Zeemans- en predikantsherinneringen samengebracht in museum Nieuwe Pekela

Het voorste gedeelte wordt momenteel bewoond door mevrouw Woltjes. Hier woonde in de 19e eeuw kapitein Kornelis Jans Boon. Zijn knecht woonde in het achter ste deel op C 95. Er was geen verbinding tussen beide woningen, je moest altijd achterom. Nu is die er wel.

De kapiteinswoning valt onder .Monumentenzorg. Er zijn in de veenkolonieën veel kapiteinswoningen geweest. Eind december 1858 telde de Nederlandse koopvaardijvloot 2072 schepen. Daarvan hoorden er 971 thuis in de provincie Groningen. Veendam had in die tijd, na Amsterdam en Rotterdam, de meeste zeeschepen in de vaart (lit.: Veenkoloniale Zeevaart). „De meeste zeelui uit de Groninger veenkolonieën voeren op de havens aan de Oostzee", vertelt Westers. „Men nam vooral uit Riga vaak cadeautjes mee voor thuis. In Waldai, een stadje halverwege de spoorlijn Sint Petersburg-Moskou, werden bronzen klokjes gegoten. Veel zeelui kochten deze luidklokjes, die misschien als scheepsklok dienst deden op hun kleine schepen".
De kapiteins voeren niet alleen op Rusland. Velen gingen ook naar Engeland. Men kwam in havens als Liverpool, Sunderland, waar onder andere de "schippershondjes" vervaardigd werden. Er waren daar veel pottenbakkerijen. Aardewerk was een gewild cadeau-artikel.

Portretten

In het museum hangen aan weerszijden van een Drents kabinet twee olieverfportretten uit de eerste helft van de 19e eeuw, afkomstig uit Stadskanaal. „Dat kapitein Homme Lammerts de Groot uit Wildervank (1819-1887) de portretten van hem en zijn vrouw Jantina Catharina Jonker (circa 1830-na 1892) in olieverf liet uitvoeren, zegt wel iets over de welstand, waarin hij leefde", zegt Westers. „Dat is trouwens ook goed te zien op het portret van mevrouw De Groot. Zie maar de vele gouden sieraden, waarmee de vrouw zich heeft getooid".

De varende Hollanders kwamen ook vaak in Napels. Op verschillende scheepsportretten is op de achtergrond namelijk de Vesuvius te zien. De achtergrond. had de scheepsportretteur dikwijls al klaar. Zag de schilder een schoener of kofschip, dan ging hij in een bootje er naast varen, ondertussen vragend of hij het schip mocht vastleggen op het doek.

Terug

„Het is ongelooflijk!", zegt Westers, terwijl hij vertelt wat hij naar aanleiding van een schilderij meegemaakt heeft. „Jaren geleden zag ik op een veiling in Den Haag een scheepsportret. Dat moest een Pekelder schoener zijn. Dat is te zien aan de collegevlag: Een witte standaard met een rode rand en een zwart cijfer. Ik kocht het portret van kapitein H. J. Klasen. Tijdens de openstelling van het museum zei iemand tegen mij: „Weet u wel waar die kapitein Klasen gewoond heeft?" „Nee", zei ik, „Nu, hier vlak naast". Dat is nu het leuke wanneer je dingen terugbrengt naar de plaats van herkomst!" zegt Westers.

Hij heeft inmiddels een stapeltje boeken voor de dag gehaald. We zien onder meer werken van ds. Johan(nes) , Verschuir (gedoopt 30 september 1680 te Groningen). Van 1702-1714 is hij onderwijzer, tevens voorzanger te Loppersum geweest. „Den 21 Decemb. ben ik Johan Verschuir Cand. mett volle stemmen van alle de Heeren Collatoren beroepen tot Predicamt in de Zeerijp en den 4 Martius 1714 bevestigt " Hij wordt wel de leider van het Piëtisch Reveil in de Ommelanden genoemd. "Waarheid in het Binnenste of Bevindelijke Godgeleertheit", en "Honigraatje van Gesangen" (1735) werden onder andere door hem geschreven.

Predikanten

Voor Nieuwe Pekela zijn vooral ds. Sicco Tjaden en ds. Wilhelmus Themmen belangrijk geweest. Na vier jaar proponent te Leiden geweest te zijn, „en de laatste tijd vele voorbereidende roepstemmen ontvangen te hebben", zoals ds. Tjaden het zelf noemt in zijn "Aanteekeningen en alleenspraken", zond de Heere een krachtig doorwerkende stem: Een beroep van de Nieuwe Pekel A. En wel op 29 november 1718. „Dus wordt mij na zoovele omzwervingen een zekere standplaats aangewezen en toevertrouwd!", schrijft hij. Toch had ds. Tjaden vele bezwaren. Na strijd verdwenen langzamerhand zijn bekommeringen. In die tijd ontving hij een brief van de heer Eysonius, leraar te Bonda (Duitsland), welke onder andere getuigde „dat God de vromen aldaar om dit beroep zeer biddende gemaakt had!"

Op een van de bededagen, 4 januari 1719, preekte hij te Nieuwe Pekela. Ds. Tjaden schrijft: „Hier reed ik met schaatsen heen, en zocht tussen Wildervank en mijn dorp (=Westerbroek) 's Heeren aangezicht, en trad in de plaats onder menigvuldige welkoms en zegenwenschen. Hier vond ik geen klein getal van Bonda, die gekomen waren om den nieuwen leeraar te hooren. Ik bragt den avond met hen door, wij spraken tot voorbereiding van den biddag, en stortten onze gebeden uit voor den troon, hoewel de waard van het dorp daar mede tegenwoordig was".

Gelofte

Zondagavond 5 november 1719 doet ds. Tjaden de Heere een gelofte, dat hij gedurende zes jaren „de zevende november" jaar op jaar zal afzonderen voor God, „om Hem te loven, te danken. Zijn aangezicht te zoeken, (als Die mij tot dit groote werk der dankzegging alleen bekwamen kan), om Zijne wegen, met hem gehouden, te overdenken, aan te bidden". De laatste gedenkdag is dus 7 november 1725. het jaar daarop overlijdt hij op 33-jarige leeftijd. In een kapiteinswowe onverwachts een exemplaar aan van het gedicht: "Lyktranen", geschreven door ds. Wilhelmus Schorenige exemplaar. In deze kapiteinswoning is nu bloemenhuis "Andernach" gevestigd.

Opvolger

Ds. Wilhelmus Themmen volgde ds. Tjaden op op 18 augustus 1726. Noordhorn. Hij heeft onder meer geschreven: "Het vervolg van de nuttige zaamenspraken synde een gesprek van eenen Heilsoekendèn Leeraar met een swak, dog Heilbegeerig litmaat om syne 'Siele soo Aavontmaal naar het rigtsnoer des Heiligdoms te bestieren". Ds. Themmen heeft het niet zo door de schoolmeester Eppo Tammen. Deze man was tevens voorlezer. Een keer heeft Tammen uil zichzelf niet het hoofdstuk dat opgegeven was gelezen, namelijk Lukas 2, maar Jeremia 23, het hoofdstuk van de valse profeten. Jaren later (in 1729), toen ds. Themmen naar Amersfoort zou gaan heeft hij pas schuldbelijdenis gedaan.
Deze maand zullen het stichtingsbestuur naam en openingstijden van het museum bekendmaken. Groepen kunnen reeds op afspraak (050-139769) een bezoek brengen aan het museum.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen