De SGP en 100 jaar vrouwenkiesrecht

De SGP werd opgericht op 24 april 1918 in Middelburg. Het passief kiesrecht voor vrouwen was toen al ingevoerd, maar vrouwen mochten zelf nog niet stemmen. De invoering van het actief kiesrecht voor vrouwen volgde pas een jaar later. De discussie over het vrouwenkiesrecht was dus nog in volle gang. Sinds 1889 waren verschillende organisaties voor vrouwenkiesrecht actief. Bekende voorvechters van het vrouwenkiesrecht waren Aletta Jacobs en Clara Meijer-Wichmann. Met de erfenis van de laatste kreeg de SGP, zoals bekend, vele jaren later nog te maken.

Een blik in de geschiedenis

In 1918 werd Suze Groeneweg als eerste vrouw in de Tweede Kamer gekozen. Zij was actief voor de Sociaal Democratische Arbeiderspartij (SDAP), de voorloper van de PvdA. De ontwikkelingen zetten nu snel door. Op 9 mei 1919 werd het wetsvoorstel om het woord ‘mannelijk’ uit de Kieswet te schrappen, aangenomen in de Tweede Kamer. Ruim twee maanden later stemde ook de Eerste Kamer daarmee in. Toch moesten vrouwen nog even geduld hebben voor zij daadwerkelijk op landelijk niveau konden stemmen (actief kiesrecht). Dat gebeurde pas in 1922. In de Tweede Kamer werden destijds zeven vrouwen gekozen. 2

Strijd

De SGP streed, net als de Anti-Revolutionaire Partij (ARP), met volle overtuiging tegen de nieuwe Kieswet. De bezwaren waren hetzelfde, de praktische consequenties anders: de ARP riep vrouwen op te gaan stemmen om zo de invloed van de partij te vergroten, terwijl ds. Kersten vrouwen het dringende advies gaf dat niet te doen. Dat de SGP daardoor niet zo groot zou worden als mogelijk was, vormde voor hem geen onoverkomelijk probleem. Ook niet toen veel vrouwen dat advies opvolgden en niet stemden, terwijl iedere kiesgerechtigde volgens de Kieswet verplicht was om naar het stemlokaal te komen. Het verzaken van de opkomstplicht leidde vaak tot boetes en soms tot een gevangenisstraf. ³

Hoewel de SGP-broeders al lange tijd verdeeld zijn over het vrouwenstandpunt – ds. Zandt bijvoorbeeld was bijvoorbeeld tegen de opkomstplicht, maar niet zozeer tegen het vrouwenkiesrecht – staat nog steeds in het beginselprogramma van de partij vermeld dat het kiesrecht van de vrouw strijdig is met haar roeping. Ironisch genoeg stemden ook in 1922 al vrouwen op de partij, waardoor de SGP haar eerste zetel in de Tweede Kamer kon behalen. De stem van de vrouw, waar de partij tegen streed, was wel nodig om de boodschap ook in de Staten-Generaal te laten klinken. Ds. Abma was zich daar ook van bewust. Na een lange discussie werd in 1989 besloten dat het actief vrouwenkiesrecht werd aanvaard. De vrouw mocht echter geen lid worden en ook de partij niet dienen als volksvertegenwoordiger. Sinds 1996 is de mogelijkheid van het buitengewoon lidmaatschap gecreëerd en vanaf 2006 staat het gewone partijlidmaatschap voor vrouwen open.

Juridisch touwtrekken

In 2003 startte het Proefprocessenfonds Clara Wichmann (PCW) samen met een aantal andere partijen, zoals het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten, de Nederlandse Vrouwenraad en de Vereniging Vrouwennetwerk Nederland, een rechtszaak tegen de Staat met als doel vast te stellen dat de Staat in strijd handelde met verschillende artikelen uit internationale verdragen door discriminatie van vrouwen toe te staan. Hoofdzakelijk werd artikel 7 van het VN-Vrouwenverdrag genoemd. In 1991 heeft de Nederlandse Staat dit verdrag ondertekend en daarmee aanvaard dat zij zich inzet om onder andere het actief en passief kiesrecht voor vrouwen te bevorderen. Na een periode van acht jaar waarin diverse rechtszaken werden gevoerd, werd definitief beslist dat de SGP vrouwen discrimineerde door hen niet het passief kiesrecht namens de partij te verlenen. De Nederlandse Staat werd daarvoor aansprakelijk gesteld: zij moest effectieve maatregelen nemen en tegelijk de grondrechten van de SGP eerbiedigen. Een lastig dilemma. Uiteindelijk was het de SGP zelf die voor een oplossing zorgde: op een huishoudelijke vergadering van de SGP op 16 maart 2013 stemde 80 procent van de afgevaardigden voor een voorstel van het hoofdbestuur om de belemmeringen voor vrouwen wat betreft het passief kiesrecht weg te nemen. Hierdoor werd het formeel mogelijk dat vrouwelijke kandidaten op kieslijsten van de SGP konden komen. Dit werd vastgelegd door middel van een aanvulling op het algemeen partijreglement. Het artikel in het beginselprogramma over het regeerambt bleef ongewijzigd. De verwachting was toen dat niet veel vrouwen zich zouden melden. De praktijk leert dat deze verwachting nagenoeg is uitgekomen: enkele vrouwen meldden zich op lokaal niveau, maar op de kieslijst voor de Eerste of Tweede Kamer komt nog geen vrouw voor.

Wat zegt de bron, de bijbel?

Net als 100 jaar geleden zijn er binnen de SGP discussies over het vrouwenstandpunt. Op landelijk niveau is men niet openlijk onderling verdeeld, maar op diverse plaatsen in het land leeft het thema nog steeds. De verwachting is dat de jongere generatie minder moeite zal hebben met ‘SGP-vrouwen’ als volksvertegenwoordiger, maar deze bewering kan niet worden bewezen. De fronten liggen waarschijnlijk niet veel anders, de argumenten zijn immers hetzelfde gebleven. Dat komt vooral doordat de bron waar alle SGP’ers zich op baseren, de Bijbel, onveranderlijk is en ook verschillende lezingen van die bron vaak langdurig gezaghebbend blijken te zijn. Tegenstanders van actief kiesrecht voor vrouwen zijn er nog wel, maar niet in groten getale; als men niet gaat stemmen, heeft dit vaak te maken met de afwijzing van christelijke politiek in het algemeen en zal de man dus ook niet gaan stemmen. Tegenstanders van passief kiesrecht lijken standvastiger. De taakopvatting van de vrouw en bijvoorbeeld de lezing van 1 Korinthe 14 over het zwijgen van de vrouw in de christelijke gemeente zijn argumenten die aan beide zijden van het debat worden ingezet. Dat man en vrouw niet gelijk zijn, maar wel gelijkwaardig, is een gedeeld standpunt. Maar betekent dat ook dat vrouwen voornamelijk hun taak hebben in het verzorgen van de huishouding en de kinderen, of laat het juist zien dat man en vrouw beiden nodig zijn vanwege hun verscheidenheid aan bijdragen aan de christelijke politiek? En moet de vrouw alleen zwijgen in de kerk of ook in het openbare leven, of gaan de bewuste teksten met name over de situatie in Korinthe destijds en mogen we daaruit niet regelrecht lijnen doortrekken naar de huidige maatschappij? We hebben niet de illusie in deze bijdrage dit vraagstuk op te lossen. De lengte van het debat en de diepgravende theologische inzichten maken dat ook bijna onmogelijk. Wel willen we het interne partijdebat voorzien van enkele handvatten. Daarbij kijken we naar het huidige partijbeleid omtrent politieke participatie van vrouwen en de uitgangspunten van de SGP.

Partijbeleid

Binnen de SGP blijven vooralsnog verschillende opvattingen bestaan over de vraag in hoeverre vrouwen binnen de SGP zouden mogen participeren. Vanwege deze meningsverschillen en de met elkaar schurende teksten van het beginselprogramma en het algemeen partijreglement, is er geen eenduidige partijlijn die wordt uitgedragen. In plaats daarvan maken de verschillende lokale en provinciale afdelingsbesturen zelf de afweging om al dan niet vrouwen op hun kandidatenlijsten te plaatsen. Doordat de beslissingsbevoegdheid in deze discussie decentraal ligt, zorgt dit voor regionale verschillen. Zo kende de SGP bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 in Vlissingen en in Amsterdam een vrouwelijke lijsttrekker, terwijl er in de Biblebelt bij dezelfde verkiezingen niet op SGP-vrouwen gestemd kon worden – Amersfoort uitgezonderd. Het is goed dat er in deze gevoelige en principiële discussie wordt gekozen voor een beleidslijn waarbij verschillende opvattingen naast elkaar mogen bestaan. Dit zien we ook omtrent andere principiële discussies binnen de partij, zoals het theocratiestandpunt en de toepassing daarvan. Omdat beide ‘’kampen’’ zich willen laten leiden door het gezag van Gods Woord, is het goed om terughoudendheid te betrachten in deze discussie. Te meer omdat christelijke politiek niet per se staat of valt bij het al dan niet laten participeren van vrouwen hierin. Het is daarom onverstandig om deze discussie hoog te laten oplopen. Wel is het goed dat er ruimte wordt geboden voor interne discussie, op een inhoudelijke en ontspannen manier.

Breder perspectief

Essentieel in de discussie over de politieke participatie van vrouwen binnen de SGP, is het besef dat dit vraagstuk verder reikt dan de grenzen van onze partij. De visie die we als staatkundig-gereformeerden uitdragen over de positie van man en vrouw, heeft immers ook en bovenal betrekking op gezin en samenleving. Dit vertaalt zich bijvoorbeeld concreet in de strijd tegen de onrechtvaardige discriminatie van de eenverdiener, maar ook in de strijd tegen prostitutie en – om iets anders te noemen: het bepleiten van gelijk loon voor vrouwen en mannen die hetzelfde werk doen. De progressief-liberale tendens wil vrouwen dwingen om voor hun eigen carrière te kiezen, maar niet voor haar gezin. Ze moet de arbeidsmarkt op, financieel onafhankelijk en zelfstandig zijn, ook wanneer zij daar helemaal geen behoefte aan heeft. De belangrijkste bouwsteen van de samenleving staat onder druk; een bouwsteen waar de SGP ook voor 1919 al aandacht aan besteedde. Een gezin is een samenleving in het klein, waar de belangrijkste vaardigheden voor het leven worden geleerd en, als het goed is, ook gezien wordt hoe God gediend moet worden. Man en vrouw staan daar beide achter en zijn beide verantwoordelijk. Een gehuwde vrouw kan verschillende keuzes maken op basis van hetzelfde uitgangspunt: haar gezin te dienen. De SGP respecteert haar keuze(vrijheid) en is daarmee inderdaad de meest vrouwvriendelijke partij, zoals ons bekende oud-Kamerlid in 2011 stelde. De waarde van de vrouw is niet afhankelijk van haar carrièreperspectief of het zijn van lustobject, maar intrinsiek en gegeven in de Goddelijke scheppingsorde. Op dat front kan de SGP vandaag de dag het verschil maken. En wanneer ze dit nalaat, is dat een gemiste kans die op principiële gronden betreurenswaardig zou zijn.

Noten

1 https://www.nrc.nl/nieuws/2011/06/04/kamerlid-dijkgraaf-sgp-meest-vrouwvriendelijke-partij-nederland-a1456494

2 https://atria.nl/nieuws-publicaties/internationaal-nationaal/vrouwenkiesrecht/vrouwenkiesrecht-in-nederland/

3 https://research.vu.nl/ws/portalfiles/portal/42186508/complete+dissertation.pdf, p. 109.

4 https://www.digibron.nl/search/detail/012e919bb7d73a704853c9b7/ds-kersten-verdedigde-vervolgde-vrouwen

5 http://drhenkpost.nl/site/index.php?option=com_content&view=article&id=41:sgp-kan-niet-zonder-geemancipeerde-vrouw&catid=9:opinie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen