de geregelde schoolvakanties. Tot dan toe waren het leer vrije dagen.

Vrije dagen om kerkelijke plichten te kunnen vervullen, vrije dagen om jaarmarkten te bezoeken. Ook gaven de diverse werkzaamheden op het land aanleiding om de school niet te bezoeken. Ik las over een hooioogst. een graanoogst, een aardappeloogst, een beetworteloogst en een wijnoogst. In dat opzicht waren de vrije dagen dus hard nodig. Ouders kregen dan hulp die nodig was om het werk te kunnen doen. Maar met de leerplichtwet moesten alle kinderen naar school en kregen dus ook allemaal zo nu en dan vakantie. Daar waren veel kinderen, die niet hoefden te werken. Er was geen kerkelijke feestdag, er was geen jaarmarkt. Er was dus helemaal geen aanleiding om die kinderen vrij te geven.
Was vakantie dan wel nodig? Vele jaren geleden, in 1911,schreefJ. C. Wirtzin het boek Bijzondere Methodiek het volgende: ,, De vraag is niet van vandaag of gisteren, of die vacanties noodig zijn. Het is allang geleden, dat ze in een openbare vergadering werd besproken. Sommigen beweerden, dat vooral de kinderen er behoefte aan hadden; anderen daarentegen hielden vol, dat ze meer nog voorde onderwijzers noodig waren.Toen stond de oude heerH. J. van Lummel op en sprak ongeveer het volgende:,,Als wetenschappelijk aangetoond is, dat noch de kinderen, noch de onderwijzers behoefte hebben aan vacantie, dan nog houd ik vol, dat ze nu en dan gegeven moet worden, en wel ter wille van de ouders, die den arbeid van de school nooit beter waardeeren dan tijdens de vacantie"."
Dit is natuurlijk niet het enige wat ervan gezegd wordt. Het voert te ver om alles hier te bespreken. Het gaat over behoefte aan vakantie en rust, over afwisseling van arbeid en het ,,frisch houden van de onderwijzers."

Voor hun familie
Wat betreft het nut van vakanties kunnen we ook in de leer gaan bij J. Geluk, Woordenboek voor Opvoeding en onderwijs: ,, Vacantiën zijn echter niet alleen noodig om aan onderwijzers en leerlingen na maandenlange inspanning een tijd van rust tot verzameling van nieuwe krachten en nieuwen lust tot arbeiden te schenken; ook met het oog op andere behoeften zijn zij noodzakelijk. Aan onderwijzers schenken zij de gelegenheid om gedurende eenigen tijd meer uitsluitend voor hun familie te leven (!); aan ouders, wier kinderen verre van den huiselijken kring worden opgevoed, geven de vacantiën de gelegenheid hun kinderen een tijd lang weder geheel te bezitten". Ook hier kunnen we nog heel wat meer over vakantie lezen. We zullen ons echter beperken.

Rust nodig
We zijn zo gewoon aan de geregelde vakantie, dat we aan het nut meestal geen gedachten wijden. Hooguit zien we als leerkrachten uit naar de rust die lokt. Of als ouders slaken we een zucht van: ,,Was't maar weer school!"
Dat zijn dan wat subjectieve gevoelens. Wie werkelijk overdenkt of vakanties nodig en nuttigzijn voor leerkrachten en schoolkinderen, kan zich waarschijnlijk wel vinden in enkele of vele van de aangehaalde citaten. Wat dat aangaat is er tussen vroeger en nu niet veel veranderd. Zowel leerkrachten als schoolkinderen hebben rust nodig. Rust om terug te zien op wat was; rust om ook de toekomst weer onder ogen te zien. Rust om straks het nieuwe schooljaar weer in te kunnen gaan!

Hoe lang?
Tegenwoordig - heel wat jaren al - hebben de kinderen zes weken zomervakantie. Dat dat vroeger wel anders was, hoorde ik in een gesprekje tussen Jan (10 jaar) en een oude buurvrouw van 83 jaar. ,,Jan, 't is bijna vakantie, hè?Vindje'tfijn?"„Nou!" zei hij hartgrondig. ,,En hoe lang is de vakantie?'' wilde de buurvrouw weten. ,,Zes weken, mevrouw!" was 't antwoord.,,Zes weken. . . dat is lang! Wij hadden vroeger maar twee weken vakantie!",,' k Ben blij dat ik niet vroeger leefde!" was Jans commentaar. In het voornoemde boek uit 1911 las ik inderdaad, dat ,, de duur der vacantiën in Nederland voor de lagere scholen varieert van twee tot negen a tien weken per jaar". Stel je voor, datje maar twee weken vakantie had in een héél jaar, kinderen! Nee, ik houd me - net als Jan - ook maar liever bij devakantiesanno 1984!

Het einde
Het einde van de vakantie nadert. Hoe was dat toen? Je mocht een nieuw kladbloc kopen, een nieuwe etui en een puntenslijper. Moeder maakte een prachtige inktlap en je tas stond - keurig gepoetst - al klaar om ingepakt te worden. Ja, dan was het tóch weer fijn om naar school te gaan. De laatste dagen gingen eigenlijk te langzaam voorbij! Aan de ene kantzagje ertegen op.,, Ik kom bij zo' n strenge meester'', of, ,Zal ik het wel kunnen in die klas? 't Is vast heel moeilijk!" Aan de andere kant had je de schoolsteer toch wel gemist, de dagelijkse gang, het spelen met de kinderen. En wat zou 't leukzijn om de nieuwe boekjes te bekijken, nieuwe schriften te krijgen, een nieuwe pen, een nieuw potiood. . . Het,,opnieuw beginnen'' - met een schone lei - was héél aantrekkelijk. Ja, je ging graag weer naar school!

Zou 't nog zo zijn? Ik heb heel wat lagere-schoolkinderen meegemaakt. Heel vaak heb ik dezelfde verwachting gezien. Zelden ontmoette ik een kind, dat van de eerste dag af zich met moeite naar school sleepte. Ja, ze zien er soms wel tegenop, maar ze gaan toch met plezier! En de leerkrachten zelf?

Ook die hebben een,,ertegen-opzien" en een,,verwachting", een ,,opnieuwbeginnen''; vaak ook een voornemen om 't anders te doen dan vorig jaar, vol moed om de hun toevertrouwde kinderen verder te helpen op weg naar het volgende leerjaar!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen