Boekbesprekingen

Dit boek, oorspronkelijk uitgegeven als Faith without Certainty: Liberal theology in the 21st Century (2005), geeft een helder historisch overzicht van het ontstaan en de ontwikkeling van de vrijzinnige theologie. Haar oorspronkelijk ontstaan bij Schleiermacher in Duitsland en haar latere ontwikkeling in de Verenigde Staten. De Nederlandse vertaling wordt door verschillende Nederlandse vrijzinnige theologen als specifiek op de Nederlandse situatie betrokken voorgesteld, maar bij het lezen valt dat niet op. De situatie in de Verenigde Staten is kennelijk het beeld dat de schrijver, die daar jarenlang rechten, theologie en godsdienstwetenschappen doceerde en van 2015-2017 als Gerard van der Leeuw fellow in Groningen werkte, op zijn netvlies heeft.

Vanuit de beschrijving van de theologie van Schleiermacher maakt de schrijver duidelijk dat de vrijzinnige theologie een theologie is waar de persoonlijke ervaring van de gelovige in een moderne context bepalend is voor het theologiseren. Bij Schleiermacher is dat nog zeer religieus en met eerbied voor en afhankelijkheid van God. Hoewel bij Schleier macher de openbaring van God zoals die is vastgelegd in de Schrift niet bepalend is, maar veelmeer de brugfunctie tussen moderne menselijke kennis en de christelijke religie, is zijn theologie nog bewust christelijk met respect voor de grootheid van God als de oorsprong en bron van het leven. In latere ontwikkelingen van de vrijzinnige theologie wordt dat steeds moeilijker, omdat de invloed van het zich afhankelijk voelen van God afneemt en de ontwikkeling van de Verlichting doorgaat.

Het postmodernisme roept de vraag op hoe vrijzinnigen nog bij de tijd kunnen blijven en vrijzinnig zijn. Namelijk op moderne en op humanitaire waarden gestoelde activiteiten kunnen ontplooien die joods-christelijke tradities vertegenwoordigen. Het postmodernisme gelooft niet meer in grote verhalen, is niet erg principieel, maar blijkt wel meer open te staan voor eigen originele keuzen, die een persoonlijke gevoeligheid toelaten. Het religieuze lijkt er sterker vertegenwoordigd te zijn, maar het uitgaan van menselijke kennis niet meer zo belangrijk. Wat nu juist het grondprincipe is van de vrijzinnigheid. Maar als vrijzinnige theologen daar niet in meegaan zal vrijzinnige theologie haar relevantie verliezen. Daar lijkt me Rasor gelijk in te hebben.

Volgens de bevrijdingstheologie moet de kerk het opnemen voor de gemarginaliseerden, omdat God het voor hen opneemt. Dat is natuurlijk een uitganspunt, dat niet-vrijzinnig is. Niet de menselijke ervaring – in de Verenigde Staten vaak de liberale ervaring – maar de keuze en de opdracht van God zijn bepalend voor de theologie. Deze vragen worden, ook wat het rassenvraagstuk betreft, door Rasor uiterst serieus genomen. Dat maakt van het boek een hoogstaand werk, dat ook voor orthodoxe gelovigen waardevol is om te lezen, omdat zij ook wel in dezelfde fout gevallen zijn. Wel sociaal bewogen en diaconale handreiking, maar niet ingaan op de echte gemarginaliseerde positie en Gods gedachten daarover.

Eigenlijk komt Rasor er niet helemaal uit, maar hij doet wel zijn uiterste best om de vragen tot de vrijzinnige theologie te laten komen. Die moeten volgens hem verwerkt worden. Als dat er niet van komt, blijven vrijzinnigen buiten de roeping van christenen staan en verliest de vrijzinnige theologie haar bestaansrecht. Dat is eerlijk en snijdt in eigen vlees. Het is ook wezenlijk voor het christelijk geloof. Dat voedt mijn respect voor dit boek. Maar de opdracht lijkt mij moeilijk als je het uitgangspunt van de theologie wilt blijven nemen uit de ervaringswerkelijkheid.

Er valt veel van dit boek te leren. Namelijk waarom het belangrijk is theologie en geloof te funderen in God en Christus.

Wanneer je het fundeert in ervaringswerkelijkheden en in overeenstemming wilt brengen met medebepalende menselijke empirische kennis, blijf je in jezelf opgesloten. Hoe sociaal je uiteindelijk ook wezen wilt. Je beoordeelt de werkelijkheid namelijk vanuit je eigen raamwerk. Maar christelijk geloof baseert zich niet op eigen raamwerk, maar op de aanspraak van boven. God spreekt aan. En Hij doet dat soeverein. Wij staan voor de hoge God en ontvangen zijn woorden van liefde en heil; wij antwoorden op Gods spreken. Dat spreken is spreken in Christus. Gods soevereiniteit is Christus’ soevereiniteit. God is mens geworden. Dat mist de vrijzinnige theologie. Unitarisme houdt God buiten onze menselijkheid. Iets wat vrijzinnige theologie nu juist niet wil. De worsteling van dit boek. Het heeft een goede titel: geloof zonder zekerheid. Het zal als goed uitgangspunt zijn bedoeld. Het geeft openheid en bestrijdt misplaatste betweterigheid. Maar het heeft een nare bijsmaak.

God en zijn liefde kunnen zomaar tussen je vingers doorglippen. Sta je niet met lege handen?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen