Verzoening door voldoening

Het nieuwe deel over de verzoening in de reeks Semper Reformanda behandelt ook dwalingen rond de verzoening. In het vierde hoofdstuk van ”Verzoening door voldoening” trekt een aantal theologen langs die bezwaar aantekenden tegen de Bijbelse leer van verzoening door voldoening. Ook in ons land zijn hierover intense discussies gevoerd. Aan de orde komen de moderne theologen P. Smits, H. Wiersinga en C.J. den Heyer, maar ook het boek van de publicist Reinier Sonneveld ”Het vergeten evangelie”. Geruchtmakende uitspraken van hen leidden tot langdurige procedures tijdens kerkelijke vergaderingen.

Het blijkt dat de bezwaren van moderne theologen tegen de klassieke leer van de verzoening ingebed zijn in hun hele leven en denken. Er groeide een innerlijk verzet tegen de Bijbelse leer dat een Ander betaalt voor de zonde. Ook wordt uit de geschriften van het genoemde drietal duidelijk dat andere inzichten over verzoening steeds ingrijpender gevolgen hadden. Dit hangt samen met de acceptatie van het historisch-kritisch schriftonderzoek.

De drie theologen hielden slechts een dunne geloofsleer over. Daardoor voelden anderen zich geroepen om de klassieke leer te verdedigen. De houding van de protestantse kerken zelf was doorgaans nogal aarzelend.

Hoofdstuk 4 van ”Verzoening door voldoening” laat zien dat verzoening nauw samenhangt met het spreken over God en Zijn deugden, over Christus, Zijn naturen en Borgwerk, alsmede met het spreken over de mens. Dat betekent dat de leer van de verzoening een kernzaak is in het christelijk geloof. Daarom zou de uitspraak gedaan kunnen worden: ‘Zeg mij wat uw verzoeningsleer is en ik zal zeggen wat uw geloofsleer is’.

De slotsom van dit hoofdstuk is dat verzoening door voldoening een wezenlijk onderdeel van de prediking dient te zijn. Dat vraagt ook om een persoonlijke doorleving ervan, zowel door de prediker als door de hoorder. Trefzeker schreef Guido de Brès in artikel 20 van de NGB over de kern van de leer van de verzoening: ‘Wij geloven, dat God, Die volkomen barmhartig en rechtvaardig is, Zijn Zoon gezonden heeft, om aan te nemen de natuur, in dewelke de ongehoorzaamheid begaan was, om in haar te voldoen en te dragen de straf der zonden door Zijn zeer bitter lijden en sterven’. Deze leer biedt een rijke troost voor het hart dat door schuldbesef getroffen en verslagen is.

Algemene verzoening

Het zesde hoofdstuk van het boek stelt de reikwijdte van de verzoening aan de orde. Voor wie stierf de Heere Jezus aan het kruis? Reeds in de Vroege Kerk (Origenes) kwam de gedachte van de alverzoening op. Die uitdrukking houdt in dat alle mensen zalig worden. Deze leer is bepaald niet uitgestorven! Alverzoening wordt vaak gefundeerd in Gods liefde. Deze liefde lijkt andere eigenschappen zoals heiligheid en rechtvaardigheid te verzwelgen. De eenheid van Gods eigenschappen staat zo onder on-Bijbelse druk.

Bekender is de leer van de algemene verzoening. Dat wil zeggen dat Christus met Zijn offer alle mensen bedoelde te redden. Tegenover deze leer hangen wij de particuliere verzoening aan: de Heere Jezus bracht Zijn offer voor de uitverkorenen. In Nederland is de leer van de algemene verzoening vooral bekend geworden door de remonstrantse twisten, die leidden tot de Synode van Dordrecht. In de evangelische beweging is algemene verzoening heel gangbaar.

Genoegzaam

De discussie rond de reikwijdte van Christus’ offer is er al vele eeuwen. Uit de Middeleeuwen dateert de onderscheiding tussen de genoegzaamheid en de krachtdadigheid van dit offer. Deze onderscheiding werkte eeuwenlang door en kreeg een plaats in de Dordtse Leerregels. Met name tegenover afwijkende meningen werd de reikwijdte van Christus’ offer ook preciezer verwoord. Dit belette de theologen tijdens de Synode van Dordrecht niet om ruim te spreken over Christus’ zoenbloed.

De leer van de particuliere verzoening zette een stempel op de Statenbijbel en de gereformeerde theologie na Dordt. Maar ook kwamen er tussenvormen tussen algemene en particuliere verzoening voor. Deze stonden dan ook onder gereformeerde kritiek. De leer van de particuliere verzoening hangt, net als die van verzoening door voldoening samen met tal van onderwerpen in de geloofsleer en met name de leer aangaande de drie Goddelijke Personen. Ook in de leer aangaande de verlossing en in de prediking verandert veel als de algemene verzoening wordt aangehangen. Dordt 1618-1619 is daarom nog altijd actueel. De particuliere verzoening leert een zekerheid van zaligheid die vast ligt in God Drie-enig. Dat geeft troost aan het aangevochten hart.

wordt vervolgd

N.a.v. ”Verzoening door voldoening. Een theologische verkenning”.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen