O; toeleven naar het Kerstfeest

Vorig jaar verscheen bij Van Wijnen een klein maar fijn boekje met de opmerkelijk titel: O. Het is van de hand van de Duitse schrijfster Esther Maria Magnis en vertaald door Dingeman van Wijnen. In dit meditatieve boek, dat is bedoeld voor de week voorafgaande aan het Kerstfeest, bespreekt zij de zogenoemde O-antifonen. In dit artikel vertel ik iets over de auteur, vervolgens iets over de betreffende antifonen om daarna af te sluiten met een impressie van het boekje zelf.

Over de auteur

Esther Maria Magnis is in 1980 geboren en groeide op in Oostwestfalen in een gezin met een oudere zus en een jongere broer. Ze heeft religiewetenschappen en geschiedenis gestudeerd in Duitsland en Italië. Thuis kwamen verschillende confessionele achtergronden samen; haar moeder was rooms-katholiek en haar vader protestants. Toen ze 17 jaar oud was, overleed haar vader aan kanker. In haar autobiografische roman Gott braucht dich nicht: Eine Bekehrung¹, die in 2012 verscheen, vertelt ze over de strijd die dit ingrijpende verlies met zich mee bracht. Ze streed met het al te gemakkelijke geloof dat de kerk verkondigde, ze streed met de platitudes die ze in de samenleving hoorde, ze streed bovendien met God. In soms schokkende bewoordingen vertelt ze over haar worsteling met God, die soeverein én liefdevol blijkt te zijn.

Als ze in 2020 O schrijft, ziet haar leven er heel anders uit. In haar eigen woorden: ‘Er zijn in mijn leven van alledag dagen waarop ik zo gelukkig ben dat ik er bijna niet van kan slapen. Ik heb bijna een omgekeerd theodicee-probleem. ’s Nachts, als mijn kinderen en mijn man in huis liggen te slapen, lig ik regelmatig wakker en voel ik de vraag opkomen: hoe kunt u dat toelaten, God – zo veel geluk.’

Over de O-antifonen

De leidraad voor het boek van Magnis zijn de zogenaamde O-antifonen die ook wel bekend zijn als de grote antifonen.² Deze keerverzen hadden hun plaats in de kloostervespers van de week voor Kerst. Iedere avond klonk er na de lofzang van Maria een kort gezongen gebed tot de Zoon. Hij wordt in deze gebeden aangeroepen met Messiastitels die ontleend zijn aan het Oude Testament. Zo wordt Christus op basis van Spreuken 8:1-16, aangesproken als ‘De Wijsheid’.

De beginletters van deze zeven Messiastitels vormen in het Latijn een acrostichon: Sapientia, Adonai, Radix Jesse, Clavis David, Oriens, Rex Gentium en Emmanuel. In omgekeerde volgorde gelezen ERO CRAS, wat betekent: ‘morgen zal Ik er zijn’.

Al in de 12^e eeuw werd er bij vijf van deze Messiastitels een lied gemaakt. Dit lied is door Willem Barnard vertaald, het is in het liedboek van 1973 opgenomen onder de titel: ‘O kom, o kom, Immanuël’ (LvdK 125). Later heeft hij een andere vertaling gemaakt. Hij gebruikt voor die overzetting zeven strofen, zodat iedere strofe zijn ‘eigen’ Messiastitel heeft net als in de oorspronkelijke antifonen. Deze vertaling is met enige aanpassingen opgenomen in het Nieuwe Liedboek (NLB 466).

De oude traditie om met deze Bijbelwoorden de Adventstijd door te brengen, richt ons op de kern van Kerst.

Over het boekje

In O worden we daarbij geholpen. Het fraai uitgegeven boekje beslaat 64 pagina’s. Het bevat de tekst van de lofzang van Maria. Het Magnificat vormt immers ‘de grond voor het schone raamwerk van de antifonen.’ De O-antifonen zelf worden in het Latijn en het Nederlands weergegeven. Voorafgaand aan iedere antifoon staat de tekst van het Bijbelgedeelte waar de Messiastitel aan is ontleend. Verder is het bovengenoemde 12^e -eeuwse gezang zowel in de oorspronkelijke Latijnse versie als in de vertaling uit het Liedboek van 1973 opgenomen. Aan het einde van het boek is ook de tekst uit het Nieuwe Liedboek opgenomen. Ten slotte wordt er ook verwezen naar een aantal opnamen van de O-antifonen die via het internet te beluisteren zijn.

De hoofdmoot van het boek wordt gevormd door korte meditaties bij de antifonen. De schrijfster stelt zich in haar inleiding bescheiden op:

‘Mijn teksten willen slechts een mogelijkheid bieden om over de inhoud van de antifonen na te denken en samen met mij wellicht aanknopingspunten te vinden om zich bij deze gebeden aan te sluiten. Er zijn vele manieren om over deze oude teksten na te denken, met grote diepgang en veelkleurigheid. Ik wil slechts een bescheiden eerste ingang aanbieden.’

Hoe die ‘bescheiden ingang’ er uit ziet kan ik het beste illustreren aan de hand van een fragment. Bij de eerste antifoon, waarin Christus als ‘De Wijsheid’ wordt aangesproken, schrijft Magnis:

‘Bij wijsheid denken wij al snel aan de door smart gerijpte ervaring en de gelouterde kennis van een oude grijsaard. Een wijze oude man. Een wijze oude vrouw. Maar de wijsheid die uit Gods mond voortkwam, en die wij aanroepen in deze donkere dagen, is jong. Veel jonger dan wijzelf. Zij vertelt over zichzelf in de Bijbel: “Toen Hij de fundamenten van de aarde verordende, was ik bij Hem, Zijn Lievelingskind, Ik was dag aan dag Zijn bron van blijdschap, te allen tijde spelend voor Zijn aangezicht.” […] Wij zijn geen volwassenen. We zijn gretige kinderen en waar we ons naar uitstrekken is niet de wijsheid van een grijsaard, niet de door smart bedroefde, doorleefde wijsheid van een oude man. Waar wij op wachten in deze laatste dagen van Advent is veel jonger. Nog jonger dan wijzelf.’

Ik kan nog meer citaten geven, maar bovenstaande is hopelijk genoeg om u te overtuigen van de waarde van dit boekje. Voor het geld hoeft u het niet te laten, het kost slechts € 14,50. Een mooi cadeau voor uzelf of een ander, om biddend toe te leven naar het Kerstfeest.

Noten

1 Dit boek is in het Nederlands vertaald door Dingeman van Wijnen en in 2016 uitgegeven bij Van Wijnen onder de titel Mintijteer.

2 Zie voor meer informatie: www.liedboekcompendium.nl of https://dick.wursten.be/gez125.htm

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen