Abortus als symptoombestrijding

Ter introductie op het thema van deze bijdrage schetsen we eerst drie praktijksituaties.

De eerste: Toen een zwangere vrouw naar het ziekenhuis ging voor een termijnbepaling (d.i. de bepaling van het aantal weken dat ze zwanger was) werden de tien minuten die het zou moeten duren drie uur en tien minuten, omdat er een verdikte nekplooi was te zien op de echo (een indicatie voor het syndroom van Down). Er werd direct aangedrongen op een abortus. De vrouw wilde haar zwangerschap gewoon uitdragen, of het nu een kindje met Down was of niet.

De tweede: Toen een vrouw, 23 weken en zes dagen zwanger, met gebroken vliezen ’s nachts bij het ziekenhuis aankwam, werd nog de mogelijkheid van abortus aan haar voorgesteld omdat het kindje wel erg vroeg geboren zou worden.

De derde: Een echtpaar dat een drieling verwachtte (twaalf weken zwanger) heeft een uur moeten praten om de vragen te beantwoorden of ze wel lichamelijk, psychisch en financieel drie kinderen zouden kunnen grootbrengen. Ze konden er ook namelijk een of twee laten ‘weghalen’.

Abortus: vanzelfsprekend?

“Abortus wordt structureel aangeboden,” zeggen Anne-Mieke van Helden en Kees van Helden, beiden werkzaam bij stichting Schreeuw om Leven. “En het zal erger worden naarmate de mogelijkheden van prenatale diagnostiek verder vorderen.” We spreken elkaar in de spreekkamer van Schreeuw om Leven, waar een kunstwerk in de vorm van een hart staat met 30.000 kraaltjes: voor ieder kind één. Kees en Anne-Mieke van Helden ontvangen ons hartelijk in het bescheiden kantoor. “Tegenwoordig mag ik niet meer zeggen dat het hartje klopt met zes weken,” zegt directeur Kees van Helden een beetje verontschuldigend, al zes jaar werkzaam bij Schreeuw om Leven. “Omdat het hart dan nog niet uitontwikkeld is, mag je het geen hart noe men, dus moet je zeggen dat er dan al hartslag is.” Het zijn symptomen van een groter onderwerp. Wij willen in dit artikel juist bekijken wat de mogelijkheden zijn om abortussen te voorkomen uit respect voor de Schepper van het leven.

Redenen voor een abortus

Wat zijn de redenen achter de 30.000 abortussen die per jaar worden uitgevoerd? We zochten naar onderzoek en vonden de Evaluatie Wet Afbreking Zwangerschap die in 2004-2005 is uitgevoerd door het Academisch Medisch Centrum/Universiteit van Amsterdam. ¹ De tabel hebben we op blz 46 opgenomen. Hierbij moet worden opgemerkt dat verreweg de meeste abortussen in 2004 in klinieken is uitgevoerd en slechts 6% in ziekenhuizen. ² In dit artikel zullen we ons dus richten op de percentages zoals gemeten bij de klinieken.

Eeuwige jeugd en andere prioriteiten

Een deel van de redenen lijkt een vrije keuze te zijn. ³ Veel meisjes die abortus plegen, doen dat omdat ze nog niet klaar zijn voor een kindje. Een kwart noemt “te jong” als een van de redenen, acht procent noemt het als belangrijkste reden. Een andere zeven procent noemt “geen kinderwens” als belangrijkste reden, nog eens 5,6% noemt “opleiding” als de belangrijkste reden. Dus bij elkaar geeft zo’n 20% als belangrijkste reden aan dat ze geen kindje willen omdat ze andere prioriteiten hebben. Als je daar ook de ongeveer 10% bij optelt die “compleet gezin” heeft ingevuld, zijn het zo’n 30%.

Wat motiveert mensen om een abortus te wensen, en wat bezielt onze cultuur om aan die wens gehoor te geven? Het is alsof we zouden toestaan om benen te amputeren, omdat mensen geen wens hebben om te lopen. Of dat we zouden toestaan om een vinger weg te laten halen als iemand zich met negen vingers wel compleet zou voelen. Wat is onze cultuur geworden, als we het tijdig afronden van een opleiding waarderen boven het opvoeden van een kind? Wat zijn onze waarden, als we toestaan dat het rekken van je jeugd en uitbreiden van je kennis voorrang wordt gegeven boven ontluikend leven? Wat zijn we voor een samenleving als we onze eigen toekomst doden?

Je lichaam in de vrije markt

Ook een aantal van de hulpvragen die bij Er is Hulp binnenkomen, zijn van meisjes die geen relatie hebben, maar seks hebben om geld. Een meisje gaf aan dat ze totaal in de problemen zou komen als ze het kindje geboren zou laten worden, omdat ze dan haar studie zou moeten stoppen. Geld voor haar studie verdiende ze door een bijbaantje in de prostitutie, en daar was het kindje ook verwekt.

Kinderen zonder vader

Maar er zijn nog meer schrijnende redenen van abortus. Een meisje mailt: “Mijn vriend zei dat zijn leven verwoest is toen hij hoorde dat ik zwanger was.” Een ander meisje schrijft: “Als hij hoort dat hij vader gaat worden, zal hij niets meer van me willen weten.” Twee veel voorkomende zinnen in e-mails van hulpvragen bij Er is Hulp. Mannen zijn verantwoordelijkheidsloos geworden. Ze willen wel een (seksuele) relatie, maar zodra er sprake is van verantwoordelijkheid doen ze alsof hen groot onrecht wordt aangedaan. Een vrouw schreef: “Hij is er niet klaar voor om vader te worden.” Wat? Vader te worden? Als je een kindje verwekt hebt, ben je al vader! Dat realiseren die jongens zich niet eens.

Vaderschapweigeraars

Hoe groot is het aandeel van de vaders dat geen verantwoordelijkheid wil nemen? In het onderzoek van de UvA staat dat 15,3% van de vrouwen die bij een abortuskliniek komen, dit als een van de redenen invult (“partner wil zwangerschap niet”). Zo’n 16,1% vult in “verbroken relatie” en 16,5% “te korte relatie”. Een deel van 10,6% vult in “geen partner”. Het kan natuurlijk zijn dat men twee van deze redenen tegelijk heeft ingevuld. Maar als we daar niet van uitgaan, gaat het dus om meer dan 50% van de abortussen waar de vader ‘niet thuis’ geeft – en in feite hun vaderschap weigeren te aanvaarden. Anne-Mieke geeft aan dat dit de meest voorkomende reden is voor jonge moeders die bij Er is Hulp aankloppen, vaak wel in combinatie met andere redenen.

Voor een vriendschap met seksuele omgang wat geen partnerschap is, is zelfs een mooi woord: friends with benefits. Vrienden met voordelen. Ik zou er liever van willen maken: benefits without friends. Een echte vriend laat je niet in de steek, toch?

In 2017 heeft FIOM, een mogelijke gesprekspartner voor onbedoeld zwangere vrouwen als ze via hun huisarts om een abortus vragen, een online keuzehulp voor mannen naast de online keuzehulp voor vrouwen. Daarin staan oefeningen “die helpen om je gevoelens en gedachten te ordenen en om de gevolgen van verschillende keuzes op een rijtje te zetten” en is er de mogelijkheid om met een hulpverlener te spreken over je besluit. Wat mij betreft een zeer goede ontwikkeling.

Wie is baas in je buik?

Als het gesprek in de abortuskliniek plaatsvindt, hebben de gesprekspartners van de jonge moeders hier dan ook oog voor? Ongeveer een derde van de vrouwen (31%), blijkt uit het jaarrapport van 2017, komen niet via de huisarts bij de abortuskliniek maar kloppen daar direct aan. ⁴ En het gesprek dat dan plaatsvindt, is misschien wel heel anders. “Dit is een taboe waar eigenlijk niet over gesproken mag worden,” zegt Kees, “maar het is gewoon een kwestie van geld. Voor een gesprek zonder abortus krijgt de kliniek 105 euro, voor een abortus is het 850 euro.” Anne-Mieke: “Als je naar de bakker gaat voor een gesprek of je wel of geen brood moet eten als ontbijt, zul je ook geen neutraal advies krijgen.” Ze noemt een voorbeeld waarbij er aan de vrouw gevraagd werd of ze niet onder dwang van de partner een abortus kwam doen, waarbij men de partner gewoon even buiten de kamer liet en die daar stond te wachten. Op die manier voel je je natuurlijk nog steeds niet vrij om te kiezen. De abortuskliniek is baas van je buik, zou je haast gaan denken.

Een belangrijke prioriteit voor de overheid moet daarom zijn om het gesprek over abortus niet binnen de abortuskliniek te laten plaatsvinden, vindt Kees. “Je moet nu in de abortuskliniek tekenen dat je “andere opties hebt overwogen”, niet eens of je andere opties zijn aangeboden.” Minister Schippers gaf in 2016 al aan dat huisartsen een grotere rol moesten krijgen in het begeleiden van onbedoeld zwangere vrouwen. ⁵ Anne-Mieke en Kees zouden ook graag zien dat vrouwen een folder met eerlijke informatie over abortus mee zouden krijgen naar huis, zodat ze daar met meer rust de opties kunnen overwegen en er meer informatie over kunnen aanvragen. Of opzoeken via internet.

Financiën

Maar liefst de helft van de vrouwen die komen voor een abortus noemt financiën als een van de redenen. Zo’n 12% vermeldt dit als de belangrijkste reden. Wat zit hierachter? Zijn het jonge meisjes die hun geld voor hun studie nodig hebben? Zijn het gezinnen met een aantal kinderen die met hun karige inkomen nauwelijks kunnen rondkomen? Wat kan de overheid hieraan doen, als ze hoort dat kinderen worden gedood om geld?

Voor Anne-Mieke en Kees is het een bekende oorzaak. Moeders die aankloppen bij Er is Hulp hebben schulden die ze moeten afbetalen, bevinden zich in de schuldsanering, of ze hebben het risico dat ze het huis uitgezet worden door hun partner of hun ouders als ze hun zwangerschap voldragen. Andere redenen zijn dat ze geen baan hebben, of bang zijn dat ze hun baan kwijtraken. Dat laatste hoort overigens onterecht te zijn, omdat zwangerschap geen wettige reden is om iemand te ontslaan. Om deze jonge, kwetsbare moeders te helpen heeft Er is Hulp een sponsorplan waarin moeder en kind gedurende een heel jaar geholpen worden met aankopen voor het kindje en deze aankopen betaald worden door Er is Hulp. “We zien veel mensen die je met dat sponsorplan net dat stukje moed kunt geven om wel voor hun kindje te gaan,” geeft Anne-Mieke aan. Heeft de overheid hier geen mogelijkheden of plannen voor, vraag ik hen. Nee, niet dat zij weten. De CU en Siriz hebben op eigen initiatief het tienermoederfonds opgericht, maar er is niet iets dergelijks van de overheid. Ik wil nog weten: Gaat het meest om tieners als er sprake is van financiële problemen? Volgens Anne-Mieke en Kees niet specifiek, financiële problemen zijn er bij alle leeftijden, en jonge moeders kunnen vaak nog door hun ouders geholpen worden.

In 2018 verscheen er een publicatie “Gemeenten aan zet bij jong ouderschap” door JOOZ (Jong Ouderschap / Onbedoeld Zwanger, een samenwerkingsverband van verschillende organisaties). Dat klinkt als een positieve start. Maar waar is het vervolg hierop, en zou zo’n plan niet jaarlijks geëvalueerd moeten worden?

Kees is het met mij eens dat het een positief begin is. “Maar laten ze het ook aan de jonge moeders zelf vragen: Wat heb je nodig om voor je kindje te gaan? Ik zou willen dat ze die vraag zouden stellen als een vrouw een abortuskliniek binnenstapt. Nu zie je eerder cynisme. Neem bijvoorbeeld de reactie van de directeur van de abortuskliniek in Rotterdam toen degene die een abortus had overwogen terugging om te zeggen dat ze toch haar kindje wilde houden. Zijn reactie (naar de journalist van de Volkskrant) was: ze vergeet dat ze nog 17 jaar voor haar kindje moet zorgen. Als het personeel van de abortuskliniek er echt zouden zijn om deze jonge moeders te helpen met hun keuze, zouden ze blij moeten zijn met haar keuze!” ⁶

“We ontvangen in Nederland duizenden mensen terecht als vluchteling, die geven we te eten, te drinken, een dak boven hun hoofd, medische zorg, en zelfs voorrang op een huurwoning – terecht, dat is ook een christelijke opdracht. Maar tegen iemand die financieel grote problemen heeft en een abortus overweegt, zeggen we: OK, dan betalen we jouw abortus. Dan zijn we toch als land moreel failliet?”

Geen energie

Opvallend is ook dat zo’n 10% “geen energie” als belangrijkste reden aangeeft. Welk leed zit daarachter? Wat doen wij als samenleving verkeerd om een zwangere vrouw haar energie te ontnemen of haar geen energie te geven? Het zou te maken kunnen hebben met een combinatie van redenen die we hiervoor genoemd hebben. “Het kindje is niet het probleem”, zegt Anne-Mieke. “Het zijn de omstandigheden die het probleem zijn en waardoor men het niet ziet zitten het kindje geboren te laten worden. Een abortus lost helemaal niets van die schrijnende omstandigheden op.” Abortus als symptoombestrijding. “Abortus lost geen financiële problemen op; ook geen onveilige seksuele relaties of eerwraak; ook geen huiselijk geweld of instabiele relaties. Het wordt tijd dat we echt naar vrouwen luisteren en daarbij niet vergeten ook het ongeboren leven een stem te geven”, schreef Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink al in 2016 (destijds directeur van de NPV). ⁷

Leed voorkomen

Zou de volksvertegenwoordiging iets kunnen of willen doen aan het genoemde leed achter abor tus, zoals financiën of druk van de omgeving? Laten we eens kijken hoe politieke partijen denken over kwetsbare moeders.

De CU en SGP geven bij hun standpunt niet alleen aan dat ze maatregelen willen om kwetsbare moeders te steunen, maar hebben zelfs concrete stappen voor de uitvoering daarvan. ⁸ “Het CDA vindt het belangrijk om ongewenste zwangerschappen in de eerste plaats zoveel mogelijk te voorkomen”, staat er in de standpunten van het CDA. ⁹ Ook GroenLinks noemt abortus een “ingrijpend besluit”, hoewel ze vooral de nadruk legt op het recht van de vrouw op abortus. ¹⁰ De SP stelt, naast dat ze ‘voorstander is van de huidige abortuswetgeving’: “Vrouwen horen op ieder moment af te kunnen zien van een abortus en daarom is bedenktijd belangrijk.” ¹¹ De PvdA stelt onder het kopje ‘recht op abortus’: “Alleen de vrouw heeft het recht om in overleg met haar arts te besluiten of ze haar zwangerschap wil uitdragen of afbreken. De PvdA pleit voor goede voorlichting en laagdrempelige toegang tot anticonceptiemiddelen om de voortdurende daling van abortuscijfers in Nederland te stimuleren en de kwetsbare groep die meerdere abortussen ondergaat te verkleinen.” ¹² De VVD noemt dat ze niet oordeelt, maar dat het ook een moeilijke en verdrietige keuze is: “Die moeilijke en verdrietige keuze maakt de vrouw zelf. Daar heeft zij haar eigen redenen voor. Wij oordelen daar niet over.” ¹³ Ik kan me niet voorstellen dat de VVD, als ze het zo verwoordt, niet ook de intentie heeft om die moeilijkheden en dat verdriet bij vrouwen te voorkomen. Ronduit kritiek op het Nederlandse beleid omtrent abortus heeft Thierry Baudet van FvD, als we lezen wat hij in mei schreef in het American Affairs Journal: “Today, even new life (in the womb) may be extinguished to avoid disturbing the individual’s freedom. In the Netherlands (where I live), suicide is facilitated to ensure that here, too, no constraints —such as the duty to care for your parents—are placed on the individual.” 14

En dan hebben we het nog over de volksvertegenwoordiging: een groot deel (60%) van ons Nederlandse volk is het ook eens met de stelling dat er vaker gekeken moet worden naar alternatieven voor abortus, gemeten in het TNS NIPO onderzoek op initiatief van de SGP in 2016.

Heerlijke onwetendheid

Als de politieke partijen expliciet aangeven er zo over te denken, waarom wordt er dan niet structureel gevraagd naar de oorzaken van abortus? Waarom is een gedetailleerd onderzoek naar de redenen van abortus 15 jaar geleden gedaan en wordt het niet vaker herhaald? Weliswaar is er elk jaar een jaarrapportage van het IGZ over de Wet afbreking zwangerschap 15 , maar daarin worden de redenen niet onderzocht. Het enige wat sinds 2011 extra gemeten wordt, is hoe vaak er een relatie was met prenatale diagnostiek, een cijfer wat overigens stijgt en met de dag actueler wordt (zie daarvoor andere bijdragen in dit nummer van Zicht). Maar zou de overheid zich niet ook moeten verdiepen in de andere mogelijke redenen achter een zo wijdverbreid leed als abortus?

En dan in het bijzonder in de volgende cijfers die in 2005 genoemd werden ¹⁶ en daarna niet meer gemeten zijn:

• Mate waarin vrouwen achter het besluit tot abortus stonden: 18,3% niet “helemaal” maar slechts “grotendeels”, 3,1% “enigszins” en 1,2% “niet”

• Mate waarin vrouwen zelf het besluit genomen hebben: 14,8% niet “helemaal” of “grotendeels”, maar slechts “gedeeltelijk”, 1,2% “vooral iemand anders” en 0,4% “helemaal iemand anders”

• Of met vrouwen bij de voorlichting over alternatieven besproken is, hoe hun leven er uit zou zien als ze de zwangerschap zouden uitdragen: 57% niet

• Aantal abortussen waar financiën een rol speelt: 46,7%

Ook zoiets verhullends is het “abortuscijfer”. Dat is het aantal zwangerschapsafbrekingen per 1000 vrouwen 15-45 jaar. Voor 2016 is dat 8,5, wat laag lijkt ten opzichte van 1000. Maar als we het vermenigvuldigen met de periode van 30 jaar waarover gemeten wordt per vrouw komt het neer op 255 abortussen per 1000 vrouwen. Bovendien is het objectiever om te kijken naar het aantal abortussen per levend geborenen. Het geeft te denken dat het aantal abortussen in ons land niet daalt terwijl het geboortecijfer wel een dalende trend vertoont. Het wordt tijd dat beleidsmakers de feiten en de realiteit onder ogen gaan zien en niet langer wegkijken.

Eigenlijk schrijf ik dit artikel iets te vroeg, hoor ik van Kees, want na die vijftien jaar is er eindelijk dit jaar weer een evaluatie gestart van deze wet die in maart of april 2020 gepubliceerd zal worden. “Normaliter worden wetten om de vijf jaar geëvalueerd. Abortus is blijkbaar een te gevoelig onderwerp.”

Zwijgjournalistiek

Is er wel voldoende wetenschappelijk onderzoek naar abortus? “Zeker,” geeft Kees aan. “Het probleem is dat hier selectief mee wordt omgegaan. Wereldwijd zijn er bijvoorbeeld 109 onderzoeken naar de relatie tussen abortus en borstkanker. Maar 26 daarvan hebben als conclusie dat er geen relatie is. Die laatste onderzoeken, je raadt het al, kom je tegen op internet, in rapportages, maar die andere 83 die wel een relatie aantonen, komen bijna niet boven water.” Een ander voorbeeld is het onderzoek van Van Ditzhuijzen in Nederland naar de relatie tussen abortus en psychische problematiek. Dat onderzoek, gehouden onder 325 vrouwen, toonde aan dat er geen verband was. “Maar dit onderzoek vond plaats over een periode van slechts vijf jaar, terwijl psychische problemen zich vaak later openbaren, soms zelfs na twintig jaar. Bovendien zijn er wel 90 vrouwen in dat onderzoek afgehaakt, zonder vermelde reden. Misschien dat juist in deze groep vrouwen degenen voorkwamen met psychische problemen na hun abortus.” Kees wil een artikel publiceren over een zeer recent Duits onderzoek naar de gevolgen van abortus, dat een periode van 10 jaar en 35.000 vrouwen omvat, maar geen enkele krant heeft het nog willen plaatsen: het NRC niet, de Volkskrant niet, Trouw niet. “En dat terwijl een detail als dat abortus in Nieuw-Zeeland uit het strafrecht gaat wel in elke krant staat!”

Kees: “Het is iets wat me best wel bezig houdt. Als er één rubberen balletje in het kunstgras gevonden wordt hebben we allerlei discussies omdat het kankerverwekkend kan zijn, en dan moeten kinderen douchen, schone kleren aan, noem maar op… Maar bij tal van onderzoeken over de gevolgen van abortus wordt het allemaal gebagatelliseerd en het is allemaal “niet waar”. Het kan niet waar zijn dat al die onderzoeken fout zijn!” ¹⁷

Ga met ze mee

Onze laatste vraag aan Anne-Mieke en Kees was: Hebt u nog een oproep aan christelijke medeburgers in Nederland? Anne-Mieke: “Ja, dat we onbedoeld zwangere meisjes of ook moeders die een abortus hebben laten uitvoeren een helpende hand toereiken, ze zéker niet veroordelen, maar naast ze gaan staan, met ze mee te lopen, ons afvragen hoe we hen kunnen helpen.” “Weet je: ik snap al die vrouwen. De maatschappij roept dat abortus dé oplossing is, of in ieder geval een oplossing. Daar ben je mee groot ge worden. Tegen die stroom inzwemmen is zó moeilijk! We moeten dus zeker niet veroordelen, maar persoonlijk aandacht hebben voor deze vrouwen, en vragen: Waar zou ik je mee kunnen helpen?”

“Dat zijn we zo kwijt in onze maatschappij: de persoonlijke aandacht voor elkaar. Dat zie je ook terug bij de hulpverlening: Ze hebben niemand!”

Noten

1 Evaluatie Wet Afbreking Zwangerschap, 2005, https://www.ngva.net/application/files/1215/1982/8655/WAZ_evaluatie_Definitieve_webversie_b.pdf

2 Evaluatie WAZ, 2005, paragraaf 3.2.

3 Maar zie de rest van dit artikel voor een mogelijke nuancering hiervan: je kunt niet met zekerheid zeggen dat als iemand bijvoorbeeld “te jong” als belangrijkste reden invult, dat het dan een vrije keuze is. Als er van buitenaf druk wordt uitgeoefend door de maatschappij en je ouders en je vriend dat je “te jong” bent, is het dan wel een vrije keuze?

4 https://www.igj.nl/documenten/rapporten/2019/02/07/jaarrapportage-wet-afbreking-zwangerschap-wafz-2017

5 Nederlands Dagblad, 30 december 2016, https://www.nd.nl/nieuws/politiek/schippers-wil-abortuscijfer-omlaag-hebben.2456783.lynkx

6 Volkskrant, 2 april 2019, https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/hoe-activisten-bij-de-abortuskliniek-fatima-op-andere-gedachten-brengen~bf8edb09/

7 Reformatorisch Dagblad, 11-11-2016, https://www.rd.nl/opinie/column-elke-moeder-%C3%A9n-elk-kind-verdient-beter-dan-abortus-1.1311687

8 https://www.sgp.nl/standpunten/a/abortus-provocatus#standpunt-abortus-provocatus en https://www.christenunie.nl/standpunt-detailpagina-oud/abortus

9 https://www.cda.nl/standpunten/abortus/

10 https://groenlinks.nl/standpunten/abortus 11

11 https://www.sp.nl/standpunt/prenatale-screening-en-abortus

12 https://www.pvda.nl/standpunten/zorg-gezondheid/abortus/ 13

13 https://www.vvd.nl/standpunten/abortus/

14 https://americanaffairsjournal.org/2019/05/houellebecqs-unfinished-critique-of-liberal-modernity/ 15

15 https://www.igj.nl/documenten?trefwoord=wafz

16 Evaluatie WAZ, 2005, respectievelijk tabel 4.11; tabel 4.10; pagina 85; tabel 4.9 (hier opgenomen).

17 Op de website van Schreeuw om Leven staat een link naar de meer dan 500 wetenschappelijke onderzoeken die de afgelopen 30 jaar hebben plaatsgevonden naar de gevolgen van abortus. Zie https://www.schreeuwomleven.nl/abortusgevolgen/

Anne-Mieke van Helden is hulpverlener bij Er is Hulp, de hulpverleningsafdeling van stichting Schreeuw om Leven. Kees van Helden is sinds 2016 directeur van Schreeuw om Leven. Vanaf 2014 werkte hij daar al als communicatiemedewerker. Schreeuw om Leven is sinds 1985 maatschappelijk actief met voorlichting en publieke acties, zoals de Mars voor het Leven. Er is Hulp is er voor hulpverlening aan vrouwen én mannen op het gebied van ongewenste zwangerschap en abortus.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen