Vergevingsgezind

Dagelijks kunnen we in de krant lezen hoe de wereld gericht is op vergelding. Als er onrecht aangedaan is, moet er recht worden gedaan. In ons vorige artikel ¹ schreven we dat we wraak aan de Heere moeten overlaten (Rom. 12:19) en dat we de zon niet onder mogen laten gaan over onze boosheid (Ef. 4:26). We moeten dus vergevingsgezind zijn. We hebben het dan niet over de rechtspraak, maar over intermenselijke relaties. Hoe gaan we als mensen met elkaar om? Kunnen we onze naaste vergeven? Iemand iets vergeven betekent dat we het de ander niet meer aanrekenen wat hij of zij ons heeft aangedaan. Het gaat niet over het vergeten van wat gebeurd is, maar over de beslissing om het onrecht in de relatie niet meer mee te wegen. Bij vergeving zoeken we geen vergelding meer en hebben we niet langer gevoelens van onrecht tegenover de ander. Dit houdt veel in.

Lang proces

Vergeving gaat gepaard met veel emoties. Het is geen rationele zaak, iets wat je alleen met je verstand doet. Vergeven doe je met je hele persoon, daarom is het ook zo ingrijpend. Door vergeving kan een relatie hersteld worden, maar zij wordt anders dan voorheen. Er is iets gebeurd wat gevolgen heeft voor de onderlinge omgang. Het vraagt veel tijd en inzet om samen de relatie opnieuw en anders in te vullen. Vaak is het moment van vergeving het beginpunt van een lang proces om tot nieuwe verhoudingen te komen.

Bijbelse visie

In de Bijbel is het onderwerp vergeving een centraal thema. Bij niet-gelovige mensen is er ook wel aandacht voor schuld en vergeving, maar de invalshoek is anders dan in de Bijbel. Als we over vergeving nadenken, moeten we eerst Gods Woord openen. Het valt echt niet mee als je onrecht of andere moeilijke gebeurtenissen meemaakt. Het maakt wel verschil of er sprake is van belediging, smaad, laster en bedrog, of dat het gaat om een misdrijf ² , waar het recht zijn loop moet hebben. Maar in alle gevallen ligt verbittering, wrok, wraak en vergelding meer voor de hand dan vergeving. Daarmee laten we zien wie we geworden zijn door onze val in het paradijs. Maar Gods Woord spreekt vooral over vergeving. Verbitterde mensen weten nogal eens de wraakteksten uit het Oude Testament aan te halen, met de teksten over barmhartigheid weet men dan minder goed raad. De Bijbel houdt ons ook op dit punt in evenwicht: genade is één van de eigenschappen van God en Hij wil daarvan ook iets terugzien bij Zijn schepselen. We gaan voorbij aan de vele voorbeelden uit de Bijbel en beperken ons tot de vijfde bede uit het volmaakte gebed (Matth. 6:12). Laten we luisteren naar wat Calvijn hierover zegt.

Calvijn

“We bidden verder nog dat ons vergeving geschonken wordt, zoals wij zelf onze schuldenaren vergeven, dat wil zeggen dat wij iedereen sparen en vergeving schenken door wie wij ooit in enig opzicht gekwetst, met daden onrechtmatig behandeld, of in woorden smadelijk bejegend zijn. Niet dat het aan ons is om de schuld van een misdrijf of overtreding te vergeven, want dat komt alleen God toe (Jes. 43:25). Nee, vergeving door ons houdt in dat wij uit eigen beweging woede, haat en wraakzucht van harte afleggen en de herinnering aan het onrecht laten verdwijnen door er uit vrije wil niet meer aan te denken. Daarom mogen we God ook niet om vergeving van zonden vragen, als wij niet ook zelf het onrecht dat ons is aangedaan, vergeven aan allen die ons dat aandoen of aangedaan hebben.

Maar als wij nog haatgevoelens in ons hart houden, op wraak zinnen en bedenken bij welke gelegenheid wij kunnen terugslaan, ja als wij er niet naar streven weer met onze vijanden op goede voet te komen, hun alle mogelijke dienstbetoon waardig te achten en hen met ons te verzoenen, betuigen we met deze bede tegenover God dat Hij ons geen vergeving van zonden hoeft te geven. Wij vragen Hem immers ons vergeving te schenken zoals wij dat aan andere mensen doen. Maar mensen die zo gesteld zijn, wat bereiken die anders met hun bede dan dat zij hun oordeel nog zwaarder maken?” (Calvijn, Institutie, III, 20, 45, De vijfde bede)

Dit citaat van Calvijn heeft een pastorale insteek. Hij vraagt aandacht voor het hart van de bidder.

Zevenmaal vergeven

We kennen allemaal de tekst uit Lukas 17 waarin staat dat we zevenmaal per dag moeten vergeven als iemand zevenmaal tegen ons zondigt. Wat hierin voorgeschreven wordt, is niet iets eenvoudigs en we willen er dan ook niet gemakkelijk over doen. Maar de kern is dat een christen tot het uiterste gericht moet zijn op het behoud van zijn naaste.

Nu is het lang niet altijd duidelijk wie de veroorzaker is van het conflict op het werk, in de kerk of in de familie. Vaak hebben beide partijen schuld, ook al zal er één de meeste schade en pijn lijden.

Zouden we dan niet bereid moeten zijn tot vergeving? Vaak moeten we ook ons eigen aandeel in een conflict onder ogen zien. In de loop van de tijd worden harde woorden tegen elkaar gesproken en na verloop van tijd valt het niet mee om nog te ontwarren wie begonnen is. Bovendien, ook als je gelijk zou hebben, kun je nog steeds verkeerd gehandeld hebben, of waren je motieven, gedachten of woorden niet zuiver. Je kunt zonder schuld in een conflict verzeild raken, maar je komt er meestal niet zonder schuld uit.

Berouw

Er wordt nogal eens gesteld dat er zonder berouw bij de schuldigen niet vergeven hoeft te worden. Overigens betekent dit dan ook iets voor het omgekeerde: als er oprecht berouw is, moet er vergeving geschonken worden. Als men dat dan moeilijk vindt, gaat men soms vraagtekens zetten bij de oprechtheid van het berouw. We verwijzen nogmaals naar de eerste vier verzen van Lukas 17. In het derde vers staat: indien het hem leed is, zo vergeef het hem. De kanttekening hierbij is van groot belang. Deze tekst wil zeker niet zeggen dat er alleen bij berouw vergeven mag worden. De kanttekenaren verwijzen naar de houding van Paulus en Stéfanus. Natuurlijk is het bekennen van schuld belangrijk, maar de vergeving hangt daar niet volledig van af. Het is geen bindende voorwaarde.

Vergevingsgezind

Er kunnen allerlei redenen zijn die het komen tot vergeving bemoeilijken. Waar het om gaat is de vergevingsgezindheid. Zacharias Ursinus noemt dat vergevingsbereidheid. Dit duidt op de gesteldheid van je hart, op de bereidheid om de naaste van harte te vergeven. Vergeving is de daad die voortvloeit uit vergevingsgezindheid.

Bevrijding

Kunnen vergeven is een bevrijding. Altijd. Ook als er geen sprake is van oprecht berouw bij de ander. Vergeven verlost van de onbehaaglijke gevoelens waar je voortdurend mee rondloopt en wat kan leiden tot wrok en haat. Soms kan er niet gekomen worden tot vergeving, omdat de ander daar niet aan meewerkt. Dan kan er wel sprake zijn van aanvaarding en een zekere afronding. Er kan dan een last worden afgelegd. Een last die het gebed, het Bijbellezen of zelfs de kerkgang kan hebben belemmerd. Het loskomen van wrok werkt bevrijdend en haalt de verhindering weg voor het gebed. Dan kunnen we oprecht bidden: En vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren (Matth. 6:12).

Noten

1. Leeg en verlaten (2), De Wachter Sions d.d. 26 januari 2023.

2. In dit artikel kan niet worden ingegaan op allerlei specifieke situaties. In het geval van bijvoorbeeld incest ligt dit onderwerp erg gevoelig. Wellicht dat we hier in een ander artikel nog eens op terug komen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen