In de vrijheid gezet

In de evangelisatie van Lekkerkerk, waar ds. J.C. den Ouden in zijn jeugd ter kerke ging, klonken de preken van oudvaders. Toch was hij in die jaren roomser dan hij zelf in de gaten had, constateert de hersteld hervormde predikant van Opheusden. „Ik wilde iets voor God aanbrengen, terwijl een christen leeft uit de vergeving van zonden, door het offer van Christus. Dat is de kern van de Bijbelse boodschap. Het is ook de essentie van het traktaat van Luther over de christelijke vrijheid. Nogal wat mensen denken dat je daaruit kunt leren wat je wel en niet mag, maar daar ging het Luther helemaal niet om. Christelijke vrijheid is de wetenschap dat de vloek van de wet die wij verdienen door Christus is gedragen.”

Wanneer kwam u in aanraking met Luthers boekje over de christelijke vrijheid?
„Toen ik een jaar of twintig was. Luther wilde ermee aangeven wat hem ten diepste dreef. Zelf hechtte hij weinig waarde aan zijn pennenvruchten. Hij zag die als hulpmiddelen om mensen bij de Bijbel te brengen.”

Wat deed het lezen van dit boekje met u?
„Ik had ontdekt dat ik niet voor God kon bestaan en probeerde een goed mens te worden, maar dat lukte niet. Dit traktaat van Luther opende mijn ogen voor het hart van het Evangelie: de last van zonden en ondeugden die ik met me meesleep, wordt door het geloof van Christus, en Zijn zondeloosheid wordt van mij. Ik heb gehuild van blijdschap, al kon ik de diepte van die vrolijke ruil nog niet bevatten. De mooiste zin in het boekje is voor mij: ‘Al heb ik gezondigd, daarom heeft mijn Christus nog niet gezondigd. Mijn beminde is van mij en ik ben van Hem.’ In zijn stijl is Luther heel direct en levendig, als een bruisende fontein. Hij was geen man van uitgewerkte verhandelingen, maar iemand van gelegenheidsgeschriften, die hij vol vuur schreef en vervolgens de wereld in wierp.”

Een christen is volgens Luther als vrij heer aan niemand onderworpen en als dienstvaardige knecht aan allen onderworpen. Hoe ziet u de relatie tussen die twee?
„Met Christus zijn we koning over alles, maar Christus was behalve koning ook dienstknecht. Daarom worden ook wij geroepen tot de dienstknechtgestalte. Geloof en liefde zijn de kernwoorden waar het in de vrijheid van een christen om draait. Door het geloof ademen wij de vergeving van zonde in, door de liefde ademen we de vrucht daarvan uit. De vrijheid van een christen is nooit de vrijheid om te zondigen. Paulus schreef aan de Galaten: ‘Gij zijt tot vrijheid geroepen, broeders, maar gebruikt de vrijheid niet tot een oorzaak voor het vlees.’ Er waren er ook toen al die de boodschap van de christelijke vrijheid misbruikten. Daar heeft Paulus zich net zo fel tegen verzet als tegen het beperken van de christelijke vrijheid.”

Wat is de essentie van het vrij heer zijn over alle dingen?
„Het gaat om een innerlijke vrijheid. Paulus onderstreept in zijn brieven dat de vrijheid van een christen bestaat uit de bevrijding van de vloek en de dwang van de wet. Een ander belangrijk aspect is de vrijheid van geweten. Je bent alleen gebonden aan Gods Woord en aan het van God gegeven gezag, zolang dat niet strijdt met het Woord. Onze Heidelbergse Catechismus wijst op onze roeping om met een vrije en goede consciëntie in dit leven tegen de zonde en de duivel te strijden. Het derde wat Paulus benadrukt, is vrijheid in middelmatige zaken. Leerzaam is het gebed van Herman Witsius: ‘Mogen wij bewaren de eenheid in het noodzakelijke (hoofdzaken), de vrijheid in het niet noodzakelijke (bijzaken), in beide wijsheid en liefde en in alles een onergerlijk geweten tot de dag des Heeren.’ Met het toepassen van die regel voorkom je veel onnodige conflicten op het kerkelijk erf.”

Hoe ver moet je in aanpassing aan de ander gaan om ergernis te voorkomen?
„Omdat ik van mijn vrouw houd, kan ik veel voor haar doen en laten. Zo moet het zijn in ons hele leven. Dietrich Bonhoeffer zei: ‘Een ieder die begrijpt hoe Gods genade tot ons komt, krijgt een ander leven. Wat voor leven? Een leven van zelfopofferende, dienende liefde.’ Paulus roept de christenen van Rome ertoe op hun lichamen tot een Gode welbehaaglijke offerande te stellen. Vervolgens werkt hij dat uit in hun relaties tot de naaste. Vanuit het dienen van de ander door de liefde.”

Waar liggen voor u grenzen?
Lachend: „Het is net als in een goed huwelijk. Als de liefde regeert, kun je veel accepteren en relativeren, maar ik hoef me niet in een harnas te laten dringen. Als ik in Duitsland predikant was, droeg ik, denk ik, geen zwart pak. Dat doe ik hier wel, omdat de mensen het van me verwachten, maar ze moeten niet van me vragen ook nog een hoed op te zetten. Wees jezelf zonder aanstoot te geven, dat lijkt me een goede richtlijn. Waarbij ik bereid ben naar twee kanten ver mee te veren.
Tegelijk is het mijn roeping als predikant om duidelijk te maken dat de zonde meestal niet zit in wat we doen, maar in hóe we iets doen. En om farizeïsme te ontmaskeren. Het is treurig dat een predikant wordt beoordeeld op de kleur van zijn stropdas, terwijl we blind zijn voor het materialisme in eigen kring en sporten verdachter is dan roken. We moeten leren de dingen niet in de eerste plaats door de filter van onze eigen cultuur en opvoeding te laten gaan, maar door de filter van de Bijbel. Dat voorkomt ook dat we van bijzaken hoofdzaken maken, en omgekeerd. Daar ligt voor mij het verrijkende van het contact met christenen uit andere culturen. Dat scherpt je zicht op de zaken waar het echt om gaat. John Newton zei: ‘Als de zonde voor iemand bitter is geworden en als Christus hem zoet is geworden, dan is hij mijn vriend.’ Ondergeschikte punten verliezen dan hun betekenis.”

Hoe staat het met de christelijke vrijheid in de gereformeerde gezindte?
„Aan de ene kant viert het individualisme hoogtij. Dan ontbreekt de liefde. Aan de andere kant leven velen met de vraag of ze het wel goed genoeg doen en wat anderen van hen vinden. Dan regeert de angst. In beide gevallen ontbreekt de christelijke vrijheid.
Ik vrees dat het Evangelie vaak bedekt wordt verkondigd. In veel opzichten zijn we terug in de situatie waaruit Luther werd verlost. Hoewel het wordt ontkend, moet je aan veel voorwaarden voldoen, wil het heil voor jou zijn. Het lijkt iets voor een selecte groep. Dat wordt bevorderd door een beschouwelijke prediking. Je kijkt in de etalage, maar de goederen worden niet aangeboden.
Het zou geen kwaad kunnen als we meer van Luther zouden lezen. Die predikt God in Zijn bereidwilligheid om zondaren zalig te maken, en de kracht van Christus’ offer om ons geweten te reinigen van boze werken. Straks zullen we allen voor Gods rechterstoel gesteld worden en zal ieder voor zichzelf rekenschap moeten geven. De vraag is dan of ik gedreven werd door de liefde. Dat probeer ik ook mijn kinderen bij te brengen. Het leven hier op aarde is voor een christen een pelgrimsreis, het mooiste komt nog. Die wetenschap maakt het eenvoudiger om dingen voor een ander achterwege te laten.”

Aan niemand en aan allen onderworpen
Het begrip christelijke vrijheid wordt door reformatorische christenen vrijwel meteen verbonden aan een van de bekendste traktaten van Luther. Hij schreef het in zijn moedertaal, onder de titel: “Von der Freiheit eines Christenmenschen”. Korte erna verscheen een vertaling in het Latijn: “De libertate christiana”. Luther droeg het in 1520 geschreven traktaat op aan paus Leo X. Hij vatte zijn theologie daarin samen met twee stellingen:
• Een christen is een zeer vrije heer over alle dingen, aan niemand onderworpen.
• Een christen is een zeer dienstvaardige knecht van allen, onderworpen aan allen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen