Bernardus in Parijs

Het zijn de laatste maanden van het jaar 1140. Bernardus van Clairvaux ligt op zijn knieën. Hij worstelt met zijn preek, of nog beter: met zijn publiek. Hij heeft ze vandaag al toegesproken. Maar de studenten lieten zich niet vangen. Die zijn wel wat gewend, die willen kwaliteit. Zou het hem morgen wel lukken?

Scholing op drift

Parijs kent in de twaalfde eeuw veel studenten. Studeren is een voorrecht dat niet velen is vergund. Een kerkelijke of politieke loopbaan ligt zeker in het verschiet. Studenten volgen een beroemde leraar, scharen zich rond zijn leerstoel en klonteren samen in de belangrijkste steden van het land.

De laatste jaren kent Parijs een wel heel beroemde docent. Abelardus is er neergestreken! Dat belooft wat, want ondanks zijn stormachtige carrière heeft hij veel te bieden. Als student profiteer je van zijn ongeëvenaarde kennis. Maar vooral is zijn nieuwe methode in trek. Hij stelt kritische vragen aan oude teksten en weegt de betekenis van veelgebruikte woorden. Het schuurt steeds meer naarmate hij deze manier van werken toepast op de Bijbel en de theologie.

Bernardus heeft er van gehoord. Anderen sporen hem aan op te treden voordat het helemaal mis gaat.

Misschien kan hij Abelardus in het goede spoor houden. Bernardus is niet tegen grondige kennisverwerving. Ook hij verwerkt de kerkvaders op zijn eigen manier. En hij is een woordkunstenaar van de eerste orde. Maar hij ziet wel een gevaar.

Daarom klinkt het de volgende dag zo: ‘De Geest alleen kan het openbaren. Het is nutteloos de boeken te raadplegen, ondervraag liever de ervaring! De wijsheid is het waarvan de waarde door de mensen niet wordt gekend. Uit de verborgenheden wordt zij opgedolven, en haar zoetheid wordt niet gevonden in het land van hen die een zoetelijk leven leiden. Want het is de zoetheid des Heeren, en als ge haar niet gesmaakt hebt, zult ge haar niet zien'.

Het onderwijs van Abelardus schiet tekort. Bernardus promoot een andere school. De school van zijn klooster ziet hij als de beste plaats om de smaak van het geloof, de pijn van het berouw en de vreugde van de liefde eigen te maken. Daar brengt de ridderzoon de strijdbaarheid op hoger niveau, daar oefent hij zich tegelijk in nederigheid door handenarbeid.

De vrucht

Hoe komt deze preek binnen? Het is maar wie je het vraagt. Criticus Berengarius wijst de mooie woorden af: ‘Een wijs man, zo zegt Horatius, denkt eraan geen rook uit glans, maar licht uit rook te halen. Bernardus heeft hier te weinig aandacht aan gegeven. Wat Jezus open en onverhuld zegt, heeft hij zelf in de mist van zijn preek gehuld om zo de weg van het begrip af te snijden'. Maar hij is dan ook op de hand van Abelardus.

Eén van de latere secretarissen van Bernardus is juist vol lof. Hij is als student bij de preek aanwezig, maar voegt zich samen met 21 anderen bij zijn nieuwe meester. In zijn “Fragmenta Gaufridi” schrijft hij: ‘Gezegend zij de dag waarop de Zon der gerechtigheid en van mededogen bij haar opkomst mijn arme ziel vanuit de hoogte heeft bezocht om een dwarse en verkeerd gerichte mens met een enkel woord, aanstonds en in een oogwenk geheel en al te herscheppen door een onopgemerkte beweging van de hand van de Allerhoogste’..

Bernardus van Clairvaux is ook nu nog het lezen waard. Zeker als de Middeleeuwse achtergrond duidelijk wordt. Hij biedt veel voor het zielenleven, zijn gedachten over politiek en onderwijs helpen de lezer verder.

CGO start in oktober in Amersfoort een cursus over het werk van Bernardus van Clairvaux. Voor meer informatie zie: cgo.nu/toerusting/ amersfoort-leergang-middeleeuwsetheologie

slot

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen