‘Er is meer tussen hemel en aarde’

De e manier van denken waar maakbaarheid zo’n belang- rijk kenmerk van is, is in onze westerse samenleving overheersend. Het gaat daarbij vooral om waarneem- bare zaken, dingen van de buitenkant die je kunt zien, horen, voelen. Velen voelen toch intuïtief dat dit eenzijdig is. ‘Het kan toch niet zo zijn’, zo luidt de redenering, ‘dat er alleen maar dingen zijn die te maken hebben met de bui- tenkant?’ Je ziet dat mensen op zoek gaan. Sommigen belanden in vormen van occultisme, anderen denken antwoorden te vinden in vage spirituele zienswijzen. Religies als hindoeïsme en boeddhisme zijn eveneens populair bij deze zoekers. Het gemeenschappelijke van die zoek- tochten is dat mensen aanvoelen dat de grote nadruk op het zintuiglijke tekort doet aan het mens-zijn.

Eeuwen geleden schreef Paulus in zijn brief aan de gemeente van Korinthe al over de tegenstelling tussen het zicht- bare en het onzichtbare. Hij wees daarbij op een wezenlijk verschil tussen die beide: ‘Dewijl wij niet aanmerken de dingen die men ziet; want de dingen die men ziet, zijn tijdelijk, maar de dingen die men niet ziet, zijn eeuwig’. Het tijdelijke, het zicht- bare staat tegenover het eeuwige, het niet-zichtbare. Er zijn dus twee werkelijk- heden. Dit gegeven heeft alles te maken met het mens-zijn: de mens heeft een ziel en een lichaam. Zo heeft de Heere in Zijn wijsheid de mens geschapen.

Rode draad

Het christendom heeft altijd sterk de nadruk gelegd op het innerlijke leven. De grote waarde van de aandacht daar- voor is als het ware een rode draad in de kerkgeschiedenis. Je kunt zelfs zeggen: als de aandacht voor het innerlijke leven aan de kant wordt geschoven, breek je met het christendom.

Voor de kerkhervormer Luther was het innerlijke leven een kernpunt in zijn strijd tegen de Rooms-Katholieke Kerk, die allerlei uitwendige zaken centraal stelde. Scherp stelde hij in bijvoorbeeld zijn bekende ”Verklaring van de Brief aan de Galaten” de inspanningen van de monniken aan de kaak: ‘Al huichelen ze naar de bui- tenkant heiligheid, al houden ze hun ogen, hun handen, hun tong en andere lede- maten in toom, nochtans hebben ze een bezoedeld hart, vol begeerte, nijd, toorn, lust, afgodendienst’.

Calvijn schreef in zijn ”Institutie” woorden van vergelijkbare strekking over de oude en de nieuwe mens: ‘Paulus dringt er bij ons op aan dat niet alleen maar de grove lusten tenietgedaan worden [de buiten- kant], maar dat wij vernieuwd worden in de geest van ons gemoed [de binnenkant]’.

Van Augustinus tot Van der Groe

Dat grote belang van het innerlijk is in onze samenleving verdwenen of het is een onderdeel van het privédomein geworden. Om die reden belichten we in een aantal bijdragen dat kernpunt van de rijke geschiedenis van het christendom. We zullen lezen dat de aandacht voor het innerlijke leven niet iets is van in zichzelf gekeerde mensen, of een hobby van ernstige, misschien zelfs wel een beetje wereldvreemde theologen en predikanten. In de hele geschiedenis van het christen- dom vind je theologen die veel dachten, schreven en spraken over het innerlijke leven. Dat Bijbelse aspect gaf verbinding. Ik noemde al twee voor ons bekende reformatoren, Luther en Calvijn. Zij schre- ven met waardering over Augustinus, de kerkvader uit de Oude Kerk. Voetius haalde in zijn boeken vaak de Middel- eeuwse theoloog Bernhard van Clairvaux aan. Willem Teellinck werd wel een tweede Thomas à Kempis genoemd. Deze drie mensen, Augustinus, Bernhard van Clair- vaux en Thomas à Kempis, die allen vóór de Reformatie leefden, hechtten veel waarde aan het innerlijke leven. Dat was ook zo met vertegenwoordigers van de Nadere Reformatie, de zogenaamde oude schrijvers zoals Udemans, Theodorus à Brakel en Theodorus van der Groe. Er was herkenning over de eeuwen heen, ondanks culturele en theologische verschillen. Aandacht besteden aan het innerlijke leven is daarom van belang. Niet alleen voor onze jongeren, die volwassen worden in een samenleving waarin de opvatting sterk leeft dat alles maak- en verklaarbaar is, maar voor iedereen. Het is een onder- werp dat er werkelijk toe doet. De Heere Jezus hield het Zijn volgelingen al voor: ‘Want wat baat het een mens, zo hij de gehele wereld gewint, [de buitenkant] en lijdt schade aan zijn ziel [de binnenkant]?’

(wordt vervolgd)

In een serie van acht artikelen besteden we aandacht aan een van de meest ken- merkende onderdelen van de christelijke leer, namelijk het innerlijke leven. Ds. W. Visscher hoopt in een afsluitende beschouwing de vertaalslag naar vandaag de dag te maken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen