Boekbesprekingen

Dit boek beoogt een introductie te zijn op gereformeerde theologie en bestaat uit drie delen. Het eerste behandelt een aantal theologische thema’s (Schrift, belijdenis, verkiezing, christologie, sacramenten en het christelijke leven), het tweede enkele theologen die de gereformeerde traditie vormgegeven hebben (Zwingli, Calvijn, Edwards, Scheleiermacher en Barth) en het derde deel enkele theologische contexten (puritanisme, scholastiek, oecumene en diverse werelddelen). De redacteuren zijn respectievelijk hoogleraar systematische theologie te Aberdeen en hoogleraar theologie te Edinburg. Uit Nederland werkten aan deze bundel Rinse Reeling Brouwer (Election) en Dolf te Velde (Reformed Theology and Scholasticism) mee.

Aan een introductie zitten vanzelfsprekend beperkingen. Maar ook dat in overweging nemend vind ik het boek alles bij elkaar genomen niet bevredigend. De Britse afkomst van de editors verraadt zich erin dat in deel 3 de Britse eilanden en de Engelse beweging van het puritanisme een eigen hoofdstuk krijgen, terwijl andere hoofdstukken een heel continent behandelen en gere formeerde bewegingen in andere landen geen aandacht krijgen. Dat is een kleinigheid vergeleken bij mijn bezwaar tegen de keuzes voor onderwerpen en personen die gemaakt zijn. ‘Justification’ is naar mijn mening zowel historisch als theologisch gezien een té belangrijk thema voor ‘Reformed Theology’ om in deel 1 gemist te kunnen worden.

De editors vatten ‘Reformed’ in historische zin op: de theologie zoals die zich in gereformeerde kerken ontwikkelde. Dat is een verdedigbare keuze, maar waarom zijn er onder de besproken theologen geen te vinden die in hun theologie klassiek gereformeerd gebleven zijn – of daar in ieder geval dichter bij aansloten dan Schleiermacher en Barth – en die gereformeerde traditie toch op een eigen manier vormgegeven hebben? Kuyper en Bavinck, van wie de invloed zich inmiddels uitstrekt tot de Verenigde Staten en Korea, hadden hier bijvoorbeeld een plek mogen of moeten krijgen. De beweging van de ‘new calvinists’ komt zelfs in het register niet voor, terwijl het toch een relevante factor is.

De keuze van de editors staat op gespannen voet met een confessionele invulling van het begrip ‘Reformed’. In welke mate is Barth bijvoorbeeld gereformeerd in confessionele zin? In het hoofdstuk van Rinse Reeling Brouwer over de predestinatieleer blijkt dat Barth aan die leer een eigen draai gaf waardoor hij ver van zijn gereformeerde bronnen af kwam te staan. De woorden waarmee Reeling Brouwer de verzoeningsleer van Barth beschrijft, doen zelfs sterk denken aan die van de remonstranten: een algemene verzoening, maar alleen de gelovigen delen er werkelijk in (57-58).

De editors verantwoorden hun keuze door erop te wijzen dat de gereformeerden nooit een belijdenisgeschrift bijbels gezag gegeven hebben en dat het daarom voor gereformeerden mogelijk is om op een ouder standpunt terug te komen. Dat is op zichzelf genomen helemaal juist, maar het wringt wel als iemand of als een kerk die zich gereformeerd noemt een remonstrants of een vrijzinnig standpunt inneemt. Het begrip ‘gereformeerd’ is dan in inhoudelijk opzicht leeg.

En ‘gereformeerde theologie’ is naar mijn mening eerder een inhoudelijke dan een historische grootheid.

Deze kritiek op het boek als geheel neemt niet weg dat de afzonderlijke hoofdstukken op zichzelf genomen instructief en waardevol zijn. En zeker de hoofdstukken over gereformeerde theologie in Afrika, Azië en Australië bieden informatie die elders niet makkelijk te vinden is. Maar het geheel is niet meer dan de som der delen in deze bundel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen