Geitenwollen sokken en zwarte kousen

Ze bestaan overigens ook nog niet. Geitenwollensokkentypes kennen we allemaal wel, maar het bestaan van geitenwollensokkenkerken heb ik nog niet ontdekt. Sterker nog, ik heb zelfs de indruk dat er onder veel christenen een aversie is tegen handel en wandel van geitenwollensokkentypes. Deels ver klaarbaar en begrijpelijk, maar zou er toch niet het nodige geleerd kunnen worden van hun motieven en drijfveren?

Geitenwollen sokken

Als je in de zeventiger en tachtiger jaren van de vorige eeuw alternatief gekleed ging, geen auto had maar in een nietelektrische bakfiets de kinderen naar de vrije school bracht - waar minder op prestatie en meer op ontwikkeling van het kind werd gefocust - kon je zomaar als geitenwollensokkentype weg gezet worden. Zorg voor de aarde en het milieu zijn belangrijke drijfveren om voor een alternatieve levensstijl te kiezen. Hoewel de term algemeen is ingeburgerd, zijn er niet veel betere omschrijvingen te vinden voor het geitenwollen sokkentype dan de volgende: ‘Van wereldvreemde alter natievelingen werd misschien veronder steld dat ze ergens geiten fokken en in ieder geval dat ze kleinschalig denken, en daarom dit soort sokken dragen, met sandalen; mensen uit de ‘zachte sector’ worden hier meestal bij gerekend.’ 2)

Zwarte kousen

Het begrip ‘zwartekousenkerk’ is een begrip dat in de volksmond is ontstaan vanwege de donkere kleding die door een deel van de bevindelijk gereformeerden gedragen wordt. Anne van der Meiden maakte er dankbaar gebruik van als titel voor een bestseller. De zwarte kousen staan daarbij symbool voor het geheel van de kleding. Niet iedereen die zich rekent tot de bevindelijk gereformeerden draagt overigens zwarte kousen. Het is ook niet uitgesloten dat ten opzichte van vijftig jaar geleden - toen Anne van der Meiden zijn bovengenoemde boek publiceerde - er een ‘kleurverschuiving’ is opgetreden. Wie daar een beter beeld van wil krijgen kan te rade gaan bij de publicaties van C.S.L. Janse, oud-hoofredacteur van het RD. ³⁾

Uitersten

Of je nu onderdeel uitmaakte van de ‘geitenwollen sokken’ of van de ‘zwarte kousen’: in geen van beide maakte je deel uit van de grote middenstroom van de Nederlandse samenleving. Wonderlijk genoeg werden de ‘zwarte kousen’ alleen aan de rechterzijde en de ‘geitenwollen sokken’ alleen aan de linkerzijde van het brede maatschappelijke midden gevonden.

Enerzijds hoeft dit niet te verbazen, omdat het gedachtegoed van de eerste categorie duidelijk stoelt op het christelijke geloof met een sterke relatie tussen het dragen van zwarte of donkere kleding en zonde- en schuldbesef, terwijl het gedachtegoed van de tweede categorie overwegend voortkomt uit bewegingen als het socialisme. Omdat het socialisme zich (deels) ook vijandig tegenover het christelijk geloof en vooral ook God opstelde, ontstond er een sterke afweer binnen het christelijk geloof tegen alles dat het socialisme aan ideeën voortbracht. Bewegingen als de Doorbraak hebben daar niet veel verandering in gebracht. En daarmee loopt de christelijke kerk wel direct het gevaar om vraagstukken als zorg voor de schepping, aandacht voor het milieu en duurzaam leven te negeren of te bagatelliseren. Op de een of andere manier is het bijna onmogelijk om focus op persoonlijk heil én focus op schepping en wereld vreedzaam hand in hand te laten gaan. Wie nadenkt over een groene(re) kerk kan als activistisch weggezet worden. Wie pleit voor meer aandacht voor de persoonlijke geloofsvragen kan het verwijt te horen krijgen wereldvreemd en piëtistisch te zijn.

Oog voor de schepping

Het is confronterend dat de christelijke kerk die de aarde als Gods goede schepping ziet, zich door ongelovigen de les moet laten lezen als het gaat om duurzaam leven. Enige tijd geleden heeft Henk Massink een moedige poging ondernomen ons te dienen met een boek hierover: Oog voor de schepping; de opdracht duurzaam om te gaan met de aarde. In een helder betoog wordt de lezer meegenomen in een zoektocht naar de Bijbelse motieven voor duurzaamheid. Daarbij komen het ‘bouwen en bewaren’ van de hof van Eden (Gen. 2: 15) en het bewerken van de aarde na de zondeval (Gen. 3: 2) aan bod, maar ook de vraag of duurzaamheid nog wel nodig is omdat Petrus belijdt dat deze aarde als door vuur zal vergaan (2 Petr. 3: 10) en dit dus als een excuus gehanteerd mag worden om de aarde uit te buiten en leeg te roven. Het tweede gedeelte van het boek gaat in op de huidige ‘onduurzaamheid’ van de wereld, Europa en Nederland. En dat is pijnlijk confronterend: door onze manier van leven sterven diersoorten uit, drijft er een enorme plastic soep in de oceanen en raakt de atmosfeer uit balans als gevolg van de uitstoot van gevaarlijke stoffen. In het laatste hoofdstuk doet de auteur handreikingen om persoonlijke stappen te zetten in de richting van een duurzamere wereld, door aandacht te vragen voor onderwerpen als wonen, vervoer, eten, kleding en spullen. Hierin komen veel praktische tips aan bod, waaronder het gebruik van de fiets in plaats van de auto, het betalen van CO 2 -belasting als je toch moet vliegen, het kopen van tijdloze kleding en het scheiden van afval. Ook helpt de schrijver om zelfonderzoek te doen: kan ik met minder toe, kan ik mijn ecologische voetafdruk verkleinen, kan ik door bij andere bedrijven spullen te kopen bijdragen aan een meer duurzaam gebruik van de aarde? Typisch vragen die juist door geitenwollensokkentypes gesteld worden …

Ongemak

Het boek is in goed begrijpelijk Nederlands geschreven en leest gemakkelijk weg, maar de vragen die het oproept maken onrustig. Inleveren en minderen betekent tegen de stroom inzwemmen. De westerse economie predikt een evangelie dat groeien moet: stilstand is achteruitgang. Wie daar niet langer in mee wil gaan moet stevig in zijn schoenen staan. Het nadenken over duurzaamheid is geen links activisme. Dat maakt de auteur op een heldere manier duidelijk; want een leven dat gericht is op God kan met minder spullen en minder dingen toe. En daardoor wordt een minder groot beroep op de aarde gedaan.

Geitenwollen sok én zwarte kous

Wie dit boek ter hand neemt wordt geconfronteerd met eigen tekortkomingen en ik-gerichtheid. Naast een verlammend gevoel van onmacht – heeft wat ik doe of laat wel enig effect in deze wereldomvattende problematiek? – roept het boek ook gevoelens van schuld op. We verkwanselen Gods goede schepping meer en meer. Uit hoe we met de aarde omgaan laten we te weinig zien dat ons belijden van God als Schepper van hemel en aarde ons ernst is. Het belijden zorgt er niet automatisch voor dat christenen verantwoord gaan handelen. Vanuit die gedachte zou het helemaal niet vreemd zijn als de ‘zwarte kous’ en de ‘geitenwollen sok’ elkaar vinden om samen het goede voor de aarde te zoeken en deze niet alleen te bouwen, maar ook te bewaren!

Mede naar aanleiding van H.F. Massink, Oog voor de schepping, de opdracht duurzaam om te gaan met de aarde , Uitgeverij de Banier, Apeldoorn, 2018, € 16,95, 160 pagina’s, ISBN 978 94 0290 6264.

1) Anne van der Meiden, Welzalig is het volk, een bijgewerkt en aangevuld portret van de zwarte-kousen kerken, Anbo, 1976.

2) M. Philippa, F. Debrabandere, A. Quak, T. Schoonheim en N. van der Sijs (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands, 4 delen, Amsterdam.

3) C.S.L. Janse, De refozuil onder vuur, Labarum Academic, Apeldoorn, 2015.

** RECTIFICATIE De Wekker 27-03-2020

In Nader Bekeken van 13 maart 2020 schreef ik dat Anne van der Meiden in Enschede opgroeide als ‘zoon van de professor’. Dit had moeten zijn ‘zoon van de koster’. Deze koster was op zijn beurt een broer van prof. L.H. van der Meiden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen