Collecte als wezenlijk onderdeel van de eredienst

Het is bepaald niet zo dat het collecteren tijdens de dienst gezien moet worden als een goede gelegenheid om de gaven van de gemeenteleden in te zamelen nu zij toch in de kerk aanwezig zijn, maar een heilig gebeuren dat ook vraagt om voortdurende opscherping over het doel van deze hande- ling. In een artikel in het RD (10 september 2008) wijst dr. J. Smelik erop dat we hier niet moeten denken in termen van effici- ëntie of marktwerking, waarbij geld enkel in relatie staat tot het verkrijgen en leve- ren van diensten en goederen. Hij schrijft: ‘Maar juist in de liturgie worden we uitge- tild boven het dagelijkse leven met zijn economisch-financiële logica. Daar (in de liturgie dus, WS) gelden geloofswetten en geloofsgedachten. De kerkdienst is een ontmoeting tussen God en Zijn gemeente en tussen gemeenteleden onderling. En in die ontmoeting wordt gecommuniceerd door middel van woorden, gebaren, han- delingen en tastbare tekenen van water, brood en wijn’.

Liturgie

Dat de collecte een wezenlijk onderdeel is van de eredienst is niet een uitvinding van onze tijd. Al in de liturgie van de synagoge was de inzameling van de tienden opgeno- men. Deze liturgie kan beschouwd worden als een voorloper van de vroegchristelijke liturgie.

De kerkgeschiedenis leert dat de gebeden in de dienst en het inzamelen van de gaven nadrukkelijk bij elkaar horen. Zondag 38 van de Heidelbergse Catechismus laat er ook geen twijfel over bestaan dat het doen van de christelijke handreiking tot de eredienst behoort en wel vooral op de dag des Heeren, de rustdag. Het staat in het kader van het op die dag naarstig tot de gemeente Gods komen. Het inzamelen van de gaven heeft recht op een zelfstandige plaats in de dienst des Heeren.

Het moment van collecteren

Dat over het ogenblik waarop de collecte in de eredienst wordt gehouden reeds vroeger al verschil van mening bestond, blijkt wel uit De Saambinder van 19 augustus 1943. Een zekere X is verhuisd van Zee- land naar een plaats in Zuid-Holland. In zijn Zeeuwse gemeente collecteerde men bij de uitgang aan de deur. In zijn nieuwe gemeente wordt de collecte gehouden tijdens het zingen. Het antwoord (waar- schijnlijk van ds. G.H. Kersten) getuigt van nuchterheid. We lezen: ‘Och, een bijkom- stige zaak; raakt de leer niet; daarom niet opblazen. Van de oudste tijden af was er dit verschil’.

De beantwoorder van de vraag heeft wel enige voorkeur voor het collecteren aan de deur. In het antwoord wordt ook gewe- zen op een uitspraak van de Synode van Dordrecht in 1574. In artikel 49 van de acta van deze synode lezen we: ‘Hoewel het staen voor den deuren der Kercke om de aelmoessen te versamelen het allervoech- lixte ende bequaemste is, soo is nochtans besloten dat de wijse van omme te gaen als noch in de vrijheijt der Kercke staan zal’. Deze synodale aanbeveling heeft weinig resultaat gehad. Alleen in de Zeeuwse en Vlaamse kerken is het zeer lang de gewoonte geweest om na afloop van de dienst bij de deur te collecteren.

Jac. Koelman was van oordeel dat het omgaan en vergaderen onder het predi- ken de godsdienst stoort en hindert, de aandacht van de mensen aftrekt en de diakenen van de vrucht van de predikatie berooft. Kennelijk ging hij ervan uit dat het collecteren gebeurde tijdens de preek en niet tijdens het zingen.

Terecht is wel opgemerkt dat, als het col- lecteren een wezenlijk onderdeel is van de eredienst, het collecteren dan ook tijdens de samenkomst van de gemeente plaats- vindt en niet pas nadat met het uitspreken van de zegen de dienst beëindigd is. Daar is veel voor te zeggen. Daarom is het gebruik om te collecteren na het gebed en tijdens het zingen daarna, een goede gelegenheid om de gemeente de gelegen- heid te bieden de christelijke handreiking te doen. Natuurlijk kunnen daar allerlei bezwaren tegen worden ingebracht, als: het leidt de aandacht af van het zingen, de diakenen kunnen dan moeilijk mee- zingen tijdens het collecteren, enz., maar die bezwaren lijken me van onderge- schikte aard.

(wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen