Affaire aandelenlease sleept zich voort

"We hadden boter op ons hoofd", zegt het echtpaar Scholten achteraf. In 1997 lijkt de Winstverdubbelaar van Legio Lease echter een ideaal product voor de aanvulling van het pensioen. Over risico's wordt niet gesproken. Ze leggen in totaal 7243 euro in.

Omdat de Winstverdubbelaar goed rendeert, besluit Scholten in 2001 nog een aandelenleaseproduct af te sluiten. De keuze valt op Capital Effect van Bank Labouchere. Ze leggen 11.000 euro in en kopen daarmee de rentebetalingen af voor de eerste vijf jaar. De bank koopt voor dit geld onder andere aandelen Ahold, KPN, Unilever en Koninklijke Olie. Scholten zet, wrang genoeg, zijn handtekening op de ochtend van 11 september. "'s Avonds zeiden we bij het zien van de aanslagen in New York tegen elkaar: "We hadden beter niet kunnen tekenen.""

Die voorspelling komt uit. Aandelenkoersen kelderen. De waarde van fondsen als KPN en Ahold verdampt en Scholten ziet de aanvulling op zijn pensioen in rook opgaan. Hij besluit de Winstverdubbelaar af te kopen en ontvangt, jawel, het luttele bedrag van 8,27 euro.

Het tweede contract loopt nog, de restschuld bedraagt nu een kleine 2000 euro. "Wij zijn niet zielig, gelukkig hebben we een overzichtelijke schuld. Anderen staan met de rug tegen de muur."

Alle gedupeerden kunnen kiezen: schikken of procederen. "Schikken" zeggen de opstellers van de Duisenbergregeling. "Procederen", vinden stichting Platform Aandelen Lease (PAL) en de verenigingen Payback en Consument & Geldzaken. "Er is meer te halen." En inderdaad, rechtbanken doen uitspraken waarbij de vergoeding hoger uitvalt dan het bedrag van de Duisenbergregeling.

Gereformeerde gezindte

Gedupeerden ruiken hun kans en advocatenkantoren promoten een rechtsgang. Zo loopt het al enige tijd storm bij Leaseproces. In het Amsterdamse Coengebouw is een hele verdieping ingericht met kleine kamertjes waar vijftig -veelal net afgestudeerde- juristen beoordelen hoeveel kans op succes een rechtsgang heeft.

Alle papieren komen op tafel. Van aanmaningen tot ongeopende enveloppen. Zelfs de verkoopfolders uit de begintijd ontbreken niet. "Mogelijk rendement van 85,4 procent", staat in chocoladebruine letters op de voorkant.

Inmiddels staan 35.000 mensen bij Leaseproces geregistreerd, 10.000 zijn bereid tot een rechtsgang. De teller loopt snel op, zeker na de informatieavonden in december. De komende maand trekken de juristen samen met PAL opnieuw het land in. Er is nog voldoende potentieel, aldus Joost Papeveld, jurist bij Leaseproces. "In de gereformeerde gezindte zitten relatief veel gedupeerden. Dat kan ik zien aan de e-mailadressen."

Papeveld ziet zelfs prominenten uit reformatorische kring op zijn lijstje staan. Namen noemt hij niet, een verklaring geeft hij wel. "Veel deelnemers dachten een spaarproduct af te sluiten. Met namen als Spaarlease, Bespaarplan en Safelease leek het risico nihil. De deelnemers zijn echter misleid."

Die mensen wil Leaseproces op basis van "no cure, no pay" begeleiden bij een rechtsgang, maar soms geeft het kantoor het advies te schikken. "Als het om geringe bedragen gaat of als mensen psychisch aan de grond zitten, raden we aan het boek te sluiten. Nadeel is echter dat je dan de inleg kwijt bent."

Papeveld beschikt over een aantal juridische argumenten om ook de inleg terug te halen. "Aandelenlease is een vorm van huurkoop. Bij het afsluiten van een dergelijk contract is de handtekening van de partner verplicht. Ontbreekt die, dan is het contract nietig en krijgt de deelnemer ook zijn inleg terug."

Rechters verschillen nog van mening over deze kwestie. Zo zeggen de rechters in Arnhem en Almelo dat de handtekening niet nodig is, de overige zeventien rechtbanken vinden de krabbel wel noodzakelijk. Het gerechtshof van Den Bosch steunt de uitspraak van de meerderheid en floot de rechter in Roermond terug. Dexia liet een cassatieverzoek in deze zaak achterwege.

Een tweede troef is de Wet op het consumentenkrediet. Die wet eist een vergunning van kredietaanbieders. Dexia bezat deze vergunning destijds niet. Geen probleem, oordeelde minister Zalm. Volgens hem valt aandelenlease niet onder deze wet. Prof. N. Huls, betrokken bij het opstellen van de wet, is het echter niet met hem eens. Papeveld: "De meeste rechtbanken die tot nu toe uitspraak hebben gedaan, verklaren deze wet van toepassing."

Verder wil Leaseproces Dexia aanspreken op de zorgplicht. Deze bepaling in het effectenrecht eist van aanbieders van financiële producten dat zij een risicoprofiel maken van de klant. Zo bepaalde de rechtbank in Utrecht begin deze maand dat Aegondochter SpaarBeleg de zorgplicht tegenover de deelnemers heeft geschonden door ze vooraf niet te informeren over de risico's van Sprintplan, eveneens een aandelenleaseproduct.

Profeten

Leaseproces probeert vergelijkbare zaken te bundelen om ze vervolgens individueel bij de rechter te brengen. Voorlopig liggen de procedures nagenoeg stil, omdat de partijen van de Duisenbergregeling een beroep doen op de nieuwe Wet collectieve afwikkeling massaschade (Wcam). Hiermee kan de schikking algemeen verbindend worden verklaard voor alle gedupeerden. "Dexia hanteert een tactiek van rekken en strekken", aldus Papeveld.

Steven Gelder van Dexia Bank Nederland relativeert de beschuldigingen. "Het zijn alleen diehards die nog willen procederen. Leaseproces schermt met enorme getallen, maar wij komen niet verder dan 8000. De organisatie schetst een verkeerd beeld om op die manier veel mensen te verzamelen. Puur een commerciële gedachte."

Gelder hekelt de opstelling van Leaseproces. "Ze wekken de indruk dat ze alle zaken gaan winnen. Ik zou niet graag die belofte doen, daarmee zitten ze op de stoel van de rechter. Vergeet niet dat mensen na een proces geen beroep meer kunnen doen op de Duisenbergregeling."

Dexia noemt de juristen van Leaseproces om die reden "valse profeten. Wij zien de procedures met vertrouwen tegemoet. De schikking is een goede regeling, Dexia heeft zijn verantwoordelijkheid genomen. Als het nodig is, procederen wij nu door tot de Hoge Raad."

Kleine lettertjes

Harmen Geers van Stichting Leaseverlies plaatst eveneens vraagtekens bij de massale toeloop naar Leaseproces. "Die aantallen zijn niet te controleren. Leaseproces handelt vanuit een commercieel oogpunt, lees de kleine lettertjes. Hoe meer mensen procederen des te meer Leaseproces verdient. Ongeacht of deze mensen van de rechter gelijk krijgen."

Geers sluit niet uit dat gedupeerden in bepaalde gevallen meer terug kunnen krijgen bij een rechtsgang. "Maar het kan ook minder zijn. Leaseproces schetst een te rooskleurig beeld. De kantonrechters hebben geen overeenstemming en dat is pas de laagste trede. Alleen de Hoge Raad kan een definitief oordeel vellen en dat kan nog jaren duren. De Duisenbergregeling is het enige dat zekerheid biedt."

De Hoge Raad kan Dexia inderdaad gelijk geven en daarmee uitspraken van lagere rechters tenietdoen. Papeveld acht de kans hierop "zeer klein. Natuurlijk wint Dexia wel eens een zaak, maar dan is er dikwijls sprake van gebrekkig verweer. Ik heb mensen gesproken die zonder advocaat de rechtszaal binnenstapten en aan de rechter vroegen: Kunt u mij helpen?" Voor het overige is het gewoon een uitgemaakte zaak."

Het echtpaar Scholten heet in werkelijkheid anders.

"Ik kan klanten recht in de ogen kijken"

Hoewel de woede van gedupeerden zich vooral richt op Dexia en andere grootbanken, zijn veel contracten verkocht door tussenpersonen. In reformatorische kring zijn ook aanbieders actief geweest. Wat adviseren zij hun klanten nu?

"Mensen hadden dollartekens in de ogen", kijkt P. Werkman van Financieel Adviesburo Barneveld (FAB) terug op de jaren negentig. "Klanten zagen alleen de plussen. Ik heb desondanks altijd onder de aandacht gebracht dat aan het product een lening vastzat."

Om die reden kan Werkman deze mensen "recht in de ogen kijken. Als een adviseur heeft gefaald, moet hij op de blaren zitten. Voor zover ik dat kan nagaan, heb ik persoonlijk altijd juist gehandeld."

Werkman kan zich persoonlijk indenken dat klanten verder procederen, als ze de overtuiging hebben in hun recht te staan. "Als tussenpersoon mag ik van Dexia geen advies geven. Ik weet wel dat adviseurs klanten soms onvolledig hebben voorgelicht. Er staan echter handtekeningen onder de contracten. Daar zal de rechter ook naar kijken. Om die reden vraag ik me af hoe kansrijk de eisende partij is."

Werkman benadrukt ook dat veel contracten nog lopen. "Na tien jaar lopen de contracten af. Pas dan kun je de balans opmaken."

FAB heeft vergelijkbare leaseproducten nog wel op de plank liggen, maar "niemand vraagt er meer naar."

De eigenaren van Binnendijk & Van Rijsbergen uit Katwijk aan Zee onthouden zich van commentaar. Ook dit kantoor heeft in het verleden aandelenleaseproducten verkocht.

Van Koesveld uit Barneveld geeft geen advies over procederen of schikken. "We moeten ons onthouden van advies. Dexia wil de zaak rechtstreeks afhandelen met de klant en communiceert niet met ons. Wij zijn tenslotte alleen aanbrenger en geen bemiddelaar, zoals dat bij verzekeringen het geval is", legt N. van Koesveld uit.

De financieel adviseur -"ik heb zelf mijn verlies genomen"- werpt een andere vraag op. "Welke groepering handelt er echt in het belang van de gedupeerden? Ik weet het antwoord niet en daarom kan ik mensen ook geen advies geven." De adviseur beperkt zich tot het geven van namen van belangenverenigingen.

Van Koesveld benadrukt dat zijn klanten altijd bedenktijd kregen. "We zeiden niet: "Teken maar." De hebzucht had echter velen in de greep. Er waren klanten die zeiden: "Ik wil het nu rond maken, anders ga ik naar een andere aanbieder." We moeten oppassen om te gaan wijzen met een beschuldigend vingertje. De risico's zijn toen duidelijk vermeld."

Hij ontkent dat de destijds voorgespiegelde rendementen onmogelijk zijn. "Kijk maar op de website van Morningstar. Diverse fondsen, land- of segmentgeoriënteerd, hebben vorig jaar 100 procent gedaan. Hoezo onmogelijk?"

Slepende kwestie

Dexia en Duisenberg, Leaseverlies en Leaseleed. Namen die horen bij een affaire die beleggers al jaren in de greep houdt. Een korte uitleg.

Wat is aandelenlease?

Bij aandelenlease leent een deelnemer geld en koopt daarmee aandelen. De koersstijgingen moeten de rentekosten overtreffen en zorgen voor rendement. Het fenomeen doet zijn intrede begin jaren negentig en is vooral bedoeld om minder vermogende mensen toegang te geven tot de effectenmarkt. De rente is dan bovendien aftrekbaar.

Tot 2000 worden massaal aandelenleaseconstructies verkocht, dikwijls als spaarproduct. Agressieve verkooptactieken, maar vooral ook de snel stijgende beurs, trekken veel mensen over de streep. Sommigen zien hun inleg vertienvoudigen.

Wat heeft Dexia te maken met aanbieders als LegioLease en Bank Labouchere?

LegioLease brengt in 1990 het aandelenleaseproduct op de markt. Bank Labouchere, een onderdeel van verzekeraar Aegon, is vanaf het begin betrokken bij LegioLease en heeft vanaf 1998 de volledige zeggenschap over het bedrijf. In 2000 neemt Dexia Labouchere over van Aegon.

Waarom hebben mensen zo veel geld verloren?

Aandelenleaseproducten renderen alleen bij stijgende beurzen. Als in 2000 de koersen kelderen, krijgen de circa 600.000 deelnemers in leaseproducten zware klappen. Verder verdwijnt met ingang van 2001de aftrekbaarheid van de rente. Als bezitters van aandelenleaseproducten merken dat ze veel geld verliezen en ook met een aanzienlijke restschuld blijven zitten, ontstaat onrust. Belangengroepen trekken ten strijde tegen Dexia. Die geeft niet thuis.

Wat houdt de Duisenbergregeling in?

Minister Zalm bespeurt in 2003 een toenemende maatschappelijke onrust en hij stelt een commissie in onder leiding van oud-ombudsman Oosting. Een bemiddelingspoging mislukt door de halsstarrigheid van Dexia. Vervolgens gaat oudcentralebankpresident Duisenberg met de partijen in gesprek. Op 29 april 2005 maakt hij samen met Dexia, Consumentenbond, de belangenverenigingen Leaseverlies en Eegalease en de Vereniging van Effectenbezitters een schikkingsvoorstel bekend.

Kort gezegd komt dat neer op een kwijtschelding van twee derde van de restschuld. Als partners de contracten niet hebben ondertekend, gaat de schuld zelfs volledig uit de boeken. De schikking kost Dexia 1 miljard euro.

Geldt die regeling voor iedereen?

De schikkende partijen willen de Duisenbergregeling voor iedereen laten gelden en doen daarvoor een beroep op de nieuwe Wet collectieve afwikkeling massaschade (Wcam). Volgens Dexia raakt dit voorstel 300.000 gedupeerden. Het Amsterdamse gerechtshof liet vorige week weten dat het op kosten van Dexia een theaterzaal gaat huren voor de behandeling van de zaak op 16, 17, 18 en 19 mei. Advertenties moeten betrokkenen attenderen op de mogelijkheid van verweer.

Is doorprocederen verstandig?

Die vraag is niet te beantwoorden. Rechters wijzen in veel gevallen een hogere schadevergoeding toe. Veel hangt echter af van de persoonlijke situatie en, niet onbelangrijk, het mentale uithoudingsvermogen van de gedupeerde. De Duisenbergregeling biedt de mogelijkheid om het hoofdstuk Dexia af te sluiten

Lost het probleem zich vanzelf op als de beurzen stijgen?

Een stijgende beurs verkleint het verlies. Volgens een woordvoerder van Dexia moet de beurs echter weer boven de 600 punten stijgen voordat alle verliezen zijn verdwenen. Daar ziet het met een huidige stand van ongeveer 435 nog niet naar uit.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen