Reformatie is geen eindpunt

Hoe keken predikanten die hoorden bij de vroomheidsbeweging de Nadere Reformatie op deze gebeurtenis terug? Na de inleiding in dit eerste artikel, willen we in vier volgende bijdragen stilstaan bij de visie op de Reformatie van Van Lodenstein.

Luther in Worms

In 1521 vindt er in de Duitse stad Worms onder voorzitterschap van keizer Karel V een Rijksdag plaats. Die wordt niet op één dag gehouden, maar de vergadering duurt een aantal maanden, van januari tot mei. Veel onderwerpen komen aan de orde. Vorsten van de vele staten en staatjes in Duitsland en bisschoppen van bisdommen en andere geestelijken zijn op deze belangrijke vergadering aanwezig. Een van de onderwerpen die ter sprake komen, gaat over het optreden van een Augustijner monnik. Deze geestelijke heeft op 31 oktober 1517 een aantal stellingen gepubliceerd, waarmee hij tegen de leer van de kerk ingaat. Het gebeurt wel vaker dat geestelijken bezwaren hebben tegen een bepaalde uitleg van de leer. De Boheemse professor Johannes Hus moest in 1415 zijn kritiek zelfs met de dood bekopen.

Luther maakt zijn bezwaren tegen de Rooms-Katholieke Kerk kenbaar in 95 stellingen. Het aantal katholieken in Duitsland dat zich aan de zijde van de ‘rebelse’ monnik schaart, is ongekend groot. Met name zijn bezwaren tegen de macht en de positie van de paus veroorzaakt onrust in Rome. Een pauselijk gezant bericht vanuit Duitsland: ‘Heel het land is in rep en roer. Negen tiende roept de strijdkreet Luther en de overige tien procent, voor zover men onverschillig staat ten opzichte van Luther, heeft als leus: Dood aan Rome!’¹ Dat is een alarmerend signaal. Is de beweging nog wel in te dammen? De kerk treedt hard op: in 1521 wordt Luther geëxcommuniceerd. Een straf van grote betekenis. Het is daarom opmerkelijk dat keizer Karel V ondanks de excommunicatie van Luther hem oproept om naar Worms te komen. Het zou namelijk logisch zijn dat de pauselijke ban gevolgd zou worden door de rijksban. Daar zag het ook naar uit, maar Frederik de Wijze, de invloedrijke keurvorst van Saksen, weet bij de nog jonge keizer te bereiken dat de monnik zich op de Rijksdag mag verantwoorden. Daarom wordt de kwestie-Luther later toegevoegd aan de agenda.

Geloofsdaad

In april 1521 verschijnt Luther voor de keizer, de rijksgroten en de geestelijken. Durft hij, een 37-jarige theoloog, het aan om de strijd aan te binden tegen de eeuwenoude leer? Zouden alle theologen zich vergist hebben? Het antwoord van Luther of hij bereid is de inhoud van zijn stellingen en boeken te herroepen is duidelijk: ‘Wanneer ik niet door getuigenissen uit de Schrift word overwonnen, (…) zo blijf ik overwonnen door de door mij aangehaalde plaatsen uit de Heilige Schrift en in mijn geweten gevangen door Gods Woord’.² Deze vastberaden houding kan niet verklaard worden uit menselijke eigenschappen als dapperheid en overtuiging. Het was een geloofsdaad. Luther had na een lange worsteling vrede met God gevonden, door de geschonken en toegerekende gerechtigheid van Zijn Zoon. Met die krachtige, alles bepalende bekering durfde, kon en mocht hij dit standpunt innemen.

Reformatie geen eindpunt

Na de Reformatie ontstond in ons land een vroomheidsbeweging, die vooral bekend geworden is onder de naam Nadere Reformatie. Het centrum van de Nadere Reformatie was Utrecht. Van Lodenstein was in die tijd daar een van de predikanten. Deze regentenzoon uit Delft was het helemaal eens met de reformatie van de leer. Hij zag tegelijkertijd dat de praktijk van het dagelijkse leven lang niet altijd overeenkwam met de beginselen van de Reformatie. Daarom was de Reformatie voor hem geen eindpunt. Die moest gevolgd worden door een reformatie der zeden. Dat bepaalde zijn visie op de Reformatie uit 1517.

wordt vervolgd

1 Citaat uit H.J. Selderhuis, ”Luther, een mens zoekt God”

2 Citaat uit W van ’t Spijker, ”Luther, belofte en ervaring”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen