Geluk zoeken in een gebroken wereld

Er is iets vreemds aan de hand. Inwoners van westerse landen behoren al jaren tot de gelukkigste mensen ter wereld. Nooit eerder was de welvaart hoger, de rijkdom groter en de levenskwaliteit beter. Deze landen staan aan de top van de wereld op het gebied van onderwijs, leefomgeving, gezondheid, veiligheid en welzijn. Toch lijden vier op de tien mensen in hun leven aan een psychische stoornis en ondergaan in Nederland jaarlijks een miljoen mensen een behandeling voor psychische klachten. We zijn welvarender, maar mentaal zieker dan ooit. Nederland is ziek, zo stelde minister-president Lubbers reeds in 1980 naar aanleiding van de sterke stijging van het aantal arbeidsongeschikten. We zijn gelukkiger, maar lijden meer dan ooit. Hoe kunnen we deze (schijnbare) tegenstellingen verklaren? ¹

Paradox

We zouden verwachten dat psychische klachten minder voorkomen in rijke, westerse landen.

We denken dat hogere inkomens, welvaart en een betere sociaaleconomische status, goede gezondheid en welzijn tot gevolg hebben. Toch zien we in de rijke landen dat niet de kinderen uit de arme gezinnen meer psychische klachten vertonen, maar juist de kinderen van welgestelde families.

Door de culturele veranderingen van de laatste jaren is er sprake van een stijging van angst, depressie en verslaving.

Het heeft alles te maken met de opkomst van de sociale media en de moderne technologie, een verhoogde sociale druk om maatschappelijk te presteren en een verminderde sociale band met de ouders.

Wat is normaal?

Psychische problemen hebben verschillende uitingsvormen. Bij de vraag of er sprake is van een stoornis, ziekte of aandoening is het van belang om te weten wat we normaal vinden. Normaal is wat ik verwacht en vanzelfsprekend vind. We nemen dan ons eigen bestaan als ijkpunt. We beoordelen onszelf onbetwistbaar als normaal en zien ander gedrag als abnormaal. Normaliteit is echter cultuur- en tijdgebonden. Twee jaar geleden was het normaal dat bekenden elkaar de hand drukten, nu vinden velen het abnormaal. Is het trouwens normaal dat we jaarlijks 50 kilo voedsel per persoon in de vuilnisbak gooien? Is het normaal om elke dag een derde teveel te eten om vervolgens een uur op een rubberen band te rennen om dat derde deel er weer af te krijgen? Daarover kunnen we van mening verschillen. Zo zien we dat normaliteit vooral een visie is, een manier van kijken. Dat moeten we ons ook bewust zijn als we het over gezondheid en lijden hebben.

Wanneer is er sprake van abnormaal psychisch lijden? We spiegelen ons lijden aan wat de samenleving ons voorhoudt. Allerlei cosmetische ingrepen, zoals ooglidcorrecties, maagverkleiningen of borstvergrotingen, zouden vroeger als abnormaal worden beschouwd. De technische mogelijkheden normaliseren dit soort ontwikkelingen. Een paar jaren geleden zou genderdysforie geen reden zijn om een geslachtsveranderende operatie te ondergaan, nu wil men dat als normaal beschouwen. Wat in ons land normaal is, kan in het buitenland abnormaal zijn. Laten we bedenken dat wat nu normaal is, straks niet meer normaal hoeft te zijn.

De Tien Geboden

De grenzen van de normaliteit lijken dus rekbaar. Dat geldt echter niet voor Gods Wet. De Tien Geboden zijn tijdloos, hoewel men in deze tijd deze geboden volstrekt achterhaald acht. Abortus, euthanasie, echtscheiding, het moet allemaal volstrekt normaal zijn. Dat is het echter niet. De Tien Geboden zijn heilzaam voor iedereen! De Heere wil een leven daarnaar zegenen! Immers zal de zoon die recht en gerechtigheid gedaan heeft, en al Mijn inzettingen onderhouden en die gedaan heeft, gewisselijk leven (Ez. 18:19b). Als gevolg van onze diepe val in Adam zijn we er niet meer toe in staat, maar we hebben er wel naar te staan. Welgelukzalig zijn zij die Zijn getuigenissen onderhouden, die Hem van ganser harte zoeken; ook geen onrecht werken, maar wandelen in Zijn wegen (Ps. 119:2,3).

Mogen we nog lijden?

Een mens wil gelukkig zijn op aarde, we zijn gelukzoekers. Elke vorm van lijden wordt als niet normaal gezien. Stelselmatig zijn de drempels van stoornissen verlaagd om het lijden erin onder te brengen. Alle angst lijkt een angststoornis geworden, alle verdriet lijkt een depressie, alle schuchterheid een sociale fobie en alle drukte noemt men ADHD. We beseffen dat we nu nogal veralgemeniseren. Er wordt veel geleden om allerlei oorzaak, daar willen we niet gemakkelijk over doen. Maar het zou goed zijn als we anders leren kijken naar psychisch lijden. Eenzaamheid, burnout, stress, depressie of dwangklachten zijn niet alleen maar negatieve gevoelens die gecorrigeerd moeten worden door pillen of therapie, ze leren ons ook dat we een ander leven moeten gaan leiden. Ze vertellen ons dat we anderen nodig hebben, ons hebben uitgeput, in een te hoog tempo leven, en minder controle en zekerheid moeten willen. Zoals honger en dorst ons aanmanen om te eten en te drinken, zo fluistert veel psychisch lijden ons toe dat we een verkeerd spoor bewandelen. De welvaart heeft voorspoed gebracht, maar maakt ons mentaal ziek. Lijden is geen defect dat om herstel vraagt, het vraagt om de bereidheid om de werkelijkheid te eerbiedigen. Hoe komt het dat we lijden? En waartoe zou dit lijden moeten leiden? Het aanvaarden van het lijden valt niet mee! Het zet ons stil en leidt tot bezinning. We moeten ons leven veranderen! Dat betekent bovenal dat we Gods geboden moeten onderhouden. Dan is er geen plaats voor onverschilligheid, ontevredenheid en hebzucht, voor hartstochten, zinnelijkheid en genotzucht, voor minachting van allerlei ethische en godsdienstige zaken. Wat is bekering toch noodzakelijk!

Het nut van het lijden

We weten uit Gods Woord waar het lijden vandaan komt. We zijn van God afgevallen en de gevolgen daarvan moeten we dagelijks ondervinden, ook na ontvangen genade. Doch gedenkt de vorige dagen, in dewelke, nadat gij verlicht zijt geweest, gij veel strijd des lijdens hebt verdragen (Hebr. 10:32). Gods volk mag zich zelfs weleens verblijden in het lijden (Kol. 1:24). Lijden maakt een mens afhankelijk. Nood kan gebruikt worden om bidden te leren. Mocht een ieder maar aan de voeten van Christus terecht komen met al zijn of haar nood. Wat zou het groot zijn als we Paulus na zouden kunnen zeggen: Want ik houd het daarvoor, dat het lijden dezes tegen woordigen tijds niet is te waarderen tegen de heerlijkheid, die aan ons zal geopenbaard worden (Rom. 8:18).

Noot

1. Bij het schrijven van dit artikel is gebruik gemaakt van het boek: Het tekort van het teveel, de paradox van de mentale zorg; Damiaan Denys 2020.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen