Zweden, een communistisch land wat het alcoholbeleid betreft

, «Wat het alcoholbeleid betreft IS Zweden een communistisch land". Een uitspraak die, opgetekend uit de mond van een hoge functionaris van de Zweedse Nationale dienst voor gezondheid en welzijn, zeker opvallend kan worden genoemd. Maar inderdaad, de overheid heeft in Zweden een grote greep op de alcoholconsumptie. Vroeger was zelfs vastgelegd hoeveel drank iedere volwassene mocht kopen. . Door dr. C. S. L. Janse cent van de Zweden heeft problemen met de alcohol.

Drooglegging
Alcohol vormt in de Scandinavische landen vanouds een groot probleem. Wellicht dat het barre klimaat (zeker s winters) de behoefte aan een „opwarmertje" versterkte. Daarbij is het niet zozeer de absolute alcoholconsumptie die het hem doet, als wel het drinkpatroon. De Zweden zijn van huis uit geen wijn- of bierdrinkers, maar zoeken het in sterker spul. Acquavit (gestookt uit aardappels of rogge) is de Zweedse „nationale drank". En de gevolgen blijven dan niet uit.

De Zweedse drinkebroer is geen „sociaal drinker" die af en toe eens een glaasje neemt, maar iemand die zich (veelal op zaterdagavond) aan de drank zet en dan van geen ophouden weet tot hij werkelijk stomdronken is. Geen wonder dat alcoholisme in Zweden al vele jaren als een nationaal probleem beschouwd wordt, ook ai is de'alcoholconsumptie per hoofd van de bevolking in dat land belangrijk lager dan in landen als Frankrijk, Spanje, Italië of de Bondsrepubliek. Een kleine tien pro

In 1922 werd een referendum gehouden om het gebruik van alcohol af te schaffen. Ook in de USA en in het naburige Finland was de „drooglegging" toen aan de orde. Dat afschaffingsvoorstel werd in Zweden met een krappe meerderheid verworpen.

In plaats daarvan werd toen besloten om de verkoop van alcoholische dranken volledig in handen van de staat te brengen. Alle burgers kregen een soort alcoholpaspoort (het Motbok) waarin hun drankaankopen geregistreerd werden. Althans, wanneer ze boven de 25 jaar waren. Aan jongeren werd helemaal geen drank meer verkocht.

Dit systeem is gehandhaafd tot 1955. Toen werd het alcoholpaspoort afgeschaft en werd de alcoholverkoop vrijgegeven, zij het dat aan jongeren beneden de 20 geen drank werd verkocht. Dat laatste is ook nu nog het geval, ook al is de leeftijd waarop de jonge Zweed meerderjarig wordt, verlaagd tot 18 jaar. De uitstalling in de staatsdrankwinkels is duidelijk niet bedoeld om de klant tot kopen te verleiden.

Overigens bleef ook na 1955 de verkoop van alcoholische dranken beperkt tot staatswinkels, de Systembolaget, die door hun uiterlijk en ook door de presentatie van hun waren de klant veeleer

...tmn& emz^t irmigarc
proberen af te remmen dan aan te moedigen.

Forse stijging

Aanvankelijk leidde de afschaffing van het alcoholpaspoort tot een forse stijging van het verbruik. Om het alcoholverbruik binnen de perken te houden, werden de prijzen toen aanzienlijk opgetrokken. Op een fles acquavit maken de accijnzen zo'n 80 a 90 procent van de prijs uit.

De stijging van de welvaart betekende echter dat die prijsbarrière gemakkelijker te nemen was dan voorheen. Een verdere verhoging van de accijnzen stuit op het bezwaar dat de lagere inkomensgroepen daardoor gediscrimineerd worden en dat het nog aantrekkelijker wordt om illegaal drank te stoken. Reeds nu komt zo'n 7 procent van de Zweedse overheidsinkomsten uit de accijnzen op alcohol.

Zweden die in het buitenland komen (behalve in Noorwegen en Finland, daar wordt ook een hoge-prijzen-politiek gevoerd) vinden de drank daar erg goedkoop en maken dan ook vaak van de gelegenheid gebruik om flink wat naar binnen te slaan. Ook de veerboten tussen Zweden en Finland zijn wat dat betreft berucht. De overtocht kost maar weinig, maar de drank is belastingvrij en daardoor goedkoop, ook al leggen de exploitanten van de veerboten er forse winstmarges op.

Meer wijn

Tot 1976 ging het alcoholverbruik in Zweden in stijgende lijn. Nadien zette echter een daling in. Daarbij komt dat mede door het toerisme naar zuidelijke landen - het Zweedse drinkpatroon veranderde. Het sociale drinken nam toe in plaats van het zich regelrecht „bezatten". Sterke drank verloor terrein aan de wijnconsumptie, behalve onder de lagere inkomensgroepen.

In 1965 werd, buiten het staatsmonopolie om, bier met een beperkt alcoholpercentage in vrije verkoop gegeven. Dat werd echter zo'n „succes" dat na uitgebreide debatten in de media en in het parlement, de verkoop daarvan in 1977 weer werd stopgezet. Vooral onder teenagers was dit bier maar al te zeer gewild.

Dat maakt duidelijk dat de overheid het alcoholverbruik op de voet volgt. De uitvoering van het alcoholbeleid ligt in handen van de Nationale dienst voor gezondheid en welzijn, een van de vele tamelijk autonome overheidsdiensten, die niet onder een bepaalde minister, maar rechtstreeks onder het Zweedse kabinet ressorteren.

Anti-alcoholbewegingen

Reeds in het begin van de 19e eeuw waren allerlei verenigingen ontstaan ter bestrijding van het alcoholmisbruik (met name van acquavit). Later was het de Orde van de Goede Tempeliers die opriep tot geheelonthouding. Ook de opkomende arbeidersbeweging verzette zich tegen de alcoholverslaving.

Thans geldt zo'n vijf a tien procent van de Zweedse bevolking als geheelonthouder. Opvallend is wel dat onder de parlementsleden het percentage geheelonthouders veel hoger ligt. Dat nadert wel de twintig. Mensen die een vooraanstaande plaats in het openbare leven innemen, zijn met het oog op hun functie veelal erg voorzichtig met alcohol. Vroeger konden parlementsleden het zich nog wel veroorloven om in het openbaar dronken te zijn. Tegenwoordig zou hen dat hun loopbaan kosten.

Van de grote politieke partijen neemt de liberale partij (de partij van de intellectuelen en de middenklasse) vanouds de sterkste anti-alcoholpositie in. De kleine christendemocratische KDS gaat nog verder en bepleit herinvoering van het Motbok. Zij recruteert haar aanhang vooral uit de vrije kerken, waar het geheelonthoudersstandpunt altijd sterk vertegenwoordigd is geweest.

Voorbeeld

In het algemeen staat Zweden bij ons niet zo hoog genoteerd. En inderdaad, het is een van de meest geseculariseerde landen van Europa, met een sterk socialistisch stempel. Toch zou de Nederlandse maatschappij weleens een voorbeeld kunnen nemen aan de harde Zweedse opstelling tegenover alcohol.

In ons land is de alcoholconsumptie de laatste decennia op een veel te hoog. niveau gekomen. Per hoofd van de bevolking drinken we hier veel meer dan Alcoholische dranken zijn in Zweden alleen te koop in een staatswinkel,' een Systembolaget. in Zweden. Inmiddels is staatssecretaris Van der Heijden van volksgezondheid met een ontwerp-nota gekomen over het alcoholverbruik. Er is alle reden toe om dit probleem serieus te nemen, voor het ons helemaal boven het hoofd groeit.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen