Stuurman op het schip der kerk

Ds. Gerrit de Fijter, predikant van de hervormde gemeente van Kampen, is pastor gebleven ondanks dat hij de afgelopen jaren vooral bezig was als manager. "In 2000 werd ik synodelid in de Nederlandse Hervormde Kerk en lid van het breed moderamen. In 2004 werd ik gekozen tot vicepreses en in 2007 tot preses van de Protestantse Kerk. Het is een goede tijd geweest. De kerk riep en dan gehoorzaam je. Maar nu ik dit jaar 64 hoop te worden, is het tijd om terug te treden. Ik heb in 2007, toen ik tot preses van de synode werd gekozen, ook duidelijk aangegeven dat ik het nog twee jaar wilde doen. Al met al vijf jaar in het dagelijks bestuur. Mijn vrouw heeft MS en hoewel het op dit moment goed met haar gaat, wil ik wat meer thuis zijn." Met een twinkeling in zijn ogen: "Al blijf ik echt nog wel wat doen, na mijn emeritaat in september. Ik hou er niet van om de hele dag in de tuin te zitten."

De afgelopen twee jaar was hij meer in Utrecht, op het hoofdkantoor van de Protestantse Kerk, dan in Kampen. "Als ik om negen uur een vergadering in Utrecht had, zat ik vaak om kwart voor zeven al in de auto. Deze week nog heb ik over een enkele reis tweeënhalf uur gedaan. Zulke lange dagen eisen hun tol."

De predikant is nauwelijks hersteld van een longinfarct dat hij kreeg in september 2008. "In de nacht van 19 op 20 september merkte ik dat het niet goed ging. We zijn naar de huisartsenpost geweest en daarna lag ik in het ziekenhuis. Dat was net vóór een extra synodevergadering die we al gepland hadden en voor de buitengewone synodevergadering over Numeri die we als moderamen bijeengeroepen hadden op verzoek van een aantal classes. Dat vond ik niet makkelijk nee, dat ik daar niet bij kon zijn."

Zes weken was de predikant volledig uit de running. "Sindsdien ben ik herstellende. Nog steeds. Ik merk dat ik nog moet oppassen met het maken van te lange dagen."

De periode van ziekte noemt hij, achteraf, een zegen. "Ik heb als predikant veel aan ziekenhuisbedden gezeten, maar als je zelf op dat bed ligt, is het toch anders. Ik mocht weten wie de Heere God voor mij was in Jezus Christus. Zondag 1 van de Heidelberger, daar werd ik bij bepaald. Wat is je enige troost in leven en in sterven? En dan legde ik in prediking en pastoraat altijd de nadruk op het woordje "leven". Sterven moeten we allemaal. In het léven moet je weten dat de Heere Jezus jouw persoonlijke Verlosser is.

We denken vaak veel te romantisch over het sterven. Zo van: dan leggen we de voeten bij elkaar en krijgen we een mooi sterfbed waar we dan pas woorden van hoop en verwachting menen te mogen spreken. Maar zo'n sterfbed, dat krijgt echt niet iedereen.

Zondag 1 van de Heidelbergse Catechismus is het Bijbels appel om de Heere te zoeken in onze goede dagen. Dat moet in de prediking ook duidelijk zijn. Ik ben beducht voor wat ik de doolhoftheologie noem: je denkt dat je er bent, maar je wordt weer teruggestuurd. De Heidelberger wil niet dat we een leven lang in onzekerheid onze weg gaan."

Ds. De Fijter houdt van het leven, zegt hij zelf. "Ik verheug me erover dat het lente is, dat de zomer komt, dat alles weer begint te bloeien. Ben ik een bourgondiër? Ik hou wel van een goed glas wijn als ik 's avonds met m'n vrouw bij de haard nog even de dag doorspreek. En we trekken er in de zomervakantie samen ook graag op uit in onze tweepersoonscaravan die inmiddels veertig jaar oud is. Op de bonnefooi. Dat is eigenlijk een verbastering van de Franse vertaling van "op goed geloof". Mooi gezegd."

Toen hij aantrad als preses, zei de predikant uit Kampen dat hij de analfabetisering van het christelijk geloof wilde terugdringen. "Ik zal niet zeggen dat ik daarin geslaagd ben. Maar ik ben wel dankbaar voor wat er momenteel in onze kerk gebeurt. Op het gebied van het jeugdwerk, waarin bijvoorbeeld de expertise van de HGJB wordt ingezet voor de hele kerk. Ook het feit dat de zogenoemde modalitaire uitvoeringsorganisaties meer dan ooit bij de opbouw van de kerk betrokken zijn, vind ik erg waardevol. De catechesenota wordt geïmplementeerd en de missionaire lijn krijgt gestalte."

Hij schakelt het gesprek naar een hogere versnelling. "Ik zie de vorige eeuw als de eeuw waarin de orthodoxe stromingen binnen de Nederlandse Hervormde Kerk zich afzetten tegen de kerk als geheel, hoewel er een diepe liefde voor die kerk was. Ik zie deze eeuw als de eeuw waarin dat afzetten is afgenomen en de liefde voor de kerk als geheel is geïntensiveerd. Ondanks dat er in orthodox-hervormde kring wel gezegd werd dat de liefde voor de Hervormde Kerk niet zomaar overgezet kon worden naar de Protestantse Kerk. Toch zie ik dat tot m'n grote vreugde wel gebeuren."

U schetst wel een erg ideaal beeld van een kerk waarin juist die orthodoxen tot hun afschuw zien dat de kerkleiding tot nog toe niet bij machte blijkt maatregelen te nemen tegen een predikant die het bestaan van God ontkent.

"Het synodebestuur heeft de brief van de Zeeuwse classes nog niet gekregen. Maar wat ik erover gelezen heb, klinkt me goed in de oren. De classes geven in die brief een onverbloemd getuigenis van het bestaan van God. Daarover hoeft de synode dan ook niet te spreken, want de vraag of God bestaat, is in de kerk een dwaze vraag. Dat is namelijk het credo van de kerk der eeuwen.

Dat de classes vervolgens zeggen: we zetten deze predikant niet buiten de deur, dat kan ik wel meemaken. De opvattingen van ds. Hendrikse zijn een aanval op het belijden van de kerk. Net zoals die aanvallen er waren in de Nederlandse Hervormde Kerk, waar men altijd de grenzen van het belijden opzocht. Ik zie dus geen verschil tussen de Protestantse Kerk en de Nederlandse Hervormde Kerk als het over deze dingen gaat. Ik ken veel orthodoxe predikanten die geen aanleiding zagen om de Hervormde Kerk te verlaten omdat er in die kerk allerlei zaken waren waar ze het niet mee eens waren. Stemden ze daarmee in? Nee, natuurlijk niet. Die werden bestreden. Maar ze bleven wel binnen die kerk."

Als je geen tuchtmaatregelen neemt, wordt de ruimte in de kerk dan niet grenzeloos?

"Die grenzen liggen vast in artikel I van de kerkorde waarin staat dat Gods Woord enige bron en norm is voor al ons handelen. Vervolgens is er de vraag wat er kan binnen die grenzen. En daarna is er de vraag wat je doet met die predikanten die, naar breed gevoelen, over die grenzen heengaan.

Ik ben voor wat ik noem een moderne vorm van tucht. Als voorbeeld denk ik aan het gezin als de binnenste levenscirkel. Bij problemen kies ik niet direct en in de eerste plaats voor het buiten de deur zetten van een gezinslid. Daar heb ik in het pastoraat nimmer iets goeds van gezien. Een zoon die uit huis gezet werd omdat hij alles gedaan had wat God verboden had, weigerde vervolgens zijn moeder op het sterfbed nog voor een laatste keer te ontmoeten. Is dat het dan? Dan zeg ik veel liever: Jongen, ik kan nooit en te nimmer goedkeuren wat je doet en wat je zegt. Altijd zal ik je hartgrondig blijven tegenspreken op je gedrag, maar je blijft m'n kind."

Maar kan er ooit een moment komen dat je een kind toch buiten de deur moet zetten?

"Er kunnen zich inderdaad omstandigheden voordoen waardoor het voor iedereen het veiligste is zo'n kind, tijdelijk, uit huis te plaatsen. Tucht komt van het Duitse woordje "ziehen". Dat betekent "trekken". Trekken in het goede spoor."

De hervormde classis Zierikzee heeft besloten de tuchtprocedure tegen ds. Hendrikse toch in te zetten.

"Ik heb dat officieel nog niet gehoord. Als men dat doet, is dat het recht van de classis. Dat is in de kerkorde zo geregeld. Ik ben ervan overtuigd dat onze kerk zal toetsen bij het licht van de Heilige Schrift. Wel ben ik benieuwd of mijn opmerkingen over wat ik noem een moderne vorm van tucht de inhoud van artikel I lid 11 van de kerkorde weergeven, waar staat: "de kerk weert al wat haar belijden weerspreekt." Ik wacht nu af."

Kent u zelf twijfel aan het bestaan van God?

"Die kent iedere ware gelovige op bepaalde momenten. Als het al niet twijfel is aan het bestaan van God, dan toch wel aan de Godsregering. Als je een stil en gerust leven kunt leiden, zonder twijfel en zonder dat de duivel je bestookt, dan moet je je afvragen of het allemaal wel goed zit. En over die twijfel moeten we praten. Niet over de vraag of God bestaat, maar over de vraag van Asaf in Psalm 73. Hoe het toch kan dat mensen alles doen wat God verboden heeft terwijl het ze toch voor de wind gaat. En hoe kan het toch, Heere God, dat er zo veel in deze wereld gebeurt wat strijdt met alles waar we op grond van de Bijbel in geloven?"

Hij zucht. "Moet je nagaan, Asaf had maar een beperkt blikveld, zonder internet en televisie. Maar in zijn directe omgeving gebeurde al zo veel wat hij niet op een rijtje kon krijgen. Waar blijven wij dan, nu we in onze tijd via de media binnen een halfuur de ellende van de hele wereld op ons bord krijgen? En tóch. Midden in Psalm 73 staat dat Asaf Gods heiligdommen inging. Niets is er waar Asaf in kan rusten dan in God. Ja, in die God van Wie de kerk de eeuwen door heeft beleden dat Hij bestáát, dat Hij spréékt en dat Hij hóórt. De Vader van Jezus Christus. Die God is onze Rots, ons Deel en ons eeuwig goed, zegt Asaf. Kijk, dat is het."

Scheuring

Over de scheuring in hervormde kring in 2004 wil ds. De Fijter liever niet te veel praten. "Daar is al zo veel over gezegd. Ik heb er overigens nog steeds last van, begrijp me goed. Nog steeds vind ik dat het niet nodig was geweest. We hebben vanaf het begin contact gezocht met het synodebestuur van de Hersteld Hervormde Kerk en we hebben nu, gelukkig, regelmatig overleg. Tijdens een laatste samenspreking zijn wij, als moderamen van de Protestantse Kerk, naar Veenendaal geweest, naar het kerkelijk bureau van de Hersteld Hervormde Kerk.

Blij ben ik ook met het werk dat de commissie van bijzondere zorg doet in de gemeenten. Wat dat betreft, kan niemand zeggen dat deze scheuring dezelfde materiële ellende heeft meegebracht als bij de Afscheiding van 1834."

Er wordt wel gezegd dat de Protestantse Kerk de laatste jaren een ruk naar rechts heeft meegemaakt. Komt er een andere koers na uw terugtreden?

"Daar geloof ik helemaal niets van, dat de koers van de kerk zou afhangen van een bepaalde persoon. Gelukkig niet. De beleidslijnen zijn getrokken op grond van de Schrift. In de nota's van de generale synode, zoals "Jezus Christus onze Heer en Verlosser" en "Leren leven van de verwondering" zijn de handelingsperspectieven uitgezet. Nogmaals: stuurlui zijn voorbijgangers en een mammoettanker als de kerk raakt echt niet zomaar uit koers."

Een mammoettanker die in een razend tempo kleiner wordt nu jaarlijks zo'n 60.000 leden afhaken.

"Ja, daar moeten we doorheen. We hebben de geboorteleden uit de Hervormde Kerk, vanuit het verbondsdenken, er altijd bij gehouden. We maken nu mee dat mensen die niet eens meer wisten dat ze nog bij de kerk hoorden, afhaken. Dat trekken we ons overigens ontzettend aan. Want we willen ze er zó graag bijhouden. Maar we mogen ons door deze berichten niet laten ontmoedigen. De kerk is van de Heere. We gaan wellicht van schip naar scheepje. Ja, maar onder Jezus' hoede. En er zijn wolkjes als eens mans hand. We bidden of het voorboden mogen zijn van de zegen waar we op hopen."

Levensloop

Gerrit de Fijter wordt geboren in Andel op 20 augustus 1945. Hij studeert theologie in Utrecht en dient achtereenvolgens de hervormde gemeenten Sebaldeburen (1979-1981, deeltijd), Siddeburen-Wagenborgen-Tjuchem en Steendam (1981-1991). Als predikant voor buitengewone werkzaamheden, verbonden aan de generale synode van de Nederlandse Hervormde Kerk, werkt hij van 1991-1993 als coördinator bij de opzet en oprichting van het missionair-diaconaal centrum De Herberg te Oosterbeek, een samenwerkingsverband van de generale diaconale raad en de IZB. Daarna is ds. De Fijter gemeentepredikant in Vriezenveen (1993-1999) en Kampen (1999-heden).

De classis Kampen vaardigt ds. De Fijter van 2000-2004 af naar de generale synode van de Nederlandse Hervormde Kerk, waarvan hij ook lid is van het breed moderamen. Na de vorming van de Protestantse Kerk in Nederland in 2004 is hij eerst vicepreses van de generale synode; vanaf 2007 preses. Volgende week neemt hij afscheid.

Ds. De Fijter is gehuwd met Riet de Fijter-Schouten en vader van zes kinderen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen