Da Costa, Bijbel tegenover menselijk denken

Met deze zin begon Isaac de Costa twee eeuwen geleden zijn bekend geworden strijdschrift ”Bezwaren tegen de geest der eeuw”. Met deze titel liet hij duidelijk zien dat de strijd die hij en zijn medestanders voerden van geestelijke aard was. Het ging hen die het zogenaamde bijgeloof bestreden niet om afgodendienst en dweperijen, nee, ze keerden zich tegen de Bijbelse waarheden zoals de Godheid van Christus, de erfzonde en de verzoening. In hun opvatting waren dat bijgelovigheden van geestdrijvers. Twee beginselen stonden lijnrecht tegenover elkaar: de op Goddelijke openbaring gebaseerde waarheid én de ideeën die hun oorsprong hadden in het - verduisterde - menselijke verstand.

Portugese Joden

De schrijver van dit boekje was Isaac da Costa. Hij werd in 1798 als zoon van een welgestelde Joodse koopman in Amsterdam geboren. Door het lezen van de Bijbel en de contacten met de bekende Willem Bilderdijk werd hij innerlijk geraakt door het Christendom. Na een lange strijd leerde hij het ware geloof kennen. Hij mocht gelovig ‘nedervallen voor Jezus de Nazarener, de Koning der Joden, als ook zijn Heere en zijn God’. Wat een omslag: vanuit een geslacht van Portugese Joden bekeerd tot het Christendom.

Abraham Capadose, een neef van Da Costa, mocht eveneens door genade het christelijke geloof aanvaarden. In oktober 1822 werden drie bekeerde Joden in Leiden gedoopt. Da Costa en zijn vrouw Hanna Belmonte en zijn neef Capadose. Groen van Prinsterer en Bilderdijk hoorden bij de getuigen van dit aangrijpende gebeuren. De overgang naar het Christendom had grote gevolgen. Da Costa’s familie kon hem in deze weg niet volgen. Hoewel Da Costa nog jong was, had hij diep inzicht in de geestelijke strijd die gevoerd werd en waartegen Van der Groe al eerder zijn waarschuwende stem had laten horen. De begaafde advocaat Da Costa werd de spil van het Reveil: de christelijke reactie tegen de moderne denkbeelden vanuit de Verlichting.

Het Reveil had een brede uitwaaiering, ook op maatschappelijk gebied. Dat blijkt al uit de onderwerpen die Da Costa in zijn ”Bezwaren” aan de orde stelde. Hij liet zien dat veranderingen in het denken op godsdienstig gebied gevolgen hadden voor alle facetten van het leven, zoals zedelijkheid, verdraagzaamheid, schone kunsten, wetenschappen, de grondwet, het onderwijs, publieke opinie. Deze onderwerpen bekeek en beoordeelde hij in het licht van de Bijbel.

Aanklacht

Het geschrift was geen wetenschappelijke beschouwing van de tijdgeest, maar een felle aanklacht tegen en een aanval op het optimistische mens- en maatschappijbeeld van de vroege negentiende eeuw. Scherp bekritiseerde Da Costa de tijdgeest die steeds verder verwijderd raakte van God en Zijn Woord. Daarom was hij vervuld met grote zorg.

In het hoofdstuk over de wetenschappen schreef hij: ‘Wat wetenschap heeft men niet trachten te misbruiken in deze eeuw ter bestrijding van Gods openbaring, Zijn geboden, Zijn bestaan? Men heeft de geologie bestudeerd om Mozes’ verhaal van de schepping en van de zondvloed voor vals te verklaren, de sterrenkunde om het wonder van Jozua tegen te spreken’.

Publieke opinie

Het was voor Da Costa verontrustend om te zien dat de publieke opinie het richtsnoer was geworden voor het handelen van regeringen. Wat had de publieke opinie al niet veroorzaakt? Hij noemde een aantal Bijbelse voorbeelden: De publieke opinie bespotte de rechtvaardige Noach. De publieke opinie in Sodom en Gomorra was aan de allerafschuwelijkste ontucht overgegeven. De publieke opinie had het de ouderwetse Lot zeer kwalijk genomen dat hij het voor zijn deur vergaderde volk weigerde om zijn gasten uit te leveren. Het was de publieke opinie die in Maria’s gezegende Zoon de Zaligmaker en Messias van Israël weigerde te erkennen omdat Hij niet was gelijk zij Hem hebben wilden. De publieke opinie mist het gezag van de Bijbel. Hij is daarom veranderlijk en onvoorspelbaar. Het is de plicht om die publieke opinie vanuit de Bijbel te leiden in plaats van er door geleid te worden. Met geoorloofde middelen moet die God-loze bestreden worden. Zijn toon wordt scherp: ‘Ge moogt niet dulden dat een hoop ellendige broodschrijvers ongestraft en ongehinderd met alles wat goed en heilig en recht is de spot drijft’.

Woedende reactie

Zijn in korte tijd geschreven boekje riep veel verontwaardiging en woede op. Velen zagen Da Costa als een gevaar voor de staat. Hij werd zelfs enige tijd door de politie gevolgd. Zijn pleidooi om zich te laten leiden door het Woord van God werd hem niet in dank afgenomen. Integendeel. Hij ervoer dat de onverdraagzaamheid van de zogenaamde verdraagzamen groot was. Een boekje met een (helaas) actuele inhoud!

wordt vervolgd

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen