"Wij denken dat dit op onze weg komt"

Hij pakt Trouw van afgelopen maandag erbij en leest voor, hoofdschuddend. "Jason W. deelde haatboekje uit op Leidse universiteit", luidt de kop boven een bericht op pagina 2. Het eindigt met een citaat van een woordvoerder van de universiteit: "Van radicalisering onder studenten is niets bekend. Het was niet bekend dat W. dit boek uitdeelde. Als hij de tekst uit het Arabisch heeft vertaald, kun je zeggen dat zijn studie is geslaagd."

"Onbegrijpelijk", zegt de Amsterdamse hoogleraar. "Islamitische theologie is toch óók: leren uitleggen en leren toepassen in andere omstandigheden. Dít is nu een van de redenen waarom ik denk dat het beter is dat de opleiding islamitische theologie aan de VU, als confessionele, niet-neutrale universiteit wordt gevestigd."

Comeback

De VU beleeft de laatste jaren een opmerkelijke comeback. Besloten de Samen op Weg-kerken in 1999 hun predikantsopleidingen te concentreren in Utrecht, Leiden en Kampen, sindsdien ging de faculteit der godgeleerdheid van de van oorsprong gereformeerde universiteit de ene na de andere samenwerkingsovereenkomst aan. Het International Reformed Theological Institute (IRTI), het Doopsgezind Seminarium, de Azusa Theologische Hogeschool, het Center of Evangelical and Reformational Theology (CERT): alle vonden ze onderdak aan de Amsterdamse Boelelaan.

En daarmee stopte het niet. Onlangs werd bekend dat de Hersteld Hervormde Kerk (HHK) haar predikantsopleiding aan de VU zal vestigen. En vorige week gaf staatssecretaris Rutte van Onderwijs de universiteit 1,5 miljoen euro startsubsidie om een opleiding tot islamitisch geestelijk verzorger/voorganger te ontwikkelen.

Die laatste opleiding zal gaan functioneren in een "binnen de faculteit der godgeleerdheid op te richten Centrum voor Islamitische Theologie (CIT)", aldus de VU in een vorige week verspreid persbericht. Met het CIT hoopt de VU een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de islamitische theologie in de context van de Nederlandse samenleving.

Prof. Vroom, hoogleraar godsdienstwijsbegeerte en apologetiek en hoofd van het onderzoeksprogramma "Ontmoeting van tradities", is voor een halfjaar grotendeels vrijgesteld om het CIT op te zetten.

Een vreemde eend in de bijt?

"Nee. Wij denken dat dit op onze weg komt. In de eerste plaats omdat wij in Amsterdam zitten, een stad met grote concentraties moslims. Dat schept verplichtingen. En in de tweede plaats omdat wij vinden dat zo'n opleiding het beste past binnen een confessionele universiteit. Dat is de VU altijd geweest en dat is ze nóg. Met thema's zoals multiculturaliteit, pluralisme, de islam en het hoofddoekje houden wij ons al jaren bezig, ook op andere faculteiten. En binnen dat klimaat van reflectie, van bezinning, past een islamopleiding heel goed. Want die opleiding zal geen eilandje worden, maar in het geheel van de universiteit worden opgenomen."

Zitten moslims hier op te wachten?

"Het is dringend nodig dat moslims zélf nadenken over de vragen die in de Nederlandse samenleving op hen afkomen. En het lijkt mij dat zij dan het liefst met gelovige mensen te maken hebben. Ik denk dat er veel raakvlakken zijn tussen moslims en christenen. Beiden geloven in God als Schepper, beiden geloven dat de mens waardevol is, respect verdient. Maar vervolgens rijzen er bij veel moslims vragen zoals: Hoe gaan wij om met de verhouding tussen man en vrouw? Met euthanasie? Met de verzorging van oude mensen? Mag een moslimverpleegkundige een man wassen? Allemaal vragen die slechts door moslims zelf beantwoord kunnen worden. Maar waarover wel nagedacht moet worden. En dát bedoel ik ook als het gaat over dat zinnetje uit Trouw. Het gaat om vertalen, de traditie in de breedte kennen, in contact met anderen over je geloof nadenken."

Vertegenwoordigers van moslimorganisaties klagen dat zij helemaal niet bij de plannen zijn betrokken.

"Het beeld dat op dit moment een beetje bestaat is: "De VU gaat imams opleiden", met andere woorden: "Een stelletje christenen gaat ons straks zeggen wat wij moeten geloven." Maar dat is niet zo, dat kán ook helemaal niet. En dat zullen we de komende weken in de gesprekken met moslimkoepels heel goed duidelijk moeten maken. Overigens, in de loop van de jaren heeft het faculteitsbestuur steeds met moslims gepraat. Maar tot dusver heeft dat niet tot iets concreets geleid."

Dialogisch profiel

De opleiding tot -onder andere- imam, ziekenhuispastor en islamitisch docent zal duidelijk ingekaderd worden binnen het geheel van de faculteit, beklemtoont prof. Vroom. "Dat wil zeggen: enerzijds zullen we proberen heel goede moslimdocenten aan te trekken, ook uit het buitenland. Anderzijds zal het wel een opleiding worden die binnen de VU past. Wat ons voor ogen staat, is een opleiding die een hermeneutisch en dialogisch profiel heeft. Fundamentalistische moslims zullen zich elders moeten melden, al te vrijzinnige moslims ook: met hen heb je ook geen dialoog meer."

Een en ander betekent volgens hem dat studenten die deze opleiding gaan volgen niet uitsluitend les krijgen van moslims. "Een deel van de colleges zullen zij samen met studenten van andere opleidingen lopen. Maar hoe we dit allemaal exact gaan vormgeven, staat nog betrekkelijk open. In de gesprekken met de moslimorganisaties, maar ook met de christelijke opleidingen, zal dat duidelijk moeten worden."

Aankomende predikanten zitten straks in één zaal met imams in opleiding?

"We moeten dat nog uitzoeken. Maar de kans is inderdaad groot dat bij bepaalde vakken alle bachelorstudenten bij elkaar komen te zitten. Onder andere om deze reden: hoe kan iemand straks dominee zijn als hij in zijn opleiding alleen maar andere aanstaande dominees heeft ontmoet?

Ik denk overigens dat veel mensen in Nederland nog net zo aan het pluralisme moeten wennen als moslims eraan moeten wennen. En als een aankomend predikant zijn geloof verliest op het moment dat hij in contact komt met een medestudent die moslim is, dan mogen we blij zijn dat hij op dát moment zijn geloof verliest, en niet tien jaar later, als hij predikant is en een gemeente heeft. Al hoop ik natuurlijk niet dat dat gebeurt."

In een persbericht stelde de VU met de nieuwe imamopleiding in het spoor van Kuyper te gaan, "die bij de opening in 1880 zei dat de VU een universiteit wilde zijn voor de christen, de jood en de mohammedaan." Zonder twijfel bedoelde Kuyper iets anders dan de VU nu doet voorkomen.

"Ik zou dat na moeten kijken. Zeker is dat de VU in de loop van de jaren op een heel aantal punten anders is gaan denken dan Kuyper. Zijn opvattingen over de antithese, bijvoorbeeld, waren zo massief. Daar kunnen we nu weinig meer mee.

Kuyper heeft te weinig gezien dat de tegenstelling geloof en ongeloof een te sterke is. Het geloof was voor hem het christendom, en het echte christendom waren de Drie Formulieren van Enigheid. Maar zo simpel ligt het niet. Tradities staan niet als blokken naast elkaar. Er zijn ook inzichten die elkaar overlappen tussen christendom en andere tradities: humanisme, islam, boeddhisme. Ik heb de ontwikkeling aan de VU ooit beschreven als een ontwikkeling van antithese naar dialoog. Maar dat wil weer niet zeggen dat alles maar hetzelfde is."

De tegenstelling tussen geloof en ongeloof is toch een voluit bijbelse.

"Melchizedek Zo recht loopt het nu eenmaal niet in de Bijbel. "Zijn er velen die behouden worden?" Dan luidt het antwoord: "Strijdt gij om in te gaan." Dat hoort bij het verhaal van het kruis."

De Heere Jezus Zélf zegt: Ik ben de Weg En: Niemand kan tot de Vader komen dan door Mij.

"Zo is dat. Maar het blijft het grote geheim hoe God dat doet. Wij weten niet hoe de Geest van Christus werkt onder hen die de Bijbel niet kennen. Het Evangelie kent twee uitspraken: Wie niet voor Mij is, is tegen Mij. Maar ook: Wie niet tegen Mij is, is voor Mij. Kuyper nam steeds de eerste. Maar die tweede is er óók. Overigens is Kuyper in andere opzichten zijn tijd ver vooruit geweest. Met zijn stellingname dat neutraliteit onmogelijk is, om maar wat te noemen."

Hoe groot is de kans dat de islamopleiding een flop wordt?

"Het wordt geen flop. In elk geval krijgen we geld voor de komende zes jaar. Wat nog wel zal moeten blijken, is hoe moskeeën zullen aankijken tegen een imam die in Amsterdam heeft gestudeerd. In dat opzicht zullen we helder moeten communiceren wat ons voor ogen staat. Volgende week zaterdag is er een conferentie met moslims waarop over deze zaken gesproken zal worden. Ik hoop dat er dan veel misverstanden weggenomen zullen worden. Islamitische theologie is trouwens breder dan de opleiding van imams.

Waar het ons om gaat, is ook wel dit. Veel moslims in Nederland hebben het goed hier, maar zouden heel graag theologen krijgen die meer voor hun kinderen kunnen betekenen, imams en anderen die hen begrijpen. Dát, hè. En onze mijn hoop is dat de VU zulke theologen kan opleiden. Je kunt het je zo goed voorstellen: Marokkaanse, Turkse ouders die hun kinderen niet meer de baas kunnen. Die een luisterend oor willen krijgen bij de imam.

Bij ons in de kerk zit een politieagent die in Utrecht werkt. Hoe vaak hij niet in aanraking komt met moslimouders die er een verschrikkelijke hekel aan hebben wat hun jongens allemaal uitspoken. Mensen die graag meer steun en hulp willen, maar die bij niemand terechtkunnen. Christelijke ouders hebben toch vergelijkbare zorgen? Die willen toch ook dat de dominee hun kinderen aanspreekt, aanvoelt?

Wat we op dit moment waarnemen, is dat een deel van de moslims, als gevolg van onder andere het optreden van Hirsi Ali, in fundamentalistische richting opschuift. En wat dat betekent, realiseert niet iedereen zich. Maar ik meen te mogen zeggen: de situatie is ernstiger dan velen in ons land denken.

En hier ligt een taak. Ik bedoel: laatst was ik op een bijeenkomst van de Raad van Kerken. Iemand vertelde daar dat een moslim hem had verteld dat toen zij hier kwamen, christenen de eersten waren geweest die hen hadden geholpen bij het vinden van gebedshuizen. In die lijn ligt het plan voor de islamopleiding ook. Zó willen we als VU ook uitdrukking geven aan onze identiteit."

Is er op termijn opnieuw een wijziging van de grondslag van de VU te verwachten?

"Ik voorzie geen veranderingen. Nee, ik verwacht bepaald geen formulering in de trant van: de VU richt zich in haar arbeid op het Koninkrijk van God en op de oemma."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen