Kardinaal Simonis over twee geloven op één kussen

Adrianus kardinaal Simonis, aartsbisschop van Utrecht, maakte in zijn jeugd mee dat elke zondag in de kerk werd gebeden tegen gemengde huwelijken. "Dat was in de tijd van voor de oecumene, toen protestanten en katholieken nog niet in de gaten hadden dat ze veel meer met elkaar gemeen hadden dan wat hen scheidde. Dat gemeenschappelijke is op de eerste plaats -als het orthodox is- het geloof in de Heilige Schrift als het Woord van God, de openbaring van God in Jezus Christus, het geloof in de Heilige Drie-eenheid en de twee sacramenten die wij in ieder geval samen hebben, hoewel daar inhoudelijk grote verschillen in liggen. In de eerste plaats gaat het om het sacrament van de eucharistie, dat bij de protestanten avondmaal heet en dat door hen theologisch en geloofsmatig anders wordt ingevuld. Verder is er een dooperkenning. Wij erkennen het doopsel in de gereformeerde kerken en omgekeerd", vertelt kardinaal Simonis als hij net heeft plaatsgenomen op een met groen pluche beklede stoel in het aartsbisdom aan de Maliebaan in Utrecht.

Engel

"Vroegen dachten we dat een gemengd huwelijk volstrekt uit den boze was. Daar zijn we wat anders tegenaan gaan kijken. Er zijn ook heel goede gemengde huwelijken. Dat heb ik zelf meegemaakt bij een zus van mij. Die is gemengd getrouwd met een niet-christelijke Indiër. Het is een gelukkig huwelijk. Hij brengt haar en de kinderen naar de kerk en haalt hen weer op. Kortom, ik geloof niet in het spreekwoord twee geloven op één kussen, daar slaapt de duivel tussen. Want er kan ook best een engel tussen rusten."

Toch toont Simonis zich geen uitgesproken voorstander van een gemengd huwelijk. "Het huwelijk op zich is al gemengd genoeg. Het zijn een man en een vrouw uit een totaal ander milieu met elk een geheel andere leefgeschiedenis. Zij moeten maar zien dat ze tot een eenheid groeien. Als daar verschil van godsdienst bij komt, wordt het een extra opgave. En zeker, dat is het tragische, wanneer beide partners het geloof echt beleven. Als je een halve protestant hebt en een halve katholiek, is het minder moeilijk omdat ze minder werk van hun geloof maken. Dus ik ben geen voorstander van gemengde huwelijken. Ik hou het in wijsheid bij datgene wat onze kerk doet. Die schrijft als regel voor dat je heel goed moet weten wat je doet als je gemengd trouwt. Daarom is er een dispensatie nodig."

Máxima Zorreguieta had een dispensatie in de forma nodig voor haar huwelijk met de protestantse prins Willem-Alexander. Simonis: "Volgens het Kerkelijk Wetboek van 1983 moet de katholieke partij bij een gemengd huwelijk beloven al het mogelijke te doen om de eventuele kinderen katholiek te doen opvoeden. De protestantse partij moet van deze belofte afweten. Nu is er een directorium voor de oecumene die dit wetboek citeert, maar eraan toevoegt dat ook de protestantse partij een geweten en een opvatting heeft. Dat geeft er een moeilijkheid bij. De echtelieden wordt dringend aangeraden van tevoren daar met elkaar over te spreken en zo mogelijk afspraken te maken."

"Vervolgens komt het beroemde interview van Willem-Alexander en Máxima waarin hij de vraag voorgelegd krijgt: En de kinderen dan? Zijn antwoord luidde: Die worden protestants opgevoed. Daar is mij een reactie op gevraagd. Ik heb gezegd: De prins heeft daarop nogal resoluut geantwoord. Hoe sta ik daar tegenover? Dat is een gewetensbeslissing, daar kan ik niet in treden. Het huwelijk is een avontuur; een gemengd huwelijk een extra avontuur. Dat geldt trouwens voor ieder gemengd stel."

Eucharistie

In de Rooms-Katholieke Kerk geldt het huwelijk als een sacrament. Voor het huwelijk is echter geen eucharistie nodig, voegt de kardinaal eraan toe. "Hoewel huwelijk en eucharistie in onze kerk dikwijls samengaan, is het absoluut niet noodzakelijk dat een huwelijk wordt gesloten tijdens of met een eucharistieviering. Het kan ook zonder. In heel veel gevallen is dat eigenlijk beter."

Als het gaat om een verbintenis van twee diep gelovigen die katholiek leven en weten wat de eucharistie inhoudt, wordt het anders. "Zij beschouwen de eucharistie als het hoogtepunt van het christelijk leven. Daarom zullen zij zo'n belangrijke dag in hun leven graag vieren met de eucharistie. Als het gelovigen zijn voor wie de eucharistie nu bepaald geen levende werkelijkheid is, dan is het beter het huwelijk zonder de eucharistie te voltrekken."

Simonis acht het een verstandige keus dat prins Willem-Alexander en Máxima de eucharistie buiten hun huwelijkssluiting zullen houden. Daarvoor was voor Máxima een dispensatie in de forma nodig. "Dat is een dubbele dispensatie. Je hebt een dispensatie voor een gemengd huwelijk, maar ook een extra dispensatie in de vorm. Wat is de katholieke huwelijksbediening? Het sacrament komt tot stand wanneer bruid en bruidegom hun jawoord uitspreken voor een priester of diaken en twee getuigen. Dat is op straffe van ongeldigheid. Als het niet voor een priester gebeurt, is het huwelijk ongeldig. Dat is de regel sinds anderhalve eeuw. Je kunt een dispensatie verkrijgen in de wijze waarop het huwelijk totstandkomt, als er bijvoorbeeld grote gevoeligheden zijn bij families of, in dit geval, bij belangrijke groepen van de bevolking. Dan kun je een dispensatie extra (de forma) krijgen in de wijze waarop dit huwelijk totstandkomt en dat is hier van toepassing. Voor dit huwelijk is dit een uitstekende keus, want we weten dat er met name in uw kringen gelovigen zijn die er moeite mee hebben en die nog altijd leven met de geschiedenis van God, Nederland en Oranje. Om hen niet te veel voor het hoofd te stoten, is dit een passende oplossing."

Drievoudig snoer

De trits God, Nederland en Oranje vanuit historisch perspectief bezien, leeft bij rooms-katholieken veel minder dan bij protestanten. Ten aanzien van de gezindheid jegens de kroon is er een grote variëteit onder katholieken, licht Simonis toe. "Er zijn katholieken die hevig koningsgezind zijn en er zijn ook republikeinen onder hen. Zelf heb ik respect voor de geschiedenis en de rol die het koningshuis daarin heeft. Je moet zeer omzichtig omgaan met dingen waar een grote symbolische betekenis aan vast hangt. Dat is mijn visie en die kan ik niet opleggen aan anderen."

Zoals andere rooms-katholieke clerici verbleef ook kardinaal Simonis in het buitenland. Het land van Máxima's herkomst kent hij niet, twee andere Latijns-Amerikaanse landen kent hij van binnenuit, namelijk Mexico en Brazilië. Na de ontdekking van de Nieuwe Wereld kreeg Zuid-Amerika van de Spaanse kolonisator een rooms-katholieke stempel opgedrukt. Uit ervaring weet Simonis dat geloof en leven daar nog altijd veel meer verstrengeld zijn dan hier. "De katholieke geloofsmentaliteit en de samenleving vormen als het ware een soort osmose. Het loopt in elkaar over. Wat de beleving van het echt katholieke geloof betreft zie je grote verschillen. Er zijn zeer fervente gelovigen en er is een groep die leeft bij een katholieke cultuur. Die laatste komt alleen in de kerk voor de doop, de communie, het huwelijk en de begrafenis. Ze noemen dat wel eens het vierwielenchristendom. Verder zijn er velen die alleen in de kerk komen met Kerstmis, Pasen en Pinksteren en belangrijke aangelegenheden van de familie. Behalve die enorme verscheidenheid leeft er onder dat volk een forse dosis volksvroomheid rond het lijden van Christus zoals dat tot uiting komt tijdens de processies in de week voor Pasen en rond Maria. Waar ik Máxima in moet schatten, weet ik niet."

God zij met ons

De bruid gaf te kennen dat ze kennis wil nemen van het protestantisme van haar toekomstige echtgenoot. "Dat stel ik op prijs. Liefde veronderstelt dat je je op de hoogte stelt van de grondideeën van waaruit je geliefde leeft. Zoals ik ook hoop en denk dat Willem-Alexander zich op de hoogte zal stellen van haar geloof. Dat hoort bij de wederzijdse liefde."

Simonis verheugt zich erover dat Máxima niet plotseling tot het protestantisme overgaat. "Ik betreur het als iemand die katholiek is, overstapt naar het protestantisme. Dat is omdat je een identiteit hebt - en ik vind dat ons geloof, met alle respect voor het protestantisme, mooier en rijker is dan het protestantisme. Bovendien is geloven niet iets van een jasje dat je uittrekt om snel een ander aan te doen. Dat geldt niet alleen Willem-Alexander en Máxima maar iedereen. Als dit een goed stel is dat zijn verhouding godsdienstig wil beleven, kan dat overigens de oecumene en de onderlinge gesprekken bevorderen."

Aartsbisschop Simonis wil het bruidspaar een wens meegeven die met de euro heeft te maken. "Er komen in Europa sinds 1 januari 120 munten voor. Slechts één munt springt eruit en dat is God zij dank de Nederlandse 2 -euromunt. "God zij met ons" staat er op dit geldstuk. Dat is nu typisch Hollands. Dat hangt met heel de geschiedenis samen. Ik ben ontzettend blij dat het erop staat. Ik hoop voor het paar dat die wens geen relict is uit een protestants verleden waardoor onze natie tot circa 1850 werd gekenmerkt, maar dat het voor hen een actuele bede mag zijn, dat God inderdaad in de eerste plaats met hen maar ook met ons volk mag zijn. Opdat we die christelijke signatuur die wij van onze voorouders hebben meegekregen, beleven of opnieuw ontdekken en daaruit leven."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen