Leeg en verlaten (2)

In het vorige artikel schreven we over de hoofdzonden van deze tijd, die leiden tot leegte en verlatenheid. We deden dit aan de hand van het boek van Esther van Fenema over “Het verlaten individu: Waarom voelen we ons zo leeg?” In het vorige artikel schreven we over hoogmoed, luiheid of onverschilligheid, hebzucht en onmatigheid. We gaan nu in op de drie andere ‘hoofdzonden’ die Van Fenema beschrijft en bezien die ook vanuit Bijbels perspectief.

Lust

Lust kan uitsluitend tot bloei komen binnen zijn natuurlijke grenzen. Het Bijbelboek Hooglied bezingt de aantrekkingskracht tussen ‘bruid’ en ‘bruidegom’. De verbinding met de ander is daarbij van groot belang. Het is een gruwel als de lust niet binnen de verbintenis van het huwelijk -met respect voor de anderwordt beleefd en de ander als object of voorwerp wordt beschouwd om de eigen lusten te bevredigen. De ander wordt dan ontmenselijkt voor het eigen gerief. De lust is koud en kil als het een daad van egoïsme is; dan heeft de lust het vermogen iemand mee te slepen in de peilloze diepte die leegte heet. Salomo wijst daar in het Bijbelboek Spreuken verschillende keren op. De raad van Salomo wordt echter in de wind geslagen. Denk bijvoorbeeld aan de datingsite Second Love, waar letterlijk en schaamteloos wordt gepropageerd dat het fijn is om af en toe vreemd te gaan. Nu is vreemdgaan van alle tijden, maar de vanzelfsprekendheid en de ongegeneerde openheid zijn kenmerkend voor onze tijd, waarin het individu en zijn belevingen centraal staan ten koste van alles. De keerzijde van dit seksueel consumeren wordt nadrukkelijk weggehouden: gebroken gezinnen, gefrustreerde verwachtingen, veel eenzaamheid, leegte en verdriet.

Woede

De samenleving verkeert in razernij. Velen voelen zich niet gezien, gehoord of erkend. Woedende menigten die schreeuwen dat ze voor of tegen iets zijn en ‘het’ niet meer pikken. Een angstaanjagende mensenmassa die het Capitool bestormt omdat ze zo razend zijn. Mensen die elkaar op sociale media afmaken vanwege een mening die als kwetsend of ongewenst wordt ervaren. Onze eigenwaarde is gekrenkt en dat kan tot razernij drijven. We hoeven de krant maar open te slaan en we lezen van woede die tot geweld leidt omdat mensen zich buitengesloten, uitgerangeerd en gefrustreerd voelen. De ‘hoofdzonde’ toorn gaat over woede die langdurig of vernietigend is, die zich richt op onschuldigen en tot haat, mishandeling of doodslag leidt. Gezonde, functionele woede daarentegen is een emotie die nodig is om voor jezelf op te komen als je je benadeeld of bedreigd voelt of je grenzen aan wilt geven. Woede kan dus een effectieve emotie zijn om zaken recht te zetten en misverstanden aan de kaak te stellen. Volgens de middeleeuwse filosoof en theoloog Thomas van Aquino moet gezonde woede aan drie voorwaarden voldoen. De zaak waarover je woede ervaart moet rechtvaardig zijn. De intentie van je woede moet juist zijn, gemotiveerd door rechtvaardigheid en niet door wraak. En de reactie moet in verhouding staan tot het feit waarover je kwaad wordt. De aartsbisschop van Constantinopel Johannes Chrysostomus (345-407) zegt: ‘Wie niet woedend wordt wanneer er reden toe is, begaat een zonde. Er is een gerechtvaardigde toorn, die ons menselijk maakt.’

Geef de toorn plaats…

De Bijbel leert ons dat verzengende woede of toorn niet goed is, omdat uitsluitend God toornig mag zijn als gerechtvaardigde reactie op menselijke zonde en ongehoorzaamheid. Wreekt uzelven niet, beminden, maar geeft den toorn plaats; want er is geschreven: Mij komt de wrake toe; Ik zal het vergelden, zegt de Heere (Rom. 12:19). De kanttekening hierbij is zeer leerzaam in dit verband: ‘Sommigen verstaan dit van den toorn van de mensen, namelijk óf desgenen die verongelijkt is, dat hij zijn toorn over het ongelijk hem aangedaan, tijd geve om te stillen; óf desgenen die ongelijk doet, dat men denzelven niet tegensta, om hem niet meer te verbitteren, maar voor zijn toorn uitwijkt. Doch hetgeen navolgt, schijnt te vereisen dat dit moet verstaan worden van de toorn, dat is, van de wraak van God, die Hij doen zal over dengene die ongelijk doet, welke wraak men plaats geeft als men Gode de wraak opgeeft.’ Gods toorn is heilig en altijd gerechtvaardigd. Zonder Zijn toorn zou de wereld ten onder gaan aan onverschilligheid. Over de woede-uitbarstingen van mensen laat de Bijbel zich niet positief uit. Die haastig is tot toorn, zal dwaasheid doen (Spr. 14:17). De Bijbel onderkent gezonde woede als een basis emotie, maar waarschuwt tegelijkertijd om niet te lang in boosheid te blijven hangen. Impulsief reageren of juist gevoelens opkroppen waardoor woede gaat woekeren, of wrok koesteren, vallen onder zondige boosheid. Wordt toornig en zondigt niet; de zon ga niet onder over uw toornigheid (Ef. 4:26).

Afgunst

Volgens Aristoteles, een Griekse filosoof uit de vierde eeuw, is afgunst de ‘pijn bij het zien van het geluk van een ander, opgewekt door hen die hebben wat we zouden moeten hebben’. Thomas van Aquino beschrijft afgunst als ‘in strijd met de naastenliefde, waaraan de ziel haar geestelijk leven ontleent. Naastenliefde verheugt zich in het welzijn van onze naaste, terwijl afgunst erover treurt’. Afgunst speelt in onze samenleving een grote rol. Via de sociale media vergelijken mensen zich continu met anderen, waardoor de afgunst doorlopend wordt gevoed. We doen voorkomen alsof iedereen dezelfde mogelijkheden heeft, maar verschillen in welvaart en kansen worden feitelijk steeds groter. We worden door onze overheid opgeroepen om kansenongelijkheid tegen te gaan, terwijl de afgunst wordt gevoed. De Bijbel waarschuwt op vele plaatsen tegen afgunst. Kaïn pleegt uit afgunst de eerste moord! Een aansprekend voorbeeld is de vraag die gesteld wordt aan de arbeiders in de wijngaard, die ontevreden waren over hun loon: Of is het mij niet geoorloofd te doen met het mijne, wat ik wil? Of is uw oog boos omdat ik goed ben? (Math. 20:15).

De ‘hoofdzonde’ afgunst wordt nogal eens ontkend of goedgepraat met onechte motieven zoals rechtvaardigheid en gelijkheid. Maar afgunst laat zich niet wegstoppen, ze woekert voort als een verborgen tumor en laat een spoor van vernieling achter in haar ongecontroleerde triomftocht.

Het lege individu

Het individu van nu staat er moederziel alleen voor omdat hij in de afgelopen jaren door de zeven genoemde ‘hoofdzonden’ is losgeweekt uit oorspronkelijke verbintenissen, zoals gemeenschap, natie, geloofsovertuiging of zuil.

We zijn elkaars rivalen of concurrenten geworden in plaats van groepsgenoten. Men doolt eenzaam rond op zoek naar beloningsprikkels om de peilloze leegte, die voortkomt uit onthechting en gebrek aan zingeving en verbinding, te dempen. Wat is het daarom van belang te investeren in onze familie en onze (kerkelijke) gemeenschap. Denk eens na over de vraag wie er naast ons bed zit als we (ernstig) ziek zijn. De vele digitale vrienden zie je daar niet. En waar besteden wij dagelijks onze meeste tijd aan?

Vruchten van de Geest

We eindigden het vorige artikel met een citaat uit de brief van Paulus aan de Galaten. In deze brief schrijft Paulus niet alleen hoe het niet mag, maar ook hoe het wel moet. Hij stelt de vruchten van de Geest tegenover de vruchten van het vlees. Maar de vrucht des Geestes is liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, goedertierenheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid, matigheid (Gal. 5:22). Wat een rijkdom en wat een volheid als we daar uit genade kennis aan mogen hebben! Wat heeft de wereldling dan een schamel portie!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen