Boekbesprekingen

In een missionaire situatie komt snel de vraag op naar de juiste attitude ten opzichte van de oorspronkelijke niet-christelijke religiositeit. Dient deze antithetisch of meer synthetisch te zijn? Deze vraag geldt in het bijzonder de omgang met voorgegeven godsbeelden en eigenschappen die aan goden worden toegekend. Tijdens zijn docentschap Oude Testament aan een theologisch instituut te Guatemala triggerde deze problematiek de auteur, PKN-predikant te Katwijk aan Zee, om zijn onderzoek naar de godin Asjera nader uit te werken, met als resultaat deze godsdiensthistorische studie waarop hij eind 2018 in Utrecht promoveerde.

De auteur verdedigt de stelling dat Asjera in de godsdienst van Israël van oudsher een belangrijke positie heeft ingenomen, totdat in de tijd van koning Josia deze godin uit de volksreligiositeit verdween. Het is zijns inziens aannemelijk dat in die periode een proces van integratie van vrouwelijke dimensies van het goddelijke, gerelateerd aan Asjera, binnen een mannelijk godsbeeld (c.q. de ontvangende godheid JHWH) tot stand kwam. Hoe zijn Israëls profeten bij het omschrijven van het godsbeeld van JHWH omgegaan met eigenschappen die binnen de volksreligie aan Asjera werden toegeschreven? Probleem is echter dat wij ons op grond van het Oude Testament en archeologische vondsten slechts een zeer beperkt beeld van Asjera kunnen vormen. Hier komt godsdienstvergelijkend onderzoek te hulp.

Equivalent van de oud-Israëlitische Asjera is de Ugaritische godin Atiratu. Het is de verdienste van deze dissertatie dat aangetoond wordt hoezeer een onderzoek naar de eigenschappen van de Ugaritische godin Atiratu ons beeld van de ‘bijbelse’ godin Asjera scherper stelt.

Hoewel er aanzienlijke geografische en temporele afstand is tussen Ugarit en oud- Israël, is toch sprake van een zekere gemeenschappelijke culturele identiteit. Indirecte beïnvloeding van Israëls godsdienst door Ugarit is aannemelijk, via de overbrugging door Fenicië. Ondanks verschillen tussen Atiratu en Asjera is er continuïteit, en daarom kunnen teksten over Atiratu ons helpen bij de reconstructie van het beeld van Asjera. Van belang is daarbij het onderscheid tussen de ‘antropomorfe kern’ en ‘periferie’ van het godsbeeld. Karaktereigenschappen die dichter bij de goddelijke antropomorfe kern liggen worden eerder en consistenter overgedragen dan karaktereigenschappen die meer tot de periferie behoren. Het onderzoek van Van den Bosch concentreert zich op twee eigenschappen die tot de goddelijke antropomorfe kern van Atiratu behoren: wijsheid en moederschap.

Het leeuwendeel van zijn studie (87-388) bestaat uit een grondige behandeling van Ugaritische teksten waarin Atiratu ter sprake komt: een analyse van Atiratu’s epitheta, een uitvoerig exposé over plot en narratief van de Kirtalegende, en rituele teksten. Het eindresultaat is gedifferentieerd: wijsheid en moederschap zijn kerneigenschappen van Atiratu, maar op narratief niveau oefent de Kirtalegende ook kritiek op het wijsheidsaspect. Hoe dit ook zij, het beeld van Asjera wordt door dit onderzoek tot op zekere hoogte – met alle onzekerheid van dien, gelet op het frequente gebruik van het woordje ‘mogelijk’ – nader ingekleurd, en dat is winst.

Minder goed komt de beantwoording van de vraag uit de verf, waarmee de studie begon: hoe hebben profeten en bijbelse auteurs mogelijk elementen van het Asjeragodsbeeld geïntegreerd in hun Godtalk. Hier ligt nog een uitdaging voor de auteur, om zijn concept van een dynamisch beeld van JHWH dat karaktereigenschappen uit voorgegeven godsbeelden kan absorberen – met name naarmate zij dichter bij de antropomorfe kern liggen - toe te lichten en concreter in te vullen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen