Kasteel Keukenhof in Lisse onderging in bijna 350 jaar nauwelijks veranderingen

DoorJ. W. A. Maljaars LISSE — Gelegen in een fraaie omgeving van dichtbegroeide bomen en golvende gazons —in de zomermaanden vervrolijkt met frisse, felgekleurde bolbloemen—, ademt kasteel Keukenhof in Lisse een vredige sfeer. De grondvorm bestaat uit een rechthoekig landhuis, gebouwd door een Amsterdamse koopman. De gevel aan de oostzijde heeft het oude cachet met zijn kruisvensters en luikjes het best behouden. In later eeuwen, als het landhuis in handen komt van de adellijke familie Van Pallandt, wordt het pas een statig kasteel, tussen torens ingeklemd. Heden ten dage ligt het er nog precies zo bij; ontsnapt aan het lot dat bijna alle andere buitenplaatsen in de omgeving beschoren was. ^:È

Tussen het slot Teylingen in Sassenheim en de voormalige Veenderweg (huidige Stationsweg) in Lisse lag in vroeger eeuwen een smalle duinenreeks die "Het Keukenduin van Teylingen" genoemd werd. In dat duin joegen duinmeiers op konijnen, patrijzen en fazanten voor de grafelijke tafel en ging rond 1230 Jacoba van Beieren op valkenjacht. Enige eeuwen later, begin 1600, krijgen jonkheer Andries van Thienen, Gerard van der Laen en Johan van Sypesteyn dit Keukenduin „in eeuwigdurende erfpacht" voor de jaarlijkse som van 450 ponden ofwel guldens. Het is hun bedoeling het Keukenduin af te zanden en daarmee goed geld te verdienen.

In 1604 wordt de afzanding aangevat en diept men het Mallegat uit, een brede sloot die bij de Engelbrug onder de Heereweg doorging en uitmondde in de Lisser Poel, waarvandaan men via de Greveling het zand verder vervoerde, het Haarlemmermeer op. In grote steden als Amsterdam en Haarlem kon men dit zand goed gebruiken. Door deze een kleine 300 jaar durende afzanding, ook op andere plaatsen dan het Keukenduin, zijn veel duinenreeksen aan de westkant van Lisse volledig verdwenen. Een goed voorbeeld van de hoogte die de nu afgegraven duinen moeten hebben gehad, is de Loosterweg-Noord, voorbij de Zwartelaan richting Hillegom. Deze weg ligt, oneigenlijk hoog, als een dijk in het landschap, omdat men uit prdktisch oogpunt wegen niet afzandde.

36 morgen

In 1616 —Van Thienen heeft zich inmiddels uit de onderneming teruggetrokken— deelt men het Keukenduin in stukken. Gerard van der Laen krijgt het gebied ten zuiden van de Spekkelaan (genoemd naar zijn buitenplaats "Ter Specke", gelegen op de hoek Achterweg/Spekkelaan) en Johan van Sypesteyn krijgt de grond tussen de Spekkelaan en de voormalige Veenderweg of Oude Veenderlaan (nu Stationsweg) in zijn bezit. Een gebied tér grootte van 36 morgen (een Rijnlandse morgen is ongeveer 8500 vierkante meter). Na de dood van Van Sypesteyn komt dit duingebied via een verkoop in 1633 in handen van de jonkers Niclaes ert Adriaen van der Laen, zonen van Gerard van der Laen.

Maar het ging deze twee vrijgezellen financieel niet voor de wind; ze sloten zelfs een voor die tijd ongekend hoge lening af van 12.000 gulden om schulden af te lossen. Desondanks zagen ze zich in 1638 genoodzaakt om de 36 morgen Keukenduin te verkopen aan hun zwa

De scheepvaart heeft Adriaen Block geen windeieren gelegd. In Lisse koopt'hij her en der percelen grond, waaronder in de Lageveensëpolder, zodat hij ongetwijfeld de ^rijkste inwoner van Lisse moet zijn geweest. In 1641 bouwt hij een landhuis op de plaats waar, als je van Lisse komt, de Veenderweg naar rechts afboog in de richting van Hillegom, en noemt het Keukenhof. De historie van bijna 350 jaar Keukenhof heeft hier haar wortels. Keukenhof is een royaal huis, aangezien Block er als belasting „in de verpondinge" acht gulden voor betaalt. (Ter vergelijking: voor Dever betaalde men tien gulden belasting).

Boerderij

In 1643 bouwt Block de boerderij van Keukenhof, die tot op de dag van vandaag vrijwel ongewijzigd is gebleven. Een jaar later komt het buitenhuis Ter Specke van Niclaes en Adriaen van der Laen ook in zijn bezit, vanwege voortdurende geldelijke zorgen van de beide jonkers. De overname bevordert de verstandhouding met hun zwager bepaald niet! Na de dood van zijn vrouw en van Block zelf in 1661 komen, na geknoei met de testamenten en omdat Catharina zijn halfzuster is. Keukenhof en het Keukenduin in het bezit van Adriaen van der Laen. Via personen die wat minder voor Keukenhof hebben betekend, omdat ze het landhuis slechts kortere tijd in bezit hebben gehad, wordt in 1692 „Heer Hendrik van Hoven de Jonge" eigenaar. Hij breidt zijn landgoed aanzienlijk uit en koopt ook in Lisserbroek enkele stukken grond, waaronder de Meerkamp en de Donkérskamp. De inkomsten die KèTtkenhof hem biedt, bestaan uit de pacht van de boerderij en de verkoop van timmerhout, brandhout, boerengeriefhout, elshout en twijgen voor de bakkersoven. Daarnaast leveren het wild, met name konijnen, en het verkochte vee hem geld op.

Na zijn dood in 1707 zijn tot 1809 in chronologische volgorde eigenaar geweest: Joan Henry van Heemskerck, prof. Willem Röell, Frederik Kaal en Jan Nieuland, Hendrik Nieuland, Frans Gerhard Eysingk, Sara van Hoboken en Simon P. Joosten, weduwnaar van Sara. Vervolgens koopt in 1809, een betekenisvol jaar voor Keukenhof, de schatrijke jonkheer meester Johan Steengracht van Oostcapelle (uit een oud Zeeuws geslacht) de buitenplaats voor 75.000 gulden contant. Aldus ontsnapt Keukenhof aan het lot dat vrijwel alle buitenplaatsen in deze streek te wachten stond: slopen, bomen kappen en verkavelen. Hij breidt Keukenhof zelfs belangrijk uit, want hij koopt, de gesloopte buitenplaats Overduin, daarnaast ook stukken duin aan de Spekkelaan en 't Lammetje Groen.

Verbouwing

In 1846 overlijdt Steengracht. Zijn dochter Cecilia Maria Steengracht, getrouwd met Carel Anne Adriaan baron van Pallandt, wordt de eigenaresse van Keukenhof. Tevens komt er een nieuwe tuinbaas, Gerrit Segers, die samen met de toenmalige pachter van de boerderij, Hendrik van Voorst, een belangrijke rol heeft gespeeld bij het ontstaan van de gereformeerde gemeente in Lisse.

Was tot 1861 Keukenhof een rechthoekig landhuis, vanaf dat jaar verandert het aan de hand van tekeningen van architect Saraber in een kasteel, omringd door torens. In datzelfde jaar trouwt dochter Cornelia Johanna barones van Pallandt met Jan Carel Elias graaf van Lynden, een telg uit een van de oudste adellijke geslachten. Sinds die tijd is Keukenhof in handen geweest van de familie Van Lynden. De huidige eigenaar, die nog geregeld op Keukenhof vertoeft, is de 76-jarige Jan Carel Elias graaf van Lynden, vernoemd naar zijn grootvader.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen