Wees trots op jezelf?

Dergelijke zinnen hoor je met grote regelmaat. Tijdens trainingen, waarbij het gaat om persoonlijkheidsvorming of bij cursussen om zicht te krijgen op je eigen moge- lijkheden, wordt nadruk gelegd op de vaardigheden die mensen hebben. Op zichzelf is dat niet verkeerd. Ieder mens heeft gaven van de Schepper ontvangen. Die mag en moet je gebruiken. Vanuit de Bijbel weten we wel dat er daarbij twee na te streven doelen zijn: de eer van God en het heil van de naaste. Een gevolg van het eenzijdig benadrukken van de kwaliteiten die mensen hebben, is dat die twee Bijbelse doelen uit beeld zijn geraakt. Het gaat dan alleen om je zichtbare kwaliteiten. Voor het innerlijk is geen of geringe aandacht.

Augustinus wees op de noodzaak om juist oog te hebben voor het innerlijk van de mens. Zo’n zes eeuwen later deed Bernard van Clairvaux (1090-1153) hetzelfde. Wat schreef en zei hij over de verhouding tussen het uiterlijk en het innerlijk van de mens?

Oren van het hart

Bernard van Clairvaux woonde en werkte in Frankrijk. Hij wordt gezien als een van de invloedrijkste theologen uit de Middeleeu- wen. Reformatoren zoals Luther en Calvijn hadden veel respect voor zijn werk en zienswijze en noemden hem regelmatig met instemming in hun boeken. Hij legde sterk de nadruk op het innerlijk van de mens. ‘Spits de oren van je hart’, was een van zijn bekende uitspraken. In een van zijn preken stelde hij het hemelse leven tegenover het aardse. ‘Dit is het eeuwige leven, dat zij U kennen, den enigen waarachtigen God, en Jezus Christus, Dien Gij gezonden hebt’ (Joh. 17:3). De andere kant noemde hij lichtzinnig-heid, die de mens berooft van het zien van de waarde van dat geestelijke leven: ‘Voor de geest wordt de blik vertroebeld, nu eens door de verlokkingen van het eigen vlees, dan weer door de verstrooidheid en eerzucht van deze tijd’.

Daarom is terugkeer naar het hart ‘uiter- mate’ goed. Mensen zijn niet in staat hun eigen eeuwige heil te verwerven. ‘Bekering is het werk van een Goddelijke en niet van een menselijke stem.’ Het is immers door de verdienste van een Ander, Gods Zoon Jezus Christus. Dat is een van de kernpun- ten van zijn opvattingen. Daarom hechtte hij zoveel waarde aan het innerlijke leven, want mensen kunnen Gods stem pas goed horen met het hárt.

Schijn en zijn

Aan de buitenkant kunnen er veel dingen zijn die goed lijken. In een van zijn 86(!) preken over het Hooglied houdt Bernard van Clairvaux mensen de spiegel voor. Velen kleden zich religieus - wellicht doelde hij hierbij op een monnikspij - en hebben dus een godsdienstige gelofte gedaan. Uiterlijk is het allemaal in orde. Is dan hun leven, hun innerlijk, werkelijk veranderd? Dat is niet het geval als ze bij- voorbeeld herinneringen uit hun verleden vertellen en daarover tevreden zijn: ‘Hoe sterk ze zich bijvoorbeeld ooit geweerd hebben in een toernooi. (…) Wat zij dus gedaan hebben, raken ze niet kwijt en tegelijkertijd maken ze zich iets wijs, want God laat niet met Zich spotten. De oude mens hebben ze niet afgelegd, maar ze hebben een nieuw hemdje aangetrokken’. Met dit en andere voorbeelden maakte Bernardus duidelijk dat het ten diepste om ons innerlijk gaat. Dan is zelfonder- zoek nodig met de vraag of de drijfveer wel zuiver is. God liefhebben met geheel het hart betekent ‘alles wat je in je eigen lichaam of in dat van een ander bevalt geen voorrang te geven op de liefde voor het allerheiligste lichaam van Christus. Hieronder begrijp ik ook wereldse roem, want dat is materiële roem. Wie daarin hun genot vinden, zijn ongetwijfeld zelf ook materieel’, aldus Bernard.

Evenals bij Augustinus zien we dat Ber- nard naast zijn gerichtheid op het innerlijk zich ook ijverig bezig hield met zaken die het buitenkantleven betroffen. In zijn kloosterorde speelde hij een belangrijke hervormende rol. Tijdens zijn vele reizen door Europa waarschuwde hij onophoude- lijk tegen het proces van verwereldlijking van de kerk in zijn tijd. Met ernst riep hij op tot een aan God gewijd leven.

Terug naar de vier woorden uit de intro- ductie: ‘Wees trots op jezelf.’ Ja, ieder mag blij zijn met de gaven die de Heere gaf. Maar hoe ga je ermee om? Bernard hield deze les voor: Geen zelfverheerlijking: ‘Gód zal alles in alles zijn: het verstand ontvangt een licht dat niet zal doven, de wil ontvangt een vrede die zich niet laat storen en het geheugen put eeuwig uit de bron die altijd zal stromen’. Dan is het uiterlijk ondergeschikt aan het innerlijk.

(wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen