Boekbesprekingen

Is het mogelijk om een goede biografie te schrijven over een predikant bij wie je als jonge jongen onder het gehoor zat? W.B. Kranendonk durft het in ieder geval aan, getuige zijn biografie over ds. A. Vergunst. Hij heeft geen ‘heiligengeschiedenis’ willen schrijven, zoals hij het noemt (7). Kranendonk wil een eerlijk beeld neerzetten van de predikant die een prominente rol speelde in de Gereformeerde Gemeenten. In hoeverre slaagt hij hierin en hoe moet zijn werk gewaardeerd worden?

De titel van het boek verraadt het uitgangspunt van Kranendonk: ds. Vergunst was een dienaar, leider en samenbinder. In 22 thematische hoofdstukken vertelt hij diens verhaal. Zo blijkt dat Vergunst al tijdens zijn jonge jaren met serieuze geloofsvragen worstelde. Dit in tegenstelling tot veel van zijn schoolvrienden, van wie de meesten behoorden tot de Gereformeerde Kerken. Hun verbondsvisie was veel optimistischer dan wat Vergunst van huis uit had meegekregen. Zij gingen ervan uit dat het accepteren van Gods beloften genoeg was om zalig te worden. Vergunst ging zijn eigen weg. Hij werd toegelaten tot de Theologische School van zijn kerkverband, de Gereformeerde Gemeenten.

Zeist werd in 1950 de eerste gemeente van ds. Vergunst. Hij was met 24 jaar op dat moment de jongste predikant van Nederland. In deze gemeente van 1200 zielen kwamen de kwaliteiten van Vergunst goed tot hun recht. Kranendonk schrijft: ‘Met zijn jovialiteit wist hij velen aan zich te binden. Daarbij proefde men zijn grote bewogenheid aangaande het geestelijke welzijn van de mensen die aan zijn zorgen waren toebetrouwd’ (61). Hij diende in de loop der jaren verschillende gemeenten, waaronder twee in de VS. Van 1957 tot en met 1972 stond hij in Rotterdam-Centrum, waar hij uitgroeide tot een gezaghebbende predikant binnen en buiten de Gerefor meerde Gemeenten. Zo werd hij hoofdbestuurslid van de SGP, docent aan de Theologische School, en was hij meerdere malen preses van de Generale Synode.

Kranendonk stelt dat Vergunst zichzelf allereerst zag als dienaar van Gods Woord.

In zijn preken stond Christus centraal. Daarin voelde hij zich zeer verbonden met Schotse theologen als Boston en Erskine. In zijn preken klonk een ruim aanbod door, iets waarin hij anders dacht dan zijn – overigens gewaardeerde – docent dr. Steenblok. Voor Steenblok werd de genade in de prediking alleen aangeboden aan de uitverkorenen.

Vergunst stelde daarentegen dat ze ook werd aangeboden aan diegenen die nooit opgenomen zouden worden in het genadeverbond.

Deze spanning was volgens hem onoplosbaar. ‘Omdat wij God niet begrijpen kunnen’, aldus Vergunst (238). De kerkscheuring in 1953 viel hem zwaar. Voor Vergunst bleef het eenheidsstreven van G.H. Kersten, overleden in 1948, zijn leven lang het parool.

De drieslag dienen, leiden en samenbinden vormt voor Kranendonk, zoals gezegd, de focus van zijn biografie. Verder is het werk grotendeels beschrijvend en weinig analytisch. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de lange citaten die in het boek staan. Dat is een legitieme keuze, want het leven van Vergunst is op zichzelf interessant genoeg, maar laat tegelijkertijd vragen, die vanuit wetenschappelijk oogpunt interessant zijn, liggen. Eén van zulke meer analytische vragen is de vraag hoe het overheersende zuildenken in de reformatorische wereld zich verhoudt tot het leven en werk van Vergunst. Hij had van jongs af aan contacten met andersdenkenden, hij zat in het bestuur van de interkerkelijke vereniging Protestants Nederland en zijn broer E.F. Vergunst ging over naar de Nederlandse Hervormde Kerk. Dit zijn interessante noties die Kranendonk slechts aanstipt. In het geheel van de biografie verdwijnen ze echter naar de achtergrond, terwijl Kranendonk ervoor had kunnen kiezen ze uit te lichten met een meer analytisch eindresultaat als gevolg.

Kranendonk schrikt er niet voor terug om de fouten en gebreken van Vergunst te laten zien. Het resultaat is een serieuze en lezenswaardige biografie en zeker geen heiligengeschiedenis. De biografie is vooral bedoeld voor een breder publiek, maar tegelijk bruikbaar en interessant voor historici: het werk bulkt van de relevante feiten en Kranendonk plaatst Vergunst in de context van zijn tijd. Soms had Kranendonk wat kritischer kunnen zijn op zijn bronnen.

Wanneer hij niet beschikte over historisch archiefmateriaal, gebruikt hij mondelinge overleveringen. Deze worden door hem echter ogenschijnlijk kritiekloos overgenomen.

Iets meer kritische distantie was wenselijk geweest. Desondanks is met deze biografie een compleet beeld ontstaan van een predikant die binnen zijn kerkverband een toonaangevende rol innam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen