De Ramp van 1953

Wie liet dat steetje bouwen? Dat was Wouter Los die gehuwd was met Willempje Koert. Zij hadden zeven kinderen: Janna, Bets, Kees, J^ns, Johannes, Japie en Rina. Wout Los was niet alleen kleinlandbouwer, hij was geruime tijd ook üd van de gemeenteraad van Oude Tonge voor de Sociaal Democratische Arbeiders Partij, S.D.A.P.

Om zijn eigen land te bewerken en zijn vee te verzorgen had hij weinig of geen hulp nodig van anderen, integendeel. Los werd ook loonwerker voor een aantal kleine zelfstandigen dat in de landbouw de kost trachtte te verdienen. Dat waren mensen met een paar stukjes land die zelf niet over paarden beschikten en daardoor het paardenwerk moesten overlaten aan loonwerkers.

Een goed systeem dat op Goeree-Overflakkee veel werd toegepast. In 1931 is de vrouw van Los, Willempje Koert, gestorven. Door dat feit kwam de oudste dochter Janna, die in betrekking was geweest, terug naar stee. Zij was ongehuwd. Het leven ging verder. In het voorjaar moesten de landerijen zaaiklaar worden gemaakt en vanzelfsprekend ook worden ingezaaid; altijd weer met de hoop op en de bede voor een goede oogst. In de voorzomer moesten de gewassen worden verzorgd en als later het graan ging rijpen werd alles in gereedheid gebracht om het te gaan oogsten.

De zelfbinder of korenmaaier werd tevoorschijn gehaald en gebruiksklaar gemaakt. De ene werkzaamheid volgde op de andere, altijd was er volop werk voorhanden. Men leefde van het ene seizoen naar het andere en elk seizoen droeg zijn eigen kenmerk.

In 1948 trouwde zoon Johaimes Los met Sara Jasperina van der Sluijs uit Sommelsdijk. Het jaar ervoor had Han het vee van zijn vader al overgenomen en het werd al gauw duideUjk dat Han op 'Deciratum' zou blijven wonen. Na de geboorte van de twee eerste kinderen Willie en Marja werd de beschikbare woonruimte voor in feite twee geziimen te klein. In het midden van het boerderijtje werden twee keukens gebouwd met daarboven een betonnen zolder van elf centimeter dikte. Op deze zolder werd het in pakken geperste hooi opgeslagen.

De drie paarden die Los rijk was en het overige vee kregen daar hun dagelijkse portie van. In 1953 werd er wederom een kindje verwacht. Het kind zou half februari worden geboren. Zaterdagavond 31 januari was Han Los

Zaterdagavond 31 januari was Han Los nog naar het dorp geweest. Het stormde als nooit tevoren. De man kon er met zijn fiets niet tegenop tomen dus was hij genoodzaakt met de fiets aan zijn hand naar huis te gaan lopen. Voor hij naar bed ging, luisterde hij nog naar de radio, meer speciaal voor het weerbericht. De nieuwslezer waarschuwde voor zeer gevaarlijk hoog water langs de kust. Ach, zo werd gedacht, we zitten hier achter twee dijken en dat lijkt veilig genoeg. Men ging naar bed. Er was van bevoegde zijde niet gewaarschuwd voor dijkdoorbraken. Vrouw Los sliep die nacht niet best. Zij was zelfs uit bed gegaan en toen ze door één van de ramen keek, zag ze in de verte een witte waas en dacht dat er sneeuw gevallen was. Die wise schijn ' bleek toen al veroorzaakt te zijn door de schuimkoppen van het naderende water dat nu de hele Oudelandsepolder aan de zee terug wilde geven...

Toch ging de hoog zwangere vrouw weer naar bed. Ongeveer half vijf in de vroege ochtend werden zij opgeschrikt door een harde klap, de plinten van de vloer vlogen door de ruimte in het huis en het water drong gestaag de woning binnen. Iedereen trok snel de kleren aan en vluchtte naar boven. Han is nog terug gegaan en moest door het water lopen om zijn portefeuille te halen. Toen hij boven terugkeerde zei zijn vader: "ga mijn geld ook maat halen." Maar dat kon niet meer want in die tussentijd was het water al tot anderhalve meter gestegen. En het zou nog meer gaan stijgen!

Na een poosje hoorden zij op zolder een gebons van jewelste. Dat gebons werd veroorzaakt doordat de drijvende meubelstukken in een deinende massa tegen de onderkant van de zolder aanstootte. Maar vader Wout, dochter Janna en het uit vier leden bestaande gezinnetje van zoon Han zaten op zolder in elk geval droog. Dat betekende onder die omstandigheden heel veel! Het water zou niet op de zolder komen maar voor het geval dat dit wel zou gebeuren waren ze allen naar de vliering gegaan, behalve Han. Die stond op de zolder met een paardenlijn twee slaapkamerdeuren op elkaar te binden om alvast een vlot te maken. Nu was het zo dat de balken van dat vlieringzoldertje in de voorgevel zaten en dat bleek fatale gevolgen te hebben. Door de druk van het water viel de hele voorgevel eruit en zakte de vüering ineens schuin naar beneden met het vreselijke gevolg dat vader Wout, zijn dochter Janna en zijn kleindochter Willie ervan afschoven zomaar het wild tekeer gaande water in. Zij verdwenen in de diepte zonder enige kans op redding. Vrouw Los zat met Marja, haar tot dan toe jongste kind, in haai' armen. Beiden hadden meer naar het midden vande woning gezeten. Vrouw en'kind vielen over een kinderledikantje dat op de vliering stond en bleven daar overheen hangen.

Han schreeuwde: "Saar ben je daar nog?" Het antwoord was een angstig klinkend: "Ja!"

Toen heeft de man zijn vrouw en zijn dochtertje naar beneden op de zolder getrokken en gedrieën bleven zij daarna in de open gebroken woning zitten. Onthutst. De wind gierde en loeide. Zij zijn toen maar op dat gefabriceerde vlot gaan zitten en voelden zich volkomen lam geslagen. De middengevel was van beton opgetrokken en daar is de rest van de woning op blijven hangen. Die zondagochtend zagen ze dat de boerderij van Fase aan de Langeweg was weggespoeld. Fase zelf zou zijn zoon Hendrik gaan waarschuwen die op de stee van De haas van Dorser zetbaas was. Helaas kon Fase niet meer terug naai" zijn eigen huis waar zijn vrouw Neeltje Fase-Mastenbroek jammerlijk is verdronken.

Ook de boerderij van de gebroeders Hobbel was verdwenen.

'Deciratum' stond nog voor een deel boven de golven en het getroffen gezin zat te wachten op hulp. Ze hadden het koud en hadden een wankel dak boven het hoofd wat een zeker gevaai" inhield. Niet alleen de voorgevel lag eruit, ook de borstwering was verdwenen. Aan een kant konden zij dan ook naar buiten kijken. Het water was die zondag wel een stuk gezakt. Dat was te zien aan de koppen van de dampalen bij het toegangshek. 's Middags hoorden zij een vogeltje fluiten. Dat gaf wat afleiding. Er dreven dode koeien en paarden voorbij

Er dreven dode koeien en paarden voorbij en ook hele stukken van hooi- en stroklampen. Op een van die klampen zat nog een levend hondje. Dat beestje was van de gebroeders Hobbel die zelf verdronken waren. Bij Los dachten zij dat heel Flakkee onder water was komen te staan maar toen het die zondagavond donker werd zagen ze de lichtjes van rijdende auto's op de Stadsendijk. De tweede nacht was ook verschrikkelijk. Het werd opnieuw hoog water en er stak weer een stormwind op. De andere morgen, 's maandags, kwam er een boot aan varen maar die kon vanwege de bomen niet bij de familie Los komen en werd dus niet gered. Door het dakraam was een stok gestoken met daaiaan een witte lap gebonden. Toen kwam er zowaar een helicopter aangevlogen! Deze was door dokter Voogd het eerst naar Los gestuurd omdat de dokter wist van de zwangerschap. Eenzelfde geval deed zich voor bij de familie Jan Buijs op 'Henrica's Hoeve' (zie deel 16). De heli kwam aan de zijkant van het huis

De heli kwam aan de zijkant van het huis hangen en de assistent van piloot Kolonel Idzerda gooide meteen een lijn uit. Ze moesten wel een stukje door het koude water heen lopen, maar dat was onvermijdelijk. Los bevestigde de lijn om het lichaam van zijn vrouw Sara. Het optakelen ging vrij snel. De heü kwam zeer 'Spoedig terug. Opnieuw moest Los door 'het water maar nu met de kleine Marja voor zijn buik dragend. Marja spartelde een beetje tegen en zei op zeer angstige toon: "Papa, niet het water in"... Maar het moest. De landing werd op de Kaai van Oude Tonge perfect uitgevoerd. Zij kwamen terecht in café Van de Tonnekreek. Daar lag vrouw Los op de biljarttafel om door de assistenten van dokter Voogd warm te worden gewreven. Ze kregen alle drie schoon goed. Daarna is de moeder met de kleine Marja naar boven gegaan en in een bed gaan liggen om bij te komen. Los zelf ging naar buiten. De aanbUk die hij aantrof was bijzonder treurig, het halve dorp was weg. Ven'eweg de meeste mensen hadden famihe verloren. Zijn broer Kees was er ook met zijn gezin, behalve zijn dochter Willy, die was op de boerderij van Gerrit Verweij niet ver van het dorp. Willy was vriendin met één van de dochters van Verweij. Gelukkig zijn daar alle mensen gered kunnen worden.

Vertrek

"s Woensdags vertrok de famihe Han Los per schip naar Rotterdam. Dokter Voogd had liever gezien dat zij in Oude Tonge waren gebleven in verband met de toestand van de vrouw. Maar ze gingen toch weg uit de ellende, ook al omdat Marja al vier dagen lang niet meer gesproken had. In Rotterdam begon het kleine meisje gelukkig weer te praten. Het kind had voor eigen ogen haar zusje, haar tante en haar opa in het nachtelijk donker in het water zien glijden...

Na aankomst in Rotterdam ging het per taxi naar de Belgischestraat waar Bets Los met haar man Jan de Zwart en hun kinderen woonden.

In plaats van zes, stapten er slechts drie personen uit de auto. De Rotterdamse familie begreep direkt wat dat te betekenen had. Wat moesten ze zeggen? Huilend en snikkend werd het verschrikkelijke nieuws uit Oude Tonge aangehoord; vader Wout, zuster Janna en de kleine Willie waren verdronken en geen tientallen maar zelfs enige honderden andere plaatsgenoten. Tante Jopie met oom Wim waren ook naar de Belgischestraat gekomen. Er was grote ontsteltenis, er werd veel geschreid. Zij moesten ook nog mededeling doen dat oom Johannes Los en zijn vrouw Maria Wesdijk uit de Nieuwstraat waren verdronken. Jan Los met zijn vrouw Aagje Tijl, ook

Jan Los met zijn vrouw Aagje Tijl, ook uit de Nieuwstraat waren eveneens verdronken. Zij waren geen famihe. Evenmin waren zij famihe van Leendert Los die met zijn vrouw Maria de Vos in de Jozefdreef hadden gewoond. Ook deze mensen waren verdronken.

Het huis bij Bets was niet groot. Twee van haar kinderen mochten bij de buren slapen, zodat er meer ruimte beschikbaar kwam voor de evacué's.

Na enige weken was het zover. Maar, o wee, er bleek voor de aanstaande moeder nergens plaats te zijn. Op het laatste moment kon moeder Saar naar (het oude) Dijkzigt ziekenhuis gaan. Daar was plaats. Op 23 februari werd er weer een dochtertje geboren. Zij kreeg drie voornamen Willie Wouterina Janna...

Na een week waren moeder en kind weer bij Bets. Zes weken daarna verscheen er een taxi van Roeltje Gouswaart uit Sommelsdijk en die bracht het weer uit vier personen tellende gezin naar de familie Van der Sluijs in de Enkele Ring van die plaats. Wat was oma Van der Sluijs toch blij dat zij haar eigen dochter met haar man en kinderen uit het Rampgebied kon ontvangen en herbergen! Iedereen van de familie was ontzettend verdrietig om het verlies van de kleine Willie en de andere familieleden. Men kon niet begrijpen dat zo'n grote Ramp had kunnen plaatsvinden.

Naar stee

Han Los ging op de bromfiets naar Oude Tonge. Hoe zou hij daar de boel aantreffen? Hij begon met opruimingswerkzaamheden, een karwei dat wekenlang zou gaan duren. De boerderij mocht de naam van boerderij eigenlijk niet meer dragen laat staan haar eigen, bijzondere naam 'Deciratum'. Doch de materiële schade die de boerenplaats had opgelopen zou nog wel te overkomen zijn. Veel erger was het verlies van de dierbaren dat immers onherstelbaar was. Negen weken na de Rampnacht liep Han

Negen weken na de Rampnacht liep Han Los te zoeken naar wat paardentuig maar wat hij vond was heel iets anders. Ongeveer drieihonderd meter van het huis vond hij het levenloze lichaampje van zijn eigen, kleine dochtertje Willie. De vader zag het aan haar kleertjes. Het kind lag in een greppel met haar armpjes naar boven. Diep geschokt door deze vondst ging de vader naar het gemeentehuis om daarvan mededeling te doen. Het zoveelste aangrijpende nieuws werd in Oude Tonge met smart opgetekend. De Bergingsploeg werd onmiddellijk ingelicht en ging ter plaatse hun opgedragen taak volbrengen. Los telefoneerde naar Sommelsdijk en zei dat hij wat later thuis zou komen.

Een paar dagen later is het stoffelijk overschot van het arme schepseltje begraven in het Massagraf op de Spuidijk. Los had een -auto gehuurd bij Jan van den Boogert in Sommelsdijk. Daarin namen plaats opa Ma£uten van der Sluijs en nog en paar leden van de famihe om de sobere begrafenis bij te wonen. De moeder van het kind is niet meegegaan... zij kon het niet aan.

Twaalf weken na de Ramp is het stoffelijk overschot van Wouter Los, de vader van Han, aangetroffen onder de gemeente Stad aan 't Haringvhet. Het slachtoffer kon worden geïdentificeerd. Ook zijn lichaam werd begraven in het Massagraf. Het lichaam van Janna Los is nooit gevonden. Als er weer het lichaam van een vrouw gevonden was is Han dikwijls wezen kijken maar hij heeft haar nooit herkend. Misschien ligt zij er toch begraven. ..

In 1954 woonde Los nog in bij de familie Van der Sluijs in Sommelsdijk. Maar in datzelfde jaar werd de boerderij herbouwd door aannemer Kees Lambert uit Oude Tonge. De bouwkosten bedroegen ƒ 24.000,- die echter op ƒ 19.000,- waren getaxeerd na een eerdere, krakkemikkig uitgevoerde taxatie van slechts ƒ 6.000,-. Voor zij op stee konden gaan wonen hadden ze nog een poos in de Stoofstraat gewoond. Er kwam gelukkig weer nieuw leven op de boerderij. In de daaropvolgende jaren werd nog een drietal kinderen geboren: Wouter, Rina en Johannes Maarten.

Het vee

Toen het golvende water in de Rampnacht aan de Langeweg in alle hevigheid had toegeslagen was naast het verües aan drie mensenlevens op 'Deciratum' ook al het vee verdronken. De hond die aan de ketting lag heeft nog even geblaft. Gehinnik van paarden of geloei van koeien heeft Los niet gehoord.

Drie paarden, vijf koeien, enig jongvee, een aantal varkens en wat kippen zijn door het water verzwolgen. Met hulp van andere boeren uit den lande kreeg Los een roodbonte pink, drie biggen en een paard toebedeeld. Het paard was een zwarte merrie. Los kocht er nog een paard bij en kon met het nieuw gevormde span weer aan de slag gaan. Het vee kon aanvankelijk niet op 'Deciratum' gestald worden. De dieren kregen tijdelijk onderdak bij Piet van Kempen tegenover café Houthuizen aan de Lange weg. De roodbonte pink is een beste melkkoe

De roodbonte pink is een beste melkkoe geworden. Zij gaf wel 25 liter melk per dag. Los heeft de gulle gever van het roodbonte dier, een boer uit Doetinchem, persoonlijk een dankbrief geschreven. En de melk? Hoe druk vrouw Los het ook had, zij zag ook nog kans om van de melk boter te kamen. Voor het restprodukt, de karnemelk, had zij enige vaste klanten onder wie dokter P. Voogd. Dokter Voogd stond in Oude Tonge heel goed bekend. Han Los was bijzonder te spreken over deze huisarts. "Die man heeft enorm hard gewerkt en waarlijk niet alleen tijdens de Rampdagen toen de dokter permanent bezig was!" zo zei Han Los. Dokter Voogd is later naar Middelhamis verhuisd.

Weerzien

Op donderdag 19 september 11. vond een hernieuwde ontmoeting plaats tussen Kolonel Idzerda, Piet Buijs en Han Los met zijn vrouw. De ontmoeting vond plaats ten huize van Wout Los aan de Langeweg no. 35. Daar werden TV-opnamen gemaakt door de NCRV. Wout Los is gehuwd met Ans Jonkers. Ze hebben drie kinderen. Op het genoemde adres hebben zij een kaarsenmakerij overgenomen. Han Los en Sara van der Sluijs wonen thans in een aanleunwoning van de Woningbouwvereniging naast Ebbe en Vloed.

P.S. In deel 18, derde kolom, is een fout geslopen. Daarin staat: De bewoners Comelis Jacob Kamp met zijn vrouw Adriana Stijntje Noteboom en hun zoon Willem die 46 jaar was behoorden eveneens tot de vele slachtoffers. De voornamen van de vader en de zoon zijn helaas verwisseld. Zoon Kees was slechts 13 jaar. Mijn welgemeende excuses.

(wordt vervolgd)

D. Hoogzand

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen