Bodem-Erosie bedreigt in de toekomst de voeddselvoorziening

Onoordcelkimdige Jioutkap kan liet klimaat veranderen. Ook in ons laind wijzigl zich het Islimaa,!. Minder dniUerige dagen. Kunstmest is slechts een ruw lapmiddel.

Onder bodem­erosie verstaat men de afbraak vam de bodem door wind en water als gevolg van de onvoorzichtigheid van de mens, die het evenwicht in de natimr verstoorde. In de plaats van de cultuurgebieden der Oudheid, zoals die van Assyrië­Babylon, Porzië In de Euphraat­Tigrisvlalite en in Klein A'/iê en van de oude Chinese cultuur in China, van de Atzeken in Mexico, van de Cartha^ers m Noord Afnika, van de Romeinen en Grieken om de Mlddiellamdse Zee en van die in Palestina zijn óf woestijnen, óf zeer onvruchtbare gebieden gekomen.

De bodemerosie is de oorzaak, dat in de plaats van die vruchtbare cultuurgrond armoedige woestijnachtig e gebieden zijn ontstaan.

Bodemerosie is niet een verschijnsel dat alleen zich in de Oudheid voordeed, maar ook nu nog treedt dit verschijnsel in de door de mens geciviliseerde gebieden stcrli op, zo sterk dat het verontrustend moet worden genoemd ten opzichte van de voedselvoorziening der wereld in de toekomst. In de natuur Icomt bodemerosie op zich zelf niet voor op grote schaal, pas de cultuurarbcid van de mens doet deze ontstaan. Vernielt de mens de oorspronkelijke plantengroei zonder zelf voor een permanente g'oed dekkende begroeiing te zorgen; verbouwt hij een gewas, dat de bodem voor een belangrijk gedeelte onbedekt laat; ontgint hij grond, die spoedig' uitg­eput raalvt en laai hij die grond dan aan zijn lot over; laat hij de bodem na de oogst onbegroeid; laat hij zijn vee de grasmat met hoef en tand vernielen; kortom, bekommert hij zich eerst oin de opbrengst en dan om de bodem, dan is de rem los. De regen slaat op de onbeschermde grond, verbrijzelt de kruimels en verstopt met de fijne deeltjes de poriën, zodat het water minder gemak­ Icelijk wegzakt. Geen gesloten plantendek houdt het water voldoende tegen, de bodem neemt minder oja, dus de afvoer wordt groter. Helt het terrein een beetje, dan verspoelt het wegstromend water eerst laagsgewijs de bovenlaag. Aangezien de bodem steeds ininder water opneeint, wordt de afvoer steeds groter en de geulen worden bij een flinke bui tot ware stortbeken van modderig water. Zo wordt de laag cultuuraardc, waarvoor de natuur eeuwen hooft gearbeid, in slechts weinige jaren weggespoeld en komt de onvruchtbare ondergrond boven. Een andere vorm van bodemverwoes

Een andere vorm van bodemverwoesting wordt veroorzaakt door de wind, winderosie. Volkomen vlakke grond wordt hierdoor aangetast en juist de lichtste, de waardevolste deeltjes van de cultuurgrond worden hierdoor weggevoerd.

Alzo door bodemerosie verlies van vruchtbare teelaardc maar de schade is nog groter, doordat de weggespoelde grond meren, havens, waterreservoirs doet dichtslibben en het leven in het water vernietigt. Versnelde waterafvoer in icgoniijke

Versnelde waterafvoer in icgoniijke tijdon, gevoegd bij de dooi' verslibbing opgehoogde bodem van de waterafvoer middelen geven aanleiding tot overstroming.

Ontboste en door bodemerosie aangetaste gronden kunnen het water niet zo goed vasthouden, de stand van het grondwater wordt lager waardoor bronnen en putten opdrogen. Dit zakken van de grondwaterspiegel kan ook afhankelijl; van de bodemerosie in engere zin optreden, omdat de natuurlijke begroeiingen, die als waterreservoir fungeren opgeruimd werden.

Dit is belangrijk voor Oost­Nederland. Men wordt dus wat de oogsten betreft veel afhankelijker van het weer en ook het weer verandert ten ongunste Het is een tegenwoordig' algemeen aangenomen feit, dat het klimaat in ons land door ontbossing, meer het karakter krijgt van het vastelandsklimaat. De verdeling van de regen wordt onregelmatiger, d.w.z. de buien hebben neiging óf weg te blijven, óf met geweld te komen opzetten. Naast de bodemerosie in engere zin en de verstoring van de waterhuishouding moeten tot de gevolgen van do opruiming van natuurlijke begroeiingen ool< de verarming en degradatie van de bodem gerekend worden Cultuurgewassen worden geoogst, en vlees en zuivelproducten verlaten het weidegebied. Daardoor verliest de bodem voortdurend kalium, calcium, phosphor, mangaan, stikstof enz. Bij gebrek aan voldoende strooisel gaat ook de organische stof en daarmede de biologische bodemactiviteit achteruit. Het is een fout om te denken, dat men de verliezen van de cultuurgrond uitsluitend met kunstmest kan aanvullen. Behalve dat kunstmest een ruw lapmiddel is, da aan het gevoelige biologische evenwicht in de bodem niet bepaald ten goede komt, kan hij nooit organische afval vervangen. Mist de bodem de organische afval, dan krijg'en bodemparasieten de overhand en het gewas wordt ziek. De Nederlandse boer spreekt dan over bodemmoeheid. Als bodembescherming komt in aani'nerking, onder meer het leggen van greppels en aanplant van dekkende gewassen, meest vlinderbloemigen, onmiddellijk na de oogst of tussen de struiken en bomen in plantages. Onderploegen van een deel van het stro. Omzetten van afvalwater en stadsvuil in compost, in plaats van rivieren te verontreinigen en natuurg'ebieden tot vuilstortingen te degraderen. Zorgvuldig uitlïienen van de cultuur, die het meest voor de bodem gebruikt is. Sparen van steilere hellingen, sparen van bos en andere natuurlijke begroeiingen als waterreservoirs, herbebossing', bestrijdi:ig' van brandgevaar, aanleg van windsingels, houtwallen en bosjes tegen winderosie, Afdammen van i'eeds gevormde geulen.

Hoe staat het met de bodemerosie in ons land? Volgens de schrijver J. Pilon in het orgaan van de N.J,N., Nederla.idse Jeugdbond voor Natuurstudie neemt ook in ons land de bodemserie toe. Volgens hem zijn er gevallen bekend, dat de wind 4 tot 8 cm grond van de akkers waalde. Ook in de N.O. polder en in de bollenstreek komen zand en stofstormen voor. Als voorbeeld noemt hij ook de duinen bij den Haag, wat hij als volgt beschrijft.

Tengevolge van de wateronttrekking ten behoeve van do duinwaterleiding wordt het plantendek daar steeds armer. De erosie kan er dus vat op krijgen. Toen dan ook in September 1948 enkele hevige stort­ en hagelbuien achter elkaar vielen, waren de gevolgen ernstig. Het plantendek werd stuk geslagen en de dunne humuslaag spoelde naar beneden. Spoedig' had het water, dat van de duintoppen naar beneden stroom de, geulen van i/4—1 meter geslepen. Nu kon de wind het blootgewoelde zand bereiken. In de eerste dagen van April 1949 woei het zand door de straten van

Den Haag en overstoof tuinderijen bij Loosduinen, 's­Gravenzande en Monster. Wat de invloed van ontbossing en vernieling' van de oorspronkelijke begroeiing op de 'Wijziging van het klimaat aangaat merkt hij op, dat deze in Nederland zeer goed merkbaar zijn. Door de houtaankap in bezettingstijd is veel bos verloren gegaan en ook nu nog steeds meer houtwallen gerooid en wordt woeste grond ontgonnen. Het is opvallend, dat in de laatste jaren veel minder van die druilerige dagen voorkomen. Tijden blijft het droog en dan regent het ineens met bijzondei­e hevigheid. De invloed op de grondwaterstand is eveneens duidelijk. Bij de laatste ruilverkaveling bij Staphorst kapten de boeren veel hout. Reeds korten tijd daarna hadden zij al te lijden van droogte. Bij de bespreking van de verstoring van de waterhuishouding m Oost­Nederland moet de normalisatie van de beken samen met de ontwatering' van de venen behandeld worden. De beken, die de hoger gelegen gronden afwateren, stroomden vroeger door moerassige veenstreken of liepen daarin uit. Toen nu deze venen ontwaterd en in cultuur gebracht werden, verdween de „spons", die het water opnam en in droge tijden geleidelijk weer aan de beken en aan het grondwater afstond. De beken traden dan ook vaak buiten hun oevers. Daarom nam men zij:i toevlucht tot het kanaliseren van de beken. Het water wordt nu sneller afgevoerd, maar in droge zomermaanden versmachten de hooggelegen gronden van droogte en in regenrijke dagen is nergens een opvangend reservoir, zodat in de benedenloop de kans op overstroming groot is. Meppel bv. is een plaats, waar de benedenloper van verscheidene gekanaliseerde beken samenkomen. Bij hevige regenval wordt Meppel dan ook bedreigd door overstroming. In Almelo heeft men dergelijke overstromingen al gehad, mede door de slechte waterhuishouding in Duitsland, waar eveneens veel veen werd ontwaterd. Zo moge ook Nederland zijn oog niet sluiten voor het gevaar van bodemerosie en is ook voor ons land voorzichtigheid bij het gebruik van de bodem noodzakelijk. Welke dreigende toestand ten opzichte van bodemverlies en wat daarmee in verband staat leert het Buitenland.

Algerië heeft van de 7 millioen ha ooispronkelijk bos nog maar slechts 3 millioen over, met als gevolg een ontstellend grote bodemerosie. In Frans Equatoriaal Afrika is twee derde van het bos verdwenen. De ontboste gronden zijn sterk onderwoi'pen aan erosie. Analoog aan 't cultuurfront van Brazilië schuift in Frans Wetst Afrika een front van katoen­ aardnoten­ en koffiecultuur jaarlijks naar het Oosten en laat een woestijn achter. In Zuid­Afrika heeft de geul­ en winderosie 'vnl. tengevolge van te sterke en ondoelmatige beweiding' ongelooflijke vormen aangenomen. ,,Afrika, land dat sterft." Desondanks wil de Britse Overseas Food Corporation op grote schaal Oost­Afrika gaan ontginnen om aardnoten aan te bouwen, die nog gevaarlijker zijn dan mais of tarwe. De bodemerosie in Noord­Amerika is algemeen bekend. In India is de Pundjab geruïneerd door roekeloze overbeweiding. Uit Indonesië komen verontrustende berichten. Australië heeft overstromingsrampen gehad, die elke verbeelding te boven gaat. De Chinese boer heeft vanouds veel zorg' aan zijn bodem besteed. Door oorlogen heeft hij echter zijn akkerbouw en andere werken vaak moeten verwaarlozen en de Chinese bodem­erosie is dan ook zeer ernstig. De Gele Rivier is de modderigste van de hele wereld en stort meer bodem in zee dan alle rivieren in de Verenigde Staten te zamen. Rusland en Oost­Europa hebben vnl. te kampen met winderosie. Spanje is door bodoi­nerosie verarmd en wordt door overstromingen geteisterd. Uit bovenstaande blijkt wel, dat de erosie een groot gevaar betekent en dat men wel alle krachten mag inspannen om dit gevaar te bestrijden en te beteugelen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen