Ontdekt

Het complot ontdekt

In Mensziel woont, naar de wil en het welbehagen van Koning El-Schaddaï, een man met de naam Ontdekking ¹ . Hij heeft de bewoners van Mensziel zeer lief. Het is zijn gewoonte om overal in Mensziel zijn oren te luisteren te leggen en zijn ogen open te houden, om in de gaten te houden of er een complot tegen Mensziel wordt beraamd. Hij is daarin heel ijverig. Hij is namelijk bang voor onheil van binnenuit door volgelingen van Diábolus, of door een macht van buitenaf.

Op een keer, het is nacht, komt Ontdekking bij een heuvel met de naam Heuvel-van-Walgelijkheid ² . Daar staat een huis waar Diábolonisten elkaar zo nu en dan ontmoeten. Ontdekking hoort gemompel en komt zachtjes dichterbij om het beter te kunnen horen. Hij staat daar nog niet zo lang, of hij hoort iemand zelfverzekerd zeggen dat het niet lang meer zal duren voordat Diábolus Mensziel weer in bezit zal hebben. Het is de bedoeling dat de volgelingen van Diábolus dan alle burgers van Mensziel doden met het zwaard. Ook zullen ze de kapiteins van Koning El-Schaddaï ombrengen en al Zijn soldaten uit de stad verdrijven. De man zegt bovendien dat hij weet dat voor de uitvoering van het plan meer dan twintigduizend soldaten worden verzameld door Diábolus. De aanval zal geen maanden meer op zich laten wachten.

Mensziel wordt gewaarschuwd

Als Ontdekking dit hoort, is hij er al snel van overtuigd dat het waar is wat hij hoort. Onmiddellijk gaat hij naar het huis van burgemeester Geloof om die op de hoogte te brengen. Die waarschuwt Geweten, de predikant, om de plannen te dwarsbomen. Omdat de Opperste Geheimschrijver Zich gedraagt alsof Hij vanwege het gedrag van Mensziel niet ‘in orde’ is, is Geweten de aangewezen man om de stad te alarmeren.

De predikant gaat als volgt te werk. Binnen een uur laat hij de bel luiden om daarmee aan te geven dat er iets bekendgemaakt zal worden. De mensen komen direct samen. Nadat Geweten heeft verteld wat hij van Ontdekking heeft gehoord, spoort hij hen kort maar krachtig aan tot waakzaamheid. Hij zegt: ‘Er is een afschuwelijk complot beraamd tegen Mensziel, met de bedoeling ons allen in één dag af te slachten. We moeten dit nieuws niet naast ons neer leggen, want het komt bij Ontdekking vandaan. Hij heeft Mensziel lief, en is in staat nuchter en verstandig na te denken. Hij verkondigt geen kletspraatjes en verspreidt geen valse geruchten. Hij zoekt de zaak tot op de bodem uit. Ontdekking gaat niet zomaar af op nieuwtjes, maar baseert zich op feiten. Ik zal hem roepen, zodat u het uit zijn eigen mond kunt horen.’ Nauwkeurig vertelt Ontdekking wat hij gehoord heeft, en hij noemt voldoende zaken om Mensziel van de waarheid van zijn verhaal te overtuigen.

Niet onlogisch

Dominee Geweten onderstreept het verhaal en zegt: ‘Heren, het is niet onlogisch wat Ontdekking vertelt. We hebben de woede van Koning El-Schaddaï uitgelokt en Prins Immanuël de stad uitgezondigd. We hebben teveel omgang gehad met Diábolonisten en vergeten welke genade ons was geschonken. Het is geen wonder dat onze vijanden vanbuiten en vanbinnen de stad onze vernietiging voorbereiden. Dit is een geschikte tijd voor hen. Er heerst een ziekte in de stad en wij zijn verzwakt. Menig veelbelovende inwoner is gestorven en de laatste tijd worden de Diábolonisten sterker en sterker. Bovendien’, gaat dominee Geweten verder, ‘heb ik van deze goede boodschapper, Ontdekking, begrepen dat de laatste tijd vermoedelijk brieven zijn gewisseld tussen de wraakzuchtige duivelen en de Diábolonisten, met de bedoeling de stad ten onder te laten gaan.’

Als de inwoners van Mensziel dit alles horen, kunnen ze er niets tegenin brengen. Ze laten hun droefheid horen en wenen.

Ontdekking

Hoever Gods kinderen ook van hun God kunnen afwijken, de Heere zal ze op Zijn tijd en wijze ontdekken aan hun gevaarlijke toestand. Bunyan gebruikt daarvoor het beeld van een man die zijn oor te luisteren legt en ontdekt wat er gebeurt. Daarmee laat Bunyan zien dat niet alleen een dode zondaar ontdekt moet worden aan zijn vreselijke staat, maar dat er ook doorgaande ontdekking nodig is in het leven van degenen die genade ontvangen hebben.

Ontdekt

Zolang een riool gesloten is, heeft niemand last van de stank en de vuiligheid daarin. Totdat het riooldeksel geopend wordt, want dan wordt zichtbaar wat in het riool is te vinden en komen de vuile dampen naar boven. Het riool wordt ‘ontdekseld’. De ware aard van de zonde komt openbaar. Wat klaagt David, nadat hij te horen gekregen heeft uit de mond van de profeet Nathan: ‘Gij zijt die man’? Want ik ken mijn overtredingen, en mijn zonde is steeds voor mij (Ps. 51:5). In de berijmde psalm lezen we in vers 5: ‘Die vuile bron van al mijn wanbedrijven’. Gods kind krijgt een afkeer van zichzelf: Mijn etterbuilen stinken, zij zijn vervuild, vanwege mijn dwaasheid (Ps. 38:6).

Wakker geschud

Bunyan laat de Heilige Geest nog zwijgen. Die is ‘niet in orde’, schrijft hij. Hij bedoelt daarmee dat de ziel de kracht van de Heilige Geest niet ervaart omdat er nog geen gemeenschapsoefening is met de Geest. Maar het geweten kan niet meer zwijgen. Het geweten wijst op de waarheid van de ontdekking. Het is geen praatje, maar alles wijst erop dat de toestand echt gevaarlijk is en de satan op het punt staat de ziel weer te heroveren. Het wordt gevoeld dat er in zichzelf geen kracht meer is om terug te keren tot Hem, Die de ziel gered heeft. De ziel beseft dat het contact met de hemel verbroken lijkt te zijn en dat het duivelse net al strakker om de ziel wordt getrokken. De deur naar de wereld staat immers open.

Bedroefd

Angst en droefheid krijgen de overhand in de ziel. De toestand wordt onder ogen gezien en tranen komen tevoorschijn. Ik ben moede van mijn zuchten; ik doe mijn bed den gansen nacht zwemmen; ik doornat mijn bedstede met mijn tranen (Ps. 6:7).

Bunyan heeft het zelf ook elke keer moeten leren: alleen in een weg van ontdekking en van het bewenen van de zonden is verlossing mogelijk. Nee, de tranen zijn niet de grond van de verlossing, maar de Heere werkt niet buiten het bewenen van de zonden om. Het is de aloude, maar ook zo zalige weg die de Heere altijd weer gebruikt: Zij zullen komen met geween, en met smekingen zal Ik hen voeren (Jer. 31:9). Is die weg ons nog onbekend?

Noten

1. Bunyan heeft deze persoon de naam ‘Prywell’ gegeven. Het woord ‘pry’ heeft verschillende betekenissen, zoals wrikken, openbreken, snuffelen, peuteren, gluren, mee bemoeien, nieuwsgierig zijn, koevoet. Het woord ‘well’ betekent dat het goed gedaan wordt. In de eerste Nederlandse vertaling zoals die overgenomen is in herdrukken (voor deze artikelen wordt de uitgave uit 1985 van Den Hertog te Houten gebruikt), is de naam ‘Prywell’ vertaald als ‘Toezicht’. Dat is een mogelijkheid, maar gezien het werk van Prywell én de verschillende betekenissen van het woord ‘pry’ is hier gekozen voor de naam ‘Ontdekking’.

2. Ook hier wordt afgeweken van de Nederlandse vertaling, waarin de naam ‘Vile hill’ wordt vertaald als ‘Kwaadheuvel’. Het door Bunyan gebruikte woord ‘vile’ in de naam ‘Vile hill’ (hill = heuvel) kan o.a. met de volgende woorden vertaald worden: verachtelijk, walgelijk, vuil, smerig, vies. Door het gebruik van het woord ‘walgelijk’ blijven we dichter bij de door Bunyan bedoelde betekenis.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen