Ervaring - ervaring

Alles wat de klok slaat
Wij zijn allemaal kinderen van onze tijd en daarom ondergaan we allemaal de invloed van de wereld en de tijd waarin we leven.
In een wereld die zo koud en zo gevaarlijk is, zoeken mensen bescherming en warmte. In een wereld die houvast nodig heeft bieden zich tal van mogelijkheden aan, of misschien moet je zeggen, vinden mensen dingen uit. Het is met een tijdgeest heel vreemd, je weet niet of het over je komt dan wel of je zelf bezig bent dingen te fabriceren.
Een paar voorbeelden om u midden in de feiten van de dag te zetten. Hoe langer hoe meer doet zich in Nederland het verschijnsel „Jomanda" voor. De betoverende mevrouw die in een groot gebouw in Tiel massa' s mensen om zich heen verzamelt, die met ziekten of met problemen zitten. Je hoort zo om je heen, dat er allerlei mensen zijn, die al lang van geloof en kerk afscheid genomen hebben, maar die in de ban raken en hier iets goeds van verwachten. Je moet wel een entreeprijs betalen en je kunt via vrijkaartjes, zo hoor ik, bij anderen weer kaartjes verkopen om meer en meer bekendheid aan het bedrijf, want dat wordt het dan, te geven.
Reclame, want alle reclame doet een beroep op je gevoel, op je verlangen om iets te bezitten en ergens bij te behoren. Reclame kost geld en reclame moet geld opleveren.
Een tweede voorbeeld: een nieuw soort kerk in Amsterdam, onder leiding van de voormalige Pinkster-voorganger Dick Voordewind. Mag je de kranten geloven, dan vliegen allerlei journalisten op dit nieuwe verschijnsel af, want hier is een nieuwtje waarover te vertellen valt. Wel godsdienstigheid, maar aantrekkelijk. Blije mensen maken, die door de kerk in de put of in de eentonigheid gepreekt waren. Ruime mensen, die niet gevangen zitten in een ouderwets-christelijke boodschap van verzoening en bekering. Vrije mensen, die wel over Jezus zingen, maar die niet zo exclusief zijn dat ze zeggen dat er maar één Naam onder de hemel gegeven is tot behoud.
Er was ook een nieuwe gebedsgenezer uit Duitsland op de proppen gekomen die in het voetspoor gaat van mensen als Osborn indertijd. En overal om je heen merk je, dat er een groot en toenemend verlangen is naar geborgenheid en warmte, dus naar een godsdienstigheid die hulp zoekt in ervaringen.
Je zult ook wel moeten zeggen, dat heel het propageren van een „nieuwe eeuw", New Age, vol is van ideeën, die het christelijke geloof een plaats, een plaatsje, willen geven in een wereldomvattende nieuwe beleving van mens-zijn, in ruimte, bevrijding, vrede, bevrediging, licht, warmte, kortom „ervaring". Elkaar omarmen, iedereen omhelzen, muziek om op weg te drijven.

Bezinning
Een ander woord. Bezinning is een zaak van je verstand. Waar zijn we mee bezig? Wie zijn we zelf? Waar zullen we naar toe? En bovenal: Wat vraagt God van ons? Met: wat gééft God ons? Kunnen we elkaar aansporen en bemoedigen? Tegen het jaar 2000 gaan er door de wereld golven van vrees en van verwachting. Bij New Age-kringen verwachtingen en theorieën van een heel nieuwe wereldorde. Bij sommige christenen verwachtingen van de komst van „het duizendjarig rijk". Voorlopig bezinnen we ons zó, dat we tegen elkaar zeggen: de vraag naar „ervaring" is de omslag van de vraag naar technische mogelijkheden. Het verlangen naar warmte en geborgenheid is de omslag van het verlangen naar steeds meer materiële welvaart. De roep om eenheid en toenadering is de omslag van de roep om individuele vrijheid en de versplintering van de menselijke samenleving.
In theologische kringen, dus ook in de kerken, is al jarenlang een soortgelijke ontwikkeling aan de gang. Voor de oorlog, en ook daarna, is in West-Europa, vanuit Duitsland en Zwitserland, de invloed van Karl Barth heel groot geweest. Onze gereformeerde theologie is nooit een vriendin van Barth geweest. Maar een feit is wel, dat Barth in zijn tijd zich tegen een theologie heeft opgesteld, die de mens en zijn godsdienstigheid in het middelpunt had gesteld. Daartegenover heeft Barth zijn „theologie van de Openbaring" gesteld. Hij beklemtoonde het „tegenover" van God. In het buitenland, in Duitsland, Zwitserland en Frankrijk hebben velen hem gezien als een nieuwe reformator in de lijn van Calvijn en dat kwam ook onder ons voor. In onze kring is Barth bestreden, niet omdat hij voor Gods openbaring opkwam, maar omdat hij de openbaring als een soort blikseminslag zag, die er op een moment is maar daarna slechts als een krater en een herinnering achterblijft. Wij mogen God wèl leren kennen, al is dat ten dele.
Maar die hele invloed van Barth is bijna weg. Daar is geen terugkeer tot de gereformeerde theologie voor in de plaats gekomen. Wat dacht u? Er is voor in de plaats gekomen het verlangen om tegenover dat „objectieve" van Barth, het „zonder ons", het „tegenover", iets anders te stellen, namelijk het „subjectieve", het „in ons", het „samen met". En zo is er een nieuw soort „ervaringstheologie" ontstaan, waarbij de mens weer helemaal in het middelpunt van de belangstelling is gekomen.
Gaat dat allemaal buiten ons om? Helemaal niet. Wij leven in een onmenselijke tijd. Ook wij voelen ons soms kaal en kil. Bovendien: onze hele na-oorlogse tijd kent de ontwikkeling van de menswetenschapen: psychologie, pedagogie, sociologie. Dus: Wat is het innerlijk van de mens? Hoe reageert hij? Met de psycholoog (de „kenner van de ziel") komt de psychiater de „genezer van de ziel"). De pedagoog vertelt hoe we onze kinderen (en onszelf) moeten opvoeden. De socioloog gaat na, hoe de processen verlopen van de verhoudingen tussen de mensen onderling. Dan komt misschien de agoog die ons vertellen moet hoe wij aan zijn hand verder geleid moeten worden op weg naar de toekomst.
U hoort mij in dit alles niet de menswetenschappen veroordelen. Er valt geweldig veel te ontdekken en te benutten, evenals met de technische en natuurwetenschappen eerder gebeurd is en nog gebeurt. Maar het is geen wonder, dat juist in onze onmenselijke tijd zo veel over de mens en zijn verhoudingen wordt nagedacht. Kunnen er christen-psychologen en andere wetenschappers zijn? Ja zeker, zo goed als er christen-technici zijn enzovoort.
Tegelijk besef je dat mogelijkheden en gevaren hand in hand gaan. En in het verlengde van al deze ontwikkelingen staat de vraag, de schreeuw naar ervaring. Of zeg: naar echtheid. Waar kunnen mensen echt mee verder?
Ook in de theologie, dus ook in de kerk, kwam de vraag naar de ervaring helemaal terug. Heel bekend werd de uitspraak van prof. Kuitert, bijna een samenvatting van heel zijn theologie in één zinnetje: Alle spreken over Boven komt van beneden. Alle spreken over God en zijn openbaring komt uit menselijke ervaring en menselijk spreken voort. Ik hoef hier geen poging te doen om er een theologisch verhaal naast of tegenover te stellen. Ik wil alleen (nog maar eens) aanwijzen, waar de vraag naar „ervaring" vandaan komt, en ook, hoe dat midden in het mensenleven staat, ook in het leven van kerkelijk (en ik hoop: geestelijk) meelevende mensen.

En wij?
Want ik schrijf voornamelijk voor Christelijke Gereformeerde mensen, die zowel midden in hun kerk als midden in de hedendaagse samenleving staan. Wij zijn mensen, die nooit vies van het woord „ervaring" zijn geweest, integendeel. Wij hebben er altijd de nadruk op gelegd, dat wij er met een „objectief" geloof niet zijn, en dat het geloof een „subjectieve" zaak is. Ouderwets gezegd: een „voorwerpelijke" prediking is onvoldoende, omdat de boodschap „onderwerpelijk" moet landen en binnenkomen in de harten van de mensen. Sinds vele jaren wordt daarvoor in vele van onze kringen het woord „bevinding" gebruikt en daar is in onze kringen veel over nagedacht. Sommigen vonden of vinden, dat dat woord te veel door één kring werd gebruikt, en probeerden het ruimer, of anders, te vullen, overigens zonder erg veel succes. Maar hoe dat ook zij, we zullen het er toch over eens mogen zijn, dat èn onze woordkeus èn de inhoud die we aan ons verlangen geven, moet voldoen aan de norm van het Woord van God.
Dan valt er misschien heel wat, en dan komt er ook heel wat, ja oneindig veel meer, voor in de plaats.
En in dat verband doe ik een beroep op ons allen, om heel zuinig en ook heel onderscheidend om te gaan met het woord „ervaring" en ook met datgene, wat men ervan verwacht.
Zuinig, omdat het een kostbaar woord is voor een kostbare zaak. Die moet je dus niet door anderen in laten pikken. Je zult ook moeten zeggen, dat het meer dan verdacht is, dat ànderen, zoals Jomanda en New Age en „de nieuwe kerk" in Amsterdam, ons ervaring aan willen bieden. Ervaring, zònder Godskennis en zonder zelfkennis, zonder noodzaak van Christus, en buiten de Heilige Geest om. Die Geest alleen kan ons overtuigen en meenemen. En alles wat mensen verzinnen, leidt tot de ondergang. Je moet ontzaglijk uitkijken om je niet mee te laten sleuren. Dat kan èn met jongeren èn met ouderen heel gemakkelijk gebeuren, namelijk als je niet op de vaste bodem staat van Gods Woord, zijn beloften en zijn roeping. Ik kan ook niet nalaten hieraan toe te voegen, dat ik zeer huiverig sta tegenover het „woord" of de „ingeving" of de „oproep", hoe moet ik het zeggen, die ds. M.D. Geuze uit Noorden dezer dagen heeft opgeschreven als rechtstreekse waarschuwing door de Here Christus zelf, persoonlijk aan hem geopenbaard tegen het SoW-proces in Nederland. Het is niet voor niets, dat ook „De Waarheidsvriend" daarbij aantekeningen maakt.

K. Boersma

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen