Laten we beginnen met verzoening in het klein

De trend van schuldbelijdenis door kerken vanwege misstanden in het verleden, lijkt goed te passen bij deze definitie. In 2020 beleed de Protestantse Kerk in Nederland schuld in verband met de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Momenteel wordt onderzocht of een vergelijkbare schuldbelijdenis ook voor het slavernijverleden gewenst is.

Toch kan een dergelijke praktijk een effect hebben dat tegenovergesteld is aan wat je wenst te bereiken. Het schuld belijden door kerken sluit namelijk heel goed aan op een seculier discours waarin de kerk sowieso al de grote boosdoener was en de belangrijkste representant van het alom gelasterde patriarchaat. In de Tweede Wereldoorlog was het nu juist de kerk die als een van de weinige instituten zich wel openlijk tegen de Jodenvervolging heeft uitgesproken. Predikanten belandden, in vergelijking met andere beroepsgroepen met een publieke functie (artsen, advocaten et cetera) aanmerkelijk vaker in een kamp of op het schavot. Het zou mooi zijn als in navolging van de kerk ook andere instanties schuld gingen belijden, maar het moet ook niet zo zijn dat de kerk al de schuld naar zich toetrekt.

Bovendien zou de lijst met historisch onrecht wel eens langer kunnen zijn dan men zich realiseert. Op dit moment leg ik met journalist Syp Wynia de laatste hand aan een boek over de politieke koers van het naoorlogse protestantisme. Het vermeende falen ten aanzien van de Joden werd gecompenseerd door een overdreven neiging zich publiekelijk uit te spreken over elk denkbaar politiek en maatschappelijk thema. Uit de bundel blijkt dat de kerk eigenlijk steeds dezelfde afslag ‘naar links’ nam en niet zelden de plank missloeg.

Het begon allemaal met de kwestie West-Papoea waarin de Papoea’s werden opgeofferd aan het grotere belang (van zowel de zending als het bedrijfsleven) van goede betrekkingen met Indonesië. Later volgde de kwestieuze opstelling ten aanzien van het communisme in Oost-Europa en de onvoorwaardelijke steun voor de volksoorlog van het ANC in de strijd tegen de apartheid. Op het gebied van de ethiek kunnen we denken aan een zeer duistere pro-abortus lobby in de jaren zeventig, die op het laatste moment niet de steun van de Hervormde synode kreeg.

En hoe helder is het oordeel van de kerk in het heden? De Protestantse Kerk gaat volgens mij nogal kritiekloos mee in het discours van klimaatverandering en duurzaamheid. Het is mijn voorlopige conclusie dat het spreken over duurzaamheid vooral een vorm van ‘green capitalism’ moet verhullen. De gedwongen onteigening van boeren en het kappen van bossen voor biomassa zijn slechts de eerste tekenen van dit onrecht in wording. Met andere woorden, als deze trend van schuld belijden zich doorzet, kan ik nog wel een paar onderwerpen bedenken waar de kerken hun berouw over zouden kunnen tonen en voor je het weet is de kerk een instituut dat vaker om genade smeekt dan dat ze die genereus uitdeelt.

Waarschijnlijk onderschat men nog steeds hoe moeilijk het is om werkelijk solidair te zijn met de slachtoffers. Als predikant heb ik me er wel eens over verbaasd hoe zelden het gebeurt dat interne conflicten worden opgelost door verzoening. Vaker worden conflicten ‘opgelost’ doordat een van de partijen teleurgesteld de kerk verlaat. Als het christendom inderdaad een praktijk van verzoening is, is het waarschijnlijk het beste om daar op kleine schaal mee te oefenen. In je eigen kerk of familie schuld belijden en vergeving ervaren is al moeilijk genoeg.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen