Cake van het vuur

Hij stamt uit de tijd dat ovens pure luxe waren, de wonderpan. Maar ook nu grijpen mensen graag naar het ouderwetse bakgerei, dat het gasstel of de elektrische plaat omtovert tot een mini-oven. Ze doen dat vanwege de energiebesparing, maar niet minder uit nostalgisch oogpunt.

De pan is geboren in de tijd dat een oven nog geen gemeengoed was. Rond de jaren zestig, toen steeds meer mensen een fornuis kregen, verminderde de populariteit.

Inmiddels staat de pan weer in de kijker. Op Marktplaats floreert de handel in tweedehands exemplaren, die al snel een euro of twintig opleveren. Sinds een paar jaar wordt de pan ook weer geproduceerd, sinds enkele maanden in een verbeterd jasje (zie kader).

Het zijn vooral de hang naar de eenvoud van toen, de toenemende aandacht voor duurzaamheid en lichte weemoed om het verleden die de pan weer geliefd maken. De herinnering aan een oma die op het vuur een cake liet garen, is vaak de reden om een wonderpan aan te schaffen. Soms komt hierbij ook milieubewustzijn om de hoek kijken, want de wonderpan gaat er prat op dat hij minder energie nodig heeft om een cake (of brood, of boterkoek, of ovenschotel) te produceren dan een oven. En dan is er nog de brede inzetbaarheid van de pan, die net zo makkelijk op een –zeg– luxe AGA-fornuis gebruikt kan worden als op een gasbrander op de camping. Glutenvrij brood nodig, maar geen oven in het vakantiehuisje? De wonderpan weet er raad mee.

Voor mij ruikt cake uit de wonderpan, hoog en rond met een gat in het midden, vooral naar jeugdsentiment. Hij was, zoals ik hem me herinner, compacter en een tikje kleffer dan gewone cake. Ik ben benieuwd of de jongste versie van de wonderpan iets vergelijkbaars oplevert.

Loeiheet

Volgens de inleiding van het receptenboekje dat is bijgevoegd –een verzameling van veertig recepten, onder meer afkomstig uit Libelles uit de jaren zestig– is het verstandig om te beginnen met een eenvoudige kant-en-klare mix, omdat bakken met de wonderpan enige oefening vergt.

Tegen het advies in begin ik met een gewone cake, simpel van 250 gram suiker, 200 gram zachte boter, 250 gram zelfrijzend bakmeel en vier eieren, volgens het bijgeleverde recept. Kleinste gaspitje, laagste stand. Overigens is de nieuwe wonderpan uitgerust met een stalen bodemplaat die geschikt is voor alle warmtebronnen, van inductiekookplaat tot houtkachel. Hij verdeelt de warmte gelijkmatig, maakt buitenpan en deksel loeiheet –een waarschuwingssticker op de knop zou niet overbodig zijn– en zorgt ervoor dat het deeg in de binnenpan gaart. Het glazen deksel houdt de warmte binnen en zorgt er tegelijk voor dat een blik op het baksel mogelijk blijkt.

Ruim een kwartier voor het einde van de geadviseerde baktijd van zestig minuten lijkt de cake gaar. Maar omdat doorgewinterde wonderpanbakkers op internet waarschuwen dat de baktijd in de pan vrij lang uitpakt, wacht ik. Na tien minuten waag ik het erop. De cake is prima. De smaak is uitstekend en de structuur mooi luchtig. Hooguit is-ie een tikje te droog, dus de volgende cake mag er eerder uit.

Ik ga verder met de gemberboterkoek uit het boekje. Dat wordt een van de lekkerste boterkoeken die ik ooit proefde. Dan de kokoskrans. Die mag iets smeuïger: korter bakken dus. Ik waag het daarna op een eigen recept: een kruidkoek met honing en palmsuiker die bij mij thuis met zekere regelmaat uit de oven komt. Ook die lukt.

Met wat gepuzzel krijg ik zelfs het deeg voor de gemberbolus goed in de pan. De wat droge reuzenkoek van brooddeeg lijkt in niets op de Zeeuwse bolussen die –per abuis?– bij het recept staan afgebeeld.

En inderdaad, zelfs afbakbroodjes komen gebruind en gaar uit de wonderpan, zoals de handleiding belooft. Het bakken duurt wel ongeveer drie keer zo lang als in de oven. De minipizzaatjes die ik in de pan opwarm, zijn juist razendsnel knapperig en op temperatuur – maar omdat ze scheef liggen, druipt er kaas van af. Die aangebrande kaasresten zijn overigens heel makkelijk uit de pan te verwijderen.

Aluminium

Alle successen en succesjes ten spijt, de vraag blijft waarom iemand die een oven heeft een wonderpan voor bijna 50 euro zou aanschaffen (voor RD- en Terdegelezers is de pan tijdelijk voor 37,95 euro te koop). De pan warmt een stuk sneller en efficiënter op dan een oven, zeker. Vooral op warmere dagen heeft de pan de voorkeur, omdat de restwarmte die een oven oplevert het toch al warme huis alleen nog maar verder verhit.

Maar voor doorsneegebruikers die hooguit wekelijks een cake (je snijdt er al gauw vijftien tot twintig plakken uit), een brood, een koek of misschien eens een ovenschotel in de pan maken, zal het met de energiebesparing wel meevallen. Zeker bij degenen die, net als ik, ook heel regelmatig in de oven blijven bakken. Simpelweg omdat een ander model koek of taart ook leuk is.

Bovendien schuif ik cakes met yoghurt en citroen liever in een stalen bakblik dan in de pan, omdat het aluminium kan reageren met zuren. Volgens het bijgeleverde receptenboekje is er „geen gevaar voor de gezondheid”, maar er zijn genoeg mensen en ook wetenschappers die daar anders over denken. De Stichting Vakbekwaamheid Horeca bijvoorbeeld raadt het gebruik van aluminium pannen en bakvormen af. Tegelijk constateert ze dat de risico’s meestal gering zijn. „Onbewust worden er vaak maatregelen genomen die voorkomen dat aluminium met zuren uit de voedingsmiddelen in aanraking komt. Aluminium bakvormen worden altijd eerst ingevet en de zure appel in appeltaart wordt omgeven door een deeglaagje. Min of meer per ongeluk gaat het dus meestal goed.”

Mijn wonderpan blijft, zo leert de praktijk, regelmatig zijn dienst bewijzen. Vooral gewone roombotercake lukt fantastisch. En op de een of andere manier lijkt bakken in de pan minder moeite te kosten. Beslag in de pan, deksel erop, hup, gas aan, wachten en genieten.

Van liefhebberij tot minihype

Peter Boer, ondernemer en parttime-inkoper/calculator bij uitgeverij De Banier, at voor het eerst iets uit de wonderpan tijdens de presentatie van een boek uit het Banierfonds. De auteur van het boek, Teunie Luijk, trakteerde alle aanwezigen op zelfgebakken cake. Boer at met smaak, kreeg een pan te pakken via Marktplaats en werd een enthousiaste wonderpanbakker.

Maar het plakje cake had meer gevolgen. Zijn ondernemersbloed begon te kriebelen en zo vond Boer in Italië een leverancier voor de pannen. In 2012 startte hij een webshop, Farmer’s Homeware, en nam hij ook de wonderpan op in het assortiment.

Door een actie waarbij abonnees van het Reformatorisch Dagblad en familieblad Terdege de wonderpan met korting konden aanschaffen, ontstond een heuse minihype. Maar liefst 2500 pannen gingen naar een nieuwe eigenaar. Naast veel positieve reacties kreeg Boer ook klachten. Over het aluminium deksel dat snel verboog. En over aangebrande en nog niet gare koek.

Toen de Italiaanse fabrikant ook nog eens leveringsproblemen kreeg, besloot Boer om verder te zoeken. Inmiddels komen alle wonderpannen uit een Nederlandse fabriek en monteren mensen van dagactiviteitencentrum De Molenhoek van Siloah in Rijssen de handgrepen. De nieuwe generatie pannen heeft een glazen deksel en net als het oermodel weer een aparte buitenpan, die het risico op aanbranden sterk vermindert.

Op dit moment zijn er plannen voor het ontwerpen van een rooster dat in de pan past, zodat er bijvoorbeeld een extra laag cupcakes of afbakbroodjes in gebakken kan worden. Ook komen er op termijn wellicht mallen op de markt die de gebruiker in de vorm kan leggen en waardoor er een versiering of bijvoorbeeld een tekst als ”gefeliciteerd” in de cake wordt meegebakken.

Boer kookt zelf op inductie en ervoer dat het nauw luistert –vooral bij de Italiaanse pan– om het juiste evenwicht te vinden tussen de stand van de kookplaat en de baktijd. „Bij mij lukt de cake het beste als het beslag zo luchtig mogelijk is en als ik de pan invet met koud vloeibaar bakvet. We zouden een keer een video-opname maken van het hele bakproces. Ik had geen vloeibaar bakvet in huis en gebruikte margarine. Nadat de cake vijf kwartier had opgestaan, was het grote moment aangebroken, terwijl mijn zoon stond te filmen. En ja hoor, daar kwam de cake: met grote happen eruit die nog aan de bodem kleefden... Maar lekker! Want dat is het leuke: hoe de cake er ook uitziet, de smaak is altijd heerlijk. Het wonderlijke zit ’m ook niet in het feit dat iedereen er ineens perfecte cakes in maakt, maar dat je er in principe alles in kunt bakken wat je normaal in de oven doet.”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen