Voor wie kwam Immanuël?

Aanstaande zaterdag en zondag wordt wereldwijd het Kerstfeest gevierd. We gaan voorbij aan de wijze waarop het gevierd wordt. Die wijze van vieren staat dikwijls in schril contrast met de inhoud van het Kerstfeest. Wat echter nog erger is, is de verdraaiing van de boodschap van Kerstfeest. Wereldwijd wordt met de kerstdagen ge zegd, gepreekt en geschreven, dat Jezus voor alle mensen naar deze wereld is gekomen. Daarom is het van groot belang om hier aandacht aan te geven.

* * *

In de loop van de geschiedenis van Gods kerk zijn er op de vraag naar de reikwijdte van de verzoening drie antwoorden gegeven: de alverzoening, de algemene verzoening en de particuliere verzoening. Van elk geef ik een korte omschrijving en ik geef aan bij wie je dit denken terugvindt.

De alverzoening

De aanhangers van de leer van de alverzoening zijn de mening toe-gedaan dat Jezus voor alle mensen gestorven is. Zij ontkennen niet dat er in deze wereld gelovigen en ongelovigen zijn. Maar zij geloven dat op basis van die verzoening uiteindelijk alle mensen behouden zullen worden. Het kan zijn dat ongelovigen eerst door een proces van loutering heen moeten. In de Roomse kerk kennen we iets soortgelijks: het vagevuur. De kern is: tenslotte zullen allen behouden worden.

De leer van de alverzoening is heel oud. Zij kwam reeds voor bij Origenes (185-253), die naast andere dwalingen ook hierin mistastte. Met name vanaf de 18 ^e eeuw drong dit denken door in de theologie. Een zeer bekende aanhanger van deze leer was Karl Barth (1886- 1968) ¹ , een Zwitsers theoloog die enorm veel invloed heeft gehad. Van hem was de uitspraak dat Gods ’ja’ uiteindelijk ons ongelovig ’nee’ zal overwinnen. Het denken van Karl Barth is tot op de dag van vandaag breed ingedrongen in de protestantse kerken van Nederland.

Het moge duidelijk zijn dat de Bijbelse leer inzake verkiezing en verwerping, zoals deze tijdens de Dordtse synode is geformuleerd, door aanhangers van de alverzoening wordt verworpen.

De algemene verzoening

De aanhangers van de leer van de algemene verzoening leren dat Jezus voor alle mensen de mógelijkheid van zalig worden heeft verworven. Het daadwerkelijk zalig worden is in hun ogen afhankelijk van de menselijke daad van het geloof. God heeft van Zijn kant alles gedaan, zo zegt men dan. Het is nu aan de méns om aan te nemen of af te wijzen. Als het gaat om de toe-eigening van het heil moet de eerste stap door de mens gezet worden. De Remonstranten achten de mens tot het zetten van die eerste stap in staat. Zo kwamen de Remonstranten in de strijd rond de Dordtse synode tot de stelling dat God diegenen heeft uitverkoren van wie Hij van tevoren zag dat ze geloven zouden. Een voorgezien geloof.

Behalve bij de oorspronkelijke Remonstranten is deze leer wijdverbreid onder anderen. Ik denk aan John Wesley, een opwekkingsprediker. Ik denk aan Pinkstergroepen. Maar ook onder hen die zeggen de Drie Formulieren van Enigheid te onderschrijven, kan het remonstrantse denken ingang vinden. Als in de prediking de leer van de doodstaat van de mens niet ten volle functioneert, als daar tegen over alle accent gelegd wordt op de aanbieding van Christus in het evangelie en als er nauwelijks ruimte is voor de prediking van het bevindelijke werk van de Heilige Geest in het hart van de dode zondaar, kan er langzaam maar zeker een afdrijven in remonstrantse wateren plaatsvinden. Daarom blijft het voor ons allen nodig altijd weer op de wacht te staan tegen afwijkingen ter rechter- of ter linkerhand.

De particuliere verzoening

De particuliere verzoening, zoals alle Gereformeerde theologen die voorstaan, is Bijbels en volgens onze belijdenis. De engel heeft tot Jozef gezegd: En gij zult Zijn Naam heten JEZUS, want Hij zal Zijn volk zalig maken van hun zonden (Matth. 1:21). Jezus Zelf heeft op veel plaatsen gesproken over de Zijnen, die door de Vader aan Hem zijn gegeven. Uit de Paulus’ brieven zouden veel teksten te citeren zijn.

De Dordtse leerregels geven in de laatste twee artikelen van hoofdstuk II eveneens duidelijk aan voor Wie de Zoon van God Zijn leven gegeven heeft: voor de uitverkorenen. Voor die, en die alleen! Zij zijn de gegevenen van de Vader: zij zijn in de stilte van de eeuwigheid door de Vader aan de Zoon gegeven ² , opdat Hij ze verlossen zou door geboorte, lijden, sterven en opstanding. Christus heeft niet alleen het recht op de zaligheid verworven, maar Hij heeft ook het toepassende werk van de Heilige Geest verworven. In de Dordtse leerregels II,8 staat zo duidelijk: ”… hen zou begiftigen met het geloof, hetwelk Hij hun, gelijk ook andere zaligmakende gaven des Heiligen Geestes, door Zijn dood heeft verworven …”.

Kortom: verwerving en toepassing. Na Pasen kon het Pinksteren worden. De Vader verkoor. De Zoon verwierf. De Heilige Geest past toe. Ik denk aan Klaas Kuipenga, een lid uit de gemeente van de onbekeerde ds. H. de Cock, die tijdens een bezoek tot zijn predikant zei: ”Als ik ook maar één zucht tot mijn zaligheid moest toedoen, was het voor eeuwig kwijt.”

Immanuël: God met ons

Voor wie kwam Immanuël naar de wereld? Het is niet onduidelijk. Dordt zegt: ”Voor die, en die alleen.” Niemand mene echter dat we daarmee vrijblijvend de Kerstdagen tegemoet gaan. Dat we vrijblijvend naar de prediking van Christus’ komst in de wereld kunnen luisteren, hetzij gepreekt, hetzij gelezen.

Ik herinner me in mijn jonge jaren een weekdienst te hebben bijgewoond in onze gemeente te Berkenwoude. Ds. F. Mallan preekte over de Naam Immanuël. Nog kan ik mij de toepassing herinneren. Hij leunde over de Bijbel, stak zijn handen naar voren, en sprak tot de gemeente ongeveer de volgende woorden: ”O gemeente, Immanuël wordt u zo nabij gebracht. Het zal wat zijn om verloren te gaan, terwijl Immanuël u zo nabij wordt gebracht.”

De overdenking van deze woorden, en de prediking tijdens deze dagen van advent en Kerst, mogen ons door de werking van de Heilige Geest tot zegen zijn.

Noten

1. Natuurlijk niet te verwarren met ds. J.D. Barth (1871-1942) die predikant in onze gemeenten was en van wie soms nog preken worden gelezen.

2. Zie o.m. Johannes 10:14, 17:2,6,10,11,12 en vele andere plaatsen in het evangelie en in Paulus’ brieven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen