In vrede slapen (V)

Het avondlied heeft oude papieren. In de Bijbel zelf blijkt al dat er op vaste momenten van de dag gebeden en gezongen wordt. De kerk is in dit spoor verder gegaan. Door de eeuwen heen is er door gelovigen gezongen en gebeden bij het begin en einde van de dag. Deze artikelenserie is een uitnodiging om ons in dit koor van stemmen te voegen. In deze artikelen illustreer ik de rijke inhoud van de avondliederen aan de hand van enkele motieven die in veel van deze liederen terugkeren. In eerdere artikelen ging het over ‘dankbaarheid’, ‘licht en duisternis’, ‘stervenskunst’ en ‘rust na arbeid’. Het laatste, maar zeker niet het minst belangrijke motief dat we in deze serie bespreken is ‘de vergeving van zonden’.

Vergeving van zonden

In Deus creator omnium (LvdK 382), de avondhymne van Ambrosius wordt er niet over de vergeving van zonden als zodanig gesproken. Wel klinkt er een besef van schuld door in de woorden van het zesde couplet: ‘Geef dat geen slaap de geest omhult, dat enkel slape vrees en schuld.’

Het zesde-eeuwse Latijnse gezang Christi qui lux et dies geniet in ons land grote bekendheid. Het is als ‘De avondzang’ opgenomen achter de psalmberijming van 1773 in een vertaling van de hand van de Barneveldse predikant Ahasverus van de Berg. In het oorspronkelijke gezang gaat het expliciet over onze schuld en het verzoenend bloed van Christus. Het is opvallend dat deze motieven hooguit indirect terug komen in de versie die in het Liedboek is opgenomen (LvdK 383). Naar de overwegingen daarbij kunnen wij slechts gissen.

Op welke wijze Jacobus Revius zich bij het dichten van zijn avondlied (LvdK 386) heeft laten inspireren door voornoemd gezang is niet bekend. Wel is duidelijk dat hij veel dezelfde motieven ontvouwt. De vergeving van zonden vergelijkt hij met het vallen van de avond: door het duister wordt alles bedekt.

Gij hebt al wat op aarden is

begraven in de duisternis,

begraaf ook onze zonde boos

in uw genade grondeloos.

In Verzonken is het licht der zon (LvdK 384) van Nikolaus Herman speelt de vergeving een belangrijke rol. De vergeving van zonden is een voorwaarde om in vrede te slapen:

Vergeet het kwaad dat in ons is,

schenk onze ziel vergiffenis,

reken ons onze schuld niet aan,

zodat wij vredig slapen gaan.

De anglicaanse bisschop Thomas Ken leert ons in zijn avondlied (LvdK 387) om eerst om vergeving van onze zonde te bidden alvorens we gaan slapen. De zonde is voor hem méér dan menselijk falen. Daar waar zonde is, is geen vrede. Het gebed om vergeving van zonde gaat hand in hand met het gebed om herstel van de vrede. Het Engelstalige origineel maakt duidelijk in welke richting Ken denkt; vrede met God, vrede met onze naaste en vrede met onszelf:

Om Christus’ wil doe mij niet aan

het kwaad dat ik U heb gedaan,

veeleer vergeef mij, Heer, en geef

dat ik voortaan in vrede leef.

Gerhard Tersteegen heeft in De avond komt, de zon daalt in het westen (LvdK 388) geen grote misstappen in het vizier, maar hij beseft wel dat het in het dagelijks leven zomaar mis kan gaan. Wij dwalen, en halen onszelf van alles op de hals. Op zijn spijtbetuiging volgt een gebed, als God hem dicht bij zich houdt dan zal hij in het spoor blijven.

Vergeef het mij dat ik toch weer gedwaald heb,

van alles mij weer op de hals gehaald heb.

Het spijt mij, Heer, ik heb verkeerd gedaan.

Neem mij bij U, dan zal het beter gaan.

Het is opvallend te noemen dat Willem de Mérode in Gij hebt het daglicht weggenomen (LvdK 394) arbeid en zonde in één adem noemt.

Dat roept de vraag op of het in de ogen van De Mérode onvermijdelijk is om te werken zonder te zondigen. Dat zou tot een trivialisering van de zonde kunnen leiden, in de trant van ‘wie werkt maakt nu eenmaal vuile handen’. Wie zo denkt doet De Mérode geen recht, want ‘arbeiden’ koppelt hij aan ‘recht verstand’ en ‘zondigen’ aan ‘dwaas beleid’. Wij hebben als mensen een eigen verantwoordelijkheid. Wie weet heeft van eigen dwaas beleid, rest niets anders dan te hopen op Gods barmhartigheid.

Er is gearbeid en gezondigd

met recht verstand en dwaas beleid.

God, die aan allen vree verkondigt,

wij hopen op barmhartigheid.

Op het atypische avondlied van Muus Jacobse, O Heer verberg U niet voor mij (LvdK 395) hoop ik in een volgende bijdrage uitvoeriger in te gaan. In dit verband gaat het erom dat hij spreekt over de toorn van God. Wat wekt de woede van God? Ons gebrek aan liefde, onze gedachteloze gebeden en ons ontvluchten van God:

En wees niet toornig over mij,

wanneer ik U geen liefde bied.

Ik noem U, maar ik ken U niet,

ik buig mij, maar ik ben het niet

en mijn gebed is tegen mij.

Muus Jacobse geeft hier een dieptepeiling van wat zonde is. Soms kijken wij aan het einde van de dag vol verbazing en schaamte terug op alles wat wij ons op de hals hebben gehaald. Maar als dat niet zo is dan hoeven wij niet krampachtig op zoek te gaan naar allerlei poppenzonden. Beter is het om ons gebrek aan liefde eerlijk voor God neer te leggen. We mogen dat doen in de hoop en het geloof dat er bij God vergeving is. Wij mogen hopen op Gods barmhartigheid. Om Christus’ wil zal Hij ons niet vergelden, maar vergeven. Zoals het donker van de nacht alles bedekt, zo bedekt God onze zonden. Wie weet van vergeving, die weet ook van vrede en wie weet van vrede, die kan rustig slapen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen