Vogelgriep op Goeree-Overflakkee: "Het kan voor zwakke soorten de genadeklap zijn"

Dirk van Straalen woont op Goeree-Overflakkee en is ecoloog en veldonderzoeker in het Deltagebied. "We zien momenteel dat vogelgriep aanwezig is in al onze natuurgebieden. De Kwade Hoek, de Slikken van Flakkee, Hellegatsplaten; we vinden overal slachtoffers van het vogelgriepvirus." Dan gaat het vooral om watervogels, steltlopers en roofvogels. "Watervogels zoals brandganzen komen uit het hoge noorden hierheen. Zo nemen ze het virus mee, en verspreiden dat hier door bijvoorbeeld hun ontlasting. Het is dus vooral seizoensgebonden, en kan pluimveehouders of hobbyisten flinke problemen opleveren."

Genadeklap

"Brandganzen en knobbelzwanen lijken het meest kwetsbaar voor het virus, al zijn er daar simpelweg ook heel veel van. Omdat slechtvalken en grote mantelmeeuwen de besmette ganzen en zwanen opeten, kunnen zij er ook aan doodgaan. In de Kwade Hoek zien we strandlopers doodgaan aan het virus. De Kanoet bijvoorbeeld, die het in Nederland al heel lang slecht doet door voedselgebrek en klimaatverandering, krijgt er nog een tik bovenop. In de vrije natuur zijn dit soort virussen niet vreemd en zal het niet snel leiden tot het uitsterven tot een soort. Maar als er meer aan de hand is, kan het de genadeklap zijn."

Dieren met het vogelgriepvirus zien er volgens de ecoloog vaak 'naar' uit. "Ze staan vaak een beetje suf alleen te staan. Met hangende vleugels, en soms gaat de kop ook raar draaien." Hij doet gelijk een oproep: "Raak die vogels niet aan. Ook voor mensen kan een besmetting nare gevolgen hebben. Ik word nog te vaak gebeld door mensen die een dode gans mee naar huis hebben genomen. Dan kan het virus gaan muteren met een menselijke influenza, en dat kan leiden tot een volgende pandemie. De kans is klein, maar voorzichtigheid is geboden."

Niet als vijand

De virussen ontstaan volgens Van Straalen omdat we op een bepaalde manier omgaan met natuur. "Heel veel kippen op een vierkante meter bijvoorbeeld. Dat vergroot de kans op een uitbraak. De oorsprong van deze variant van het vogelgriepvirus ligt hoogstwaarschijnlijk in de pluimveehouderij. Het virus bestond al, maar heeft zo kunnen muteren." Wat dat betreft is het wel enigszins te vergelijken met het coronavirus. "Uiteindelijk denk ik dat het virus dezelfde weg aflegt als corona: dat het langzaam minder dodelijk wordt."

Hij breekt een lans voor een andere kijk op natuur. "Voor de toekomst denk ik dat we anders met de natuur om moeten gaan. Als we ervoor willen zorgen dat er niet steeds virussen ontstaan, moeten we ons gedrag serieus onder de loep nemen. Bijvoorbeeld de agrarische sector – mijn vader is boer. Je ziet dat de landbouw een enorme ontwikkelingsslag heeft gemaakt. In het verleden was er veel te weinig oog voor de natuurlijke omgeving. Je ziet dat er de laatste jaren gelukkig steeds meer aandacht voor komt. We moeten de natuur niet als vijand zien, of iets waar wij los van staan. We moeten veel meer samenwerken met de natuur, hoewel ik me realiseer dat dat best abstract klinkt."

Grote aantallen

"Kijk naar de pluimveehouderij. Vroeger zaten alle kippen binnen, inmiddels krijgen ze veel meer ruimte om te scharrelen. Daar zit een oplossing: minder grote aantallen op een groter oppervlak. Je ziet het overal: als je heel veel van een bepaalde soort op een klein oppervlakte houdt of teelt, wordt de kans op ziekte groter."

Vanuit de politiek hoort de ecoloog soms geluiden opgaan om de vogels te verjagen. "Naast dat het niet heel realistisch is, is Nederland ontzettend belangrijk als doortrekgebied voor vogels. Er komen hier jaarlijks miljoenen vogels, dat gaat dag en nacht door. Dat kun je niet tegenhouden. In de natuur worden virussen bestreden door de natuur zelf. We moeten geduld hebben."

“Het opruimen van de dode vogels is de verantwoordelijkheid van de overheid. Het probleem is dat op dit moment de aantallen zo hoog zijn, bijvoorbeeld in de Kwade Hoek en de Slikken van Flakkee, dat het eigenlijk niet te doen is. Dan moet je dagelijks het hele gebied aflopen om vogels te rapen. En je zult er altijd wel een paar missen." Ook de natuur zelf zit niet stil. "Binnen een uur is een dode vogel vaak al aangevreten door roofvogels, die het virus op die manier binnenkrijgen. We zullen dus echt geduld moeten hebben en de situatie goed in de gaten moeten houden."

Hond aangelijnd

Boswachter Piet van Loon van Staatsbosbeheer kan bevestigen dat er diverse waarnemingen in de regio en op het eiland zijn. "Ik hoor van verschillende collega’s dat de vogelgriep in hun werkgebied flink heeft toegeslagen. Aan de ene kant kunnen vogels er ziek van worden en dood aan gaan, aan de andere kant kan het ook bredere gevolgen hebben. Vogelgriep kan ook op mensen overgaan en voor hen gevaarlijk zijn. Daarom is het advies van de Nederlandse Voedselen Warenautoriteit dan ook om honden in natuurgebieden aan de lijn te houden. Om te voorkomen dat zo’n hond er zelf last van krijgt, maar ook om te voorkomen dat ze de vogels verder verspreiden."

"Hoewel ik verschillende meldingen om me heen hoor van het eiland, is het niet zo extreem als op sommige andere plekken. Wij hebben verder niet meteen een taak bij het opruimen ervan. Wel staan we in contact met andere partijen om, als er ergens een grote hoeveelheid zieke vogels wordt gevonden, die dan op te ruimen. Dit om brandhaarden te voorkomen. Het is dus belangrijk dat mensen melden als zij zieke of dode vogels tegenkomen. Zo kunnen we het met elkaar in de gaten houden."

Russisch roulette

Ook pluimveehouder Sjef de Baar van Eibaar houdt de situatie in de gaten. “We zijn erg bezorgd, het is voor ons een spannende tijd. We werken altijd met strakke hygiënemaatregelen, en zeker nu letten we extra op dat we alles strikt naleven. We kunnen niet slordig zijn." Maar dan nog blijft het Russisch roulette, geeft de pluimveehouder aan. "Vogelgriep zie je niet. Daarom is het terrein afgesloten, want ook mensen en andere dieren kunnen het virus overdragen. Ongedierte bijvoorbeeld."

Wat de effecten van vogelgriep zijn, ondervond De Baar in december 2020. Toen moesten er 40.000 kippen geruimd worden. "We hopen dat we gespaard blijven voor die ellende. Zoiets hakt er vreselijk in, dat wil ik niet nog een keer." Sinds oktober vorig jaar geldt er een ophokplicht, dus de dieren zelf zitten al een paar maanden in de stal. Alles om de kans op besmetting zo klein mogelijk te houden. "We doen er echt alles aan om het te voorkomen. Wat me dan wel boos maakt, is de houding van de overheid ten aanzien van de meldingen. Als je een dode of zieke vogel wil melden, word je van het kastje naar de muur gestuurd. Ze wijzen allemaal naar elkaar, omdat ze zelf geen capaciteit zouden hebben om de dode vogels op te ruimen. Dat is een zorg van ons."

Openbare orde

De gemeente Goeree-Overflakkee laat weten dat de bestrijding van vogelgriep in Nederland in handen ligt van verschillende organisaties, en niet zozeer de gemeente. "Die rol ligt voornamelijk bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Die zien bijvoorbeeld toe op de landelijke ophokplicht die sinds 26 oktober 2021 van kracht is. Als gemeente hebben we wel een rol in het opruimen van overleden dieren die in de openbare ruimte worden gevonden. Ook als er vogelgriep op een bedrijf wordt gevonden is de gemeente betrokken, in het kader van openbare orde en veiligheid. Dan gaat het bijvoorbeeld om het afsluiten van gebieden en het verzorgen van eventuele informatievoorziening.

Bij de gemeente kwamen verschillende vragen binnen over vogelgriep en mogelijke uitbraken onder wilde watervogels. "Dat was voor ons de reden om op Facebook een bericht te plaatsen. Als er meer concrete maalregelen nodig zijn, horen we dat van de betrokken instanties." Volgens De Baar wordt je door overheidsinstanties van het kastje naar de muur gestuurd als je een dode vogel wil melden. Kan de gemeente daar nog iets over zeggen? "Dat is niet de bedoeling. Het is zo dat de rechthebbende van de grond of het water verantwoordelijk is voor het opruimen van dode vogels. Dat verschilt dus. Binnen de bebouwde kom is dat de gemeente, maar buiten de bebouwde kom is dat het Waterschap en bij de stranden is dat vaak Rijkswaterstaat. Op eigen terrein is het de verantwoordelijkheid van mensen zelf."

Verwarrend

"We kunnen ons voorstellen dat dat soms verwarrend is, maar het is wel belangrijk dat de melding bij de juiste instantie komt, zodat het niet over vele schijven gaat. Zieke vogels kunnen gemeld worden bij de Dierenambulance. Als mensen dode vogels vinden, kunnen ze dat ook melden voor registratie en wat te doen, kijk voor hoe dat kan en bij wie op de website van de NVWA." Ecoloog Van Straalen verwijst ook naar de website van het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) om de dode vogels te melden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen