Muziek

In de Gouden Eeuw, zoals de periode in de zeventiende eeuw in Nederland ook wel heet, waren diverse organisten als stadsorganist werkzaam. Van hen waren Jan Pieterszoon Sweelinck (Deventer, mei 1562 - Amsterdam, 16 oktober 1621) van de Oude Kerk in Amsterdam en Hendrik Speuy (ca. 1575-1625), organist van de Grote of O.L.V. Kerk van Dordrecht, wel de bekendsten. Diverse van hun composities, die zij destijds hebben gespeeld, zijn bewaard gebleven. De Duo’s over de psalmen van Speuy worden een enkele keer nog wel eens op een cd opgenomen.

In dit verband moeten we zeker organist/componist Anthoni van Noordt noemen. Hij leefde en werkte wat later dan de andere twee musici. Toen zijn zogenaamde Tabulatuurboeck in 1659 verscheen, met daarin diverse psalmbewerkingen voor orgel, was het nog geen algemene gewoonte dat de gemeentezang door een orgel werd geleid en begeleid. Door de dagelijkse orgel- en beiaardbespelingen van onze stadsorganisten, die variaties speelden op de psalmen, trachtte men het publiek vertrouwd te maken met ‘de Voysen der Psalmen Davids’. Daar was Sweelinck al mee begonnen in de Oude Kerk van Amsterdam en ook zijn tijdgenoot Speuy deed dat. Van hem zijn de genoemde Duo’s (tweestemmige psalmbewerkingen) bewaard gebleven. Speuy zal ze ook gespeeld hebben gedurende de synodevergaderingen die in 1618-1619 in Dordrecht werden gehouden. Deze psalmbewerkingen kunnen we beschouwen als de eerste gedrukte orgelmuziek uit die tijd.

Na Sweelinck en Speuy kwam dus Anthoni van Noordt. Tot voor kort wist men niet zoveel van hem, zelfs zijn geboorteplaats en -datum waren niet bekend. Dankzij de naspeuringen die dr. Jaap den Hertog deed in het kader van zijn promotie in 2013 over Anthoni van Noordt en zijn Tabulatuurboeck in het kader van de Amsterdamse orgelcultuur tussen 1630 en 1675, weten we inmiddels veel meer over hem. Bekend is nu bijvoorbeeld dat hij in 1619 werd geboren in het Noord-Hollandse dorp Schagen. Hij kreeg zijn eerste orgellessen waarschijnlijk van zijn vader. Zijn eerste organistenbetrekking was die aan de Nieuwe Zijdskapel te Amsterdam, waar een voornaam orgel stond. Dat orgel was gebouwd door de beroemde orgelmaker Van Covelen. Daarna werd Van Noordt al spoedig benoemd tot organist van de Nieuwe Kerk op de Dam met twee bijzondere orgels. Toen hij aan deze kerk verbonden was, heeft ook hij voor dagelijkse orgelbespelingen gezorgd en verscheen zijn Tabulatuurboeck van Psalmen en Fantasijen, waarvan de Psalmen door verscheijden versen veranderd sijn soo in de superius, tenor als bassus met 2, 3 en 4 part. Na de bundel psalmbewerkingen van Speuy is het werk van Van Noordt een van de oudste voorbeelden van muziekgravure in Nederland. Anthoni van Noordt mag, na Sweelinck, de bekendste stadsorganist uit de zeventiende eeuw genoemd worden. Hij overleed in Amsterdam in 1675.

Nog niet zo lang geleden werden de complete orgelwerken van Anthoni van Noordt voor de zoveelste keer opgenomen op een dubbel-cd. Ditmaal speelde de bekende Italiaanse organist Manuel Tomadin die op het Stellwagen-orgel uit 1636/1637 in de Jakobikerk in Lübeck.

Het is een prachtige uitgave met een uitgebreid tekstboekje, waarin ook de gebruikte registraties vermeld staan. Zeer aanbevolen. Het betreft een uitgave van Brilliant Classics (bestelnr. 95895).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen