Zwarte Jannetje destijds middelpunt vreemde sekte

Deze vrouw, die aan het einde van de vorige eeuw het middelpunt was van een nogal over-geestelijke sekte, werd in 1860 in een gewoon Veenendaals gezin geboren. • Haar vader was wolkammer. Van haar ouders moest Jannetje voor onderwijzeres gaan leren, maar Jannetje, zoals ook al voorspeld door timmerman Tijmen van Dijk, zakte voor het kweekschoolexamen. Deze timmerman had er echter bijgezegd dat dit niet tot Jannetjes schade, maar veelmeer tot zegen voor haar was. Hoe dat zou nog blijken.

Niet lang daarna werd Jannetje volgens haar eigen zeggen op wonderbaarlijke wijze bekeerd. Ook kreeg zij hierbij een gezicht te zien waarin haar de opdracht werd gegeven ten strijde te trekken tegen alle theologische nieuwlichterij van deze eeuw van de Verlichting en wel in het bijzonder tegen de dwalingen van ene dr. Abraham Kuyper.

Veel mensen in Veenendaal verbaasden zich over de gaïig van zaken rond Jannetje Hootsen, maar • ondanks al deze merkwaardige gebeurtenissen kwam het hier ter plaatse nooit verder. Een eigen groep waarin zij voorging heeft ze hier nooit gehad.

Boeren

Via een vertegenwoordiger van de garen- en sajethandel van haar inmiddels overleden vader kwam zij in aanraking met een aantal rijke boeren uit Polsbroek die het in de plaatselijke kerk niet meer zo goed konden vinden. Toen déze van de vertegenwoordiger het verhaal van haar „bekering" en haar „opdracht" hoorden waren ze meteen in haar geïnteresseerd. Jannetje kwam naar Polsbroek en al vrij snel ging het zwartharige meisje, ze zal toen voor in de twintig geweest zijn, voor op bijeenkomsten die op een van de boerderijen werden belegd. Op deze samenkomsten trok Zwarte Jannetje, geheel overeenkomstig haar ontvangen opdracht, nogal fel tegen de gevestigde kerken van leer. Kerk en predikanten maakte zij uit voor „De Hoer" en voor verleiders. Het Veenendaalse meisje wist met deze taal de ontevreden boeren die zich toch al in de kerk teleurgesteld voelden voor zich te winnen. Jannetje kreeg met haar schelden en haar bepaalde taalgebruik steeds meer greep op haar groeiende groep van aanhangers. Zij bewerkstelligde dat men leerplichtige kinderen thuis hield van school, dat men bij zieken geen dokter meer riep, kinderen niet meer liet dopen etc. Het gezag dat men Jannetje ging toekennen nam zelfs dergelijke vormen aan dat men neer knielde op de straat als Jannetje voorbij kwam.

Verafgoding

steeds meer werd een nieuwe, leer door haar en haar aanhang ontwikkeld. Men ging zelfs zover dat men in Bijbelteksten en in berijmde Psalmen het woord „Hem" verving door „haar". In plaats van „alleen uit Hem en door Hem" enz. las men dan „alleen uit haar en door haar". Haar aanhangers gingen Jannetje steeds meer als god vereren.

Volgens D. van Baaien in Nederlandsche Historiën ging het er op de samenkomst van de „Jannetjesgroep" nogal vreemd aan toe. Zo verhaalt hij dat men allerhande geestelijke zaken aanschouwelijk probeerde voor te stellen, een hemelvaart werd uitgebeeld door een vrouw in een laken door de zolder op te trekken. Men huppelde op deze samenkomsten tot men er bij neerviel en naar sommigen beweerden zou Jannetje de vrije liefde hebben geproclameerd.

Loper

Jannetje heeft zich nooit definitief in Polsbroek of omgeving, ook in Benschop had ze inmiddels veel aanhang, gevestigd. Ze keerde steeds weer terug naar Veenendaal, de plaats die, aldus A. P. de Kleuver, weinig meer van haar merkte dan dat als ze uit de koets stapte er eerst een speciale loper voor haar werd uitgerold om te voorkomen dat Zwarte Jannetje de zondige aarde zou aanraken. Een zekere Hogenboom, een van de drijvende krachten achter het- „Jannetjesgeloof", volgde Jannetje naar Veenendaal. Blijkbaar was dit een man in goeden doen, want op de plaats waar eerst het kantoor van De Vallei stond liet hij het Jannetjeshuis neerzetten waarin- hij jaren ongetrouwd met Jannetje samenwoonde.

Niettegenstaande de „grote hoogte" die Jannetje in haar strijd tegen de nieuwlichterij bereikte, is ze roemloos en van bijna alle volgelingen verlaten eenzaam en vergeten aan haar einde gekomen. Hoewel zij altijd haar volgelingen had geleerd dat ze als haar taak hier op aarde ten einde was, ten hemel zou varen, is ook zij de weg van alle vlees gegaan.

Brand

Toen tijdens een samenkomst brandalarm werd gegeven maande Jannetje alle aanwezigen kalm te blijven. Zij gebood gewoon met de samenkomst door te gaan want volgens haar had niemand van de aanwezigen enige schade te duchten. Toen echter bleek dat de kapitale boerderij van een van haar trouwe volgelingen afgebrand was, was het ook in een keer met het „Jannetjesgeloof" gedaan. Men ontdekte met haar „alwetendheid" bedrogen te zijn uitgekomen, ledereen keerde zich van haar af en Zwarte Jannetje kon met haar laatste aanhanger, de weduwnaar Hoogenboom, naar Veenendaal terug keren. Jannetje Hootsen stierf in 1919 op 59-jarige leeftijd en. werd op het ni'euwe kerkhof op de Vendel begraven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen