Artificial intelligence en politiek: kansen en gevaren

AI is niet nieuw, maar dat haar toepassingen zo breed toegankelijk en bruikbaar zijn, kan met recht een revolutie worden genoemd. AI stelt ons voor fundamentele vragen die ons in ons menszijn kunnen raken. Wat maakt dat een mens meer is dan een machine? Kan AI emoties en gevoelens ontwikkelen of heeft het zelfs een ziel?

Aanstaande november is ChatGPT een jaar jong, een goed moment om te bezien wat de kansen en gevaren zijn van AI in het publieke en politieke domein. We beseffen ons dat AI een ontzettend breed begrip is en heel veel verschillende toepassingen kent, die allemaal op zichzelf een bezinning waard zijn.

Niettemin zullen we proberen hier een aantal algemene lijnen te trekken. Allereerst kijken we naar de toepassing van AI in de wereld van taal en tekst, vervolgens onderzoeken we de politieke kansen van AI. Dit artikel eindigt met een Bijbelse oproep tot nuchterheid en waakzaamheid.

Definitie

AI is een tak in de computerwetenschappen die zich richt op het creëren van systemen en machines die in staat zijn taken uit te voeren die normaalgesproken menselijke intelligentie vereisen. Het doel daarvan is om computers te laten leren en redeneren om tot probleemoplossing te komen of mensachtige beslissingen te laten nemen. AI-systemen functioneren dankzij complexe algoritmes die worden getraind door grote hoeveelheden data te analyseren en patronen te herkennen. In het geval van een taalmodel zoals dat wordt gebruikt door ChatGPT betekent dat dat er tekst wordt gegenereerd op basis van een waarschijnlijkheidsverdeling over de volgorde van woorden in een bepaalde context. Door intensieve training en trainingsdialogen leert het model om natuurlijk klinkende en coherente antwoorden te geven. Wat belangrijk is om te benadrukken is dat AI wel coherente zinnen kan maken, maar dat het resultaat daarvan niet correct hoeft te zijn.

SGP In Coalitieregering?!

Dat AI inderdaad de fout in kan gaan blijkt wanneer je ChatGPT vraagt: “Waarom zou ik op de SGP moeten stemmen?”. Naast “christelijke overtuiging”, “sociaal-conservatieve standpunten” en “politieke stabiliteit” geeft ChatGPT een vierde reden, dit keer foutief, om op de SGP te stemmen, namelijk: “De SGP heeft in het verleden deel uitgemaakt van verschillende coalitieregeringen in Nederland. Als je gelooft dat de SGP een constructieve bijdrage kan leveren aan een coalitie en de waarden en standpunten van de partij belangrijk vindt, kan dit een reden zijn om voor de SGP te stemmen.”

Het gaat niet alleen fout bij taalmodellen, ook AI-analysemodellen gaan de mist in. Een schrijnend voorbeeld daarvan is de Toeslagenaffaire. Doordat de Belastingdienst discriminerende algoritmes gebruikte, werden daar duizenden ouders onterecht beschuldigd van fraude. Juist in een politiek tijdperk waarin veel gesproken wordt over ‘de menselijke maat’ moet met recht kritisch gekeken worden naar het gebruik van geavanceerde technologieën op politiek- en overheidsterrein. Is het dan alleen maar kommer en kwel met AI? Taken die nu door mensen worden uitgevoerd, zullen in veel gevallen sneller en nauwkeuriger kunnen met behulp van AI. Big data (grote hoeveelheden informatie) is voor mensen haast onhandelbaar, maar met AI kan dit wel geanalyseerd worden. AI wordt al in heel diverse domeinen met succes toegepast, zoals in spraakherkenning, beeldverwerking, autonome voertuigen, gezondheidszorg en financiën.

Politieke Toepassingen AI

Ook in de politiek kunnen we diverse toepassingen voor AI verwachten. Het is aannemelijk dat we op korte termijn al wetgeving zien die is opgesteld door AI, zij het onder leiding van menselijke gebruikers en ingediend door menselijke wetgevers. Voorbeelden hiervan zijn te vinden in Massachusetts in de Verenigde Staten en in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. Daar zijn al diverse wetvoorstellen door tekstgenerators geschreven en vervolgens ingediend bij de volksvertegenwoordiging. Wel is zo dat veel van deze wetsvoorstellen nu nog meer het karakter van een ludieke actie hebben of dat zij triviaal van inhoud zijn. Serieuze wetsvoorstellen laten nog even op zich wachten. Daarbij komt dat de teksten en voorstellen nog zwaar bewerkt en gestuurd zijn door menselijk ingrijpen. Kansrijker dan het formuleren van nieuwe wetgeving zijn AI-gegenereerde aanpassingen van bestaande wetgeving. Dit houdt in dat bestaande wetten of wetsvoorstellen worden aangepast om een bepaald belang te dienen. Bestaande wetgeving is een gemakkelijk startpunt voor AI omdat het gaat om kleine wijzigingen met duidelijke richtlijnen en een concreet doel.

Campagne

Naast wetgevers kan AI ook campagnespecialisten en opiniepeilers helpen bij hun werk. We zien nu al dat in campagnes gebruik wordt gemaakt van door AI gegenereerde afbeeldingen. Opiniepeilers laten resultaten simuleren met door AI gegenereerde respondenten. De volgende stap in deze evolutie is door AI ontwikkelde politieke berichtgeving. Een belangrijk stuk gereedschap tegenwoordig is het zogenaamde ‘message testing survey’, waarbij een aantal alternatieve formuleringen van een standpunt worden opgeschreven en getest bij het publiek om te zien welke formuleringen meer aandacht en meer positievere respons genereren. Zoals een ervaren politieke campagneleider goed kan anticiperen op observaties van eerdere campagnes en zijn indruk van de staat van het publieke debat, kan een AI-toepassing die getraind is in het analyseren van het maatschappelijk discours, campagneretoriek en politieke verslaggeving dat ook. Kortom, politieke campagnes zullen in de toekomst deels overgenomen kunnen worden door het toepassen van AI.

AI Als Minister-President?

Een volgende- en ook nog wat onwaarschijnlijke stap- is dat een AI-toepassing zich verkiesbaar kan stellen en een politieke functie kan bekleden. Een AI zou een politieke beweging kunnen oprichten die zich baseert op de interesses van een dwarsdoorsnede van een bepaald publiek en zich via een menselijke tussenpersoon formeel als politieke partij laten registreren. Een grote stap in deze richting is al gezet via de campagne van de Deense ‘Syntetiske Parti’ in 2022. Een kunstenaarscollectief in Denemarken creëerde een AI-chatbot voor interactie met menselijke leden van zijn gemeenschap op Discord (platform voor online communities). Deze chatbot onderzocht de politieke ideologie van de deelnemers door interactie met de leden én op basis van een analyse van historische partijprogramma’s. Dit gebeurde allemaal met eerdere generaties AI voor algemene doeleinden, niet met huidige systemen zoals ChatGPT. De partij kreeg echter niet genoeg handtekeningen om een plek op het stembiljet te veroveren en kwam daardoor niet in het parlement. Toekomstige AI-inspanningen zouden wel kunnen slagen. Je zou je immers kunnen voorstellen dat AI met vaardigheden op het niveau van de huidige toonaangevende technologieën (of daarboven) een reeks beleidsstandpunten kan formuleren die gericht zijn op een specifieke bevolkingsgroep. Op deze manier kan er gemakkelijk onder deze bevolkingsgroep steun gezocht worden. Vooral in een meerpartijenstelsel heeft een dergelijk initiatief kans van slagen.

Conclusie

Samengevat blijkt dat AI op diverse fronten mogelijkheden biedt om politiek te bedrij-ven. Zo kan AI ingezet worden bij het ontwerpen of aanpassen van wetgeving en zullen toekomstige politieke campagnes gebruik maken van AI om doelgroepen beter te kunnen bedienen. Het is zelfs niet ondenkbaar dat AI –middels een menselijk tussenpersoon- een belangrijke politieke actor wordt in het publieke domein.

Er zijn echter ook een aantal risico’s. Zeker op het gebied van privacy kunnen de gevolgen desastreus zijn. De Chinese overheid leunt zwaar op AI om de totale controle over de bevolking te krijgen. De waarborging van privacy is daarom een belangrijk punt in het debat rondom AI. Laten we ons niet blindstaren op voordelen, terwijl we via de achterdeur een inhumane samenleving binnenhalen. George Orwell waarschuwde al met de woorden: ‘Wat kunt u immers tegen doen iets dat krankzinnig is en tevens intelligenter is dan uzelf, iets dat oprecht luistert naar uw argumenten en vervolgens gewoon in zijn waanzin volhardt? SGP-jongeren pleit daarom van een breed maatschappelijk debat over de (on)mogelijkheden van AI. Wat brengt het ons? Maar ook (en misschien vooral): wat kost het ons? Daarom geldt ook voor AI de waarschuwing van de apostel Petrus: ‘Wees nuchter en waakzaam’.

Tot Slot

Tot slot zijn de dieperliggende pretenties die AI heeft niet zonder risico. AI is toch immers oneindig veel sneller, intelligenter en alles omvattender dan mensen? Anders gezegd: AI overstijgt in zekere zin al het menselijke en neemt daarbij (bijna) goddelijke pretenties aan. De Israëlische historicus Yuval Noah Harari stelde recent voor om AI een ‘nieuwe Bijbel’ te laten schrijven. ‘Dit vanwege het gegeven, zo meent hij, dat de Bijbel volstaat met desinformatie. Volgens hem moet een niet humane-entiteit een nieuw heilig boek schrijven, want dan kunnen religies het eindelijk eens bij het rechte eind hebben. Alles kan dan transformeren naar één nieuwe waarheidsgetrouwe religie, in lijn met de archeologische kennis, historische gebeurtenissen en wetenschappelijke ontdekkingen.’ Met het toekennen van goddelijke eigenschappen aan AI lijkt de mensheid een volgende stap te zetten in het streven naar controle. Immers, als zelfs God binnen ons bereik komt is er niets meer wat ons mensen van God scheidt. Komt dan de diepste wens van de mensheid tot vervulling? ‘En gij zult als God wezen, kennende het goed en het kwaad’. Laten we altijd alles naast Gods woord leggen om te zien of het recht is. Misschien kan AI ons daarbij helpen?

PS:. Wist u dat in dit stuk meerdere delen door AI zijn geschreven?

Bronnen

1 G. Orwell, 1984 (Amsterdam 2020).

2 https://aipetitie.nl/

3 https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-politiekbreng-ai-nog-dit-jaar-onder-onzecontrole~b030ee59/

4 https://www.coe.int/nl/web/commissioner/-/artificialintelligence-intelligent-politicschallenges-and-opportunities-formedia-and-democracy

5 https://aclanthology.org/2023.acllong.656.pdf

6 technologyreview. com/2023/08/07/1077324/ailanguage-models-are-rife-withpolitical-biases/

7 https://www.technologyreview. com/2023/07/28/1076756/sixways-that-ai-could-change-politics/

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen