DE SGP EN DE STEM VAN HET VOLK

Het begrip populisme behelst eigenlijk twee verschillende zaken, die overigens wel verband met elkaar houden. Het betreft de verpakking en de inhoud van de voorgestane politiek. Qua verpakking, of stijl van politiek bedrijven, is populisme vooral gericht op conflict en profilering. De door populisten gehanteerde politieke stijl is er een van heldere tegenstellingen, polarisatie en volks taalgebruik. Men zegt waar het op staat en spreekt de taal van het volk. Vaak beroept men zich ook op de zwijgende meerderheid en gaat men doelbewust de confrontatie aan met de gevestigde politieke partijen.

GEEN POLITIEKE IDEOLOGIE

De inhoud van het populisme kan verschillen. Hoewel men over het algemeen rechtse standpunten als populistisch duidt (PVV, FvD), bestaat er ook een links-populisme (SP). De vraag laat zich overigens stellen of de PVV wel rechts-populistisch is, omdat de sociaal-economische opvattingen van deze partij meer aan de SP dan aan de VVD doen denken. Opvallend aan populistische partijen is dat zij over het algemeen moeilijk in te delen zijn in het politieke spectrum. Populistische partijen zijn namelijk niet erg eenkennig als het gaat om politieke standpunten. Met het grootste gemak combineren zij uitgesproken rechtse en linkse of conservatieve en progressieve standpunten. Het populisme is dus geen politieke ideologie als het liberalisme, socialisme of de christendemocratie. Het voorziet namelijk niet in een samenhangende maatschappelijke en politieke totaalvisie. Hoe dan ook, de inhoud van populistische politiek bestaat in ieder geval uit een duidelijke tegenstelling tussen het zuivere en oprechte volk en een gecorrumpeerde en op eigen belang gerichte politieke elite. De populist positioneert zich altijd als de politieke buitenstaander die de gevestigde orde eens flink zal opschudden.

POPULISTISCH AANDOENDE STIJL

De SGP heeft zich vooral in het verleden wel bediend van een populistisch aandoende stijl van politieke communicatie. Dat gaf de partij van meet af aan een duidelijk politiek profiel. Qua inhoud is de SGP echter nooit een populistische partij geweest. De SGP heeft de overheid altijd als een ‘dienaresse Gods’ gezien en niet als een kliek gecorrumpeerde machtswellustelingen. Bovendien heeft de SGP zich nooit verbeeld de ware vertegenwoordiger van het hele Nederlandse volk te zijn. SGP-politici waren zich zeer terdege bewust van het feit dat zij slechts een klein, zij het misschien kwalitatief niet het minste, volksdeel vertegenwoordigden. Daar komt nog bij dat de SGP de volkssoevereiniteit als beginsel afwijst en daarom geen al te grote inspraak van het volk wenst. Ook ideologische lenigheid kan de SGP moeilijk verweten worden. De SGP heeft vanaf het begin duidelijk gestaan in de ideologische traditie van de antirevolutionaire staatkunde.

PROTEST TEGEN OVERHEIDSBELEID

De oprichter van onze partij, ds. G.H. Kersten, is wel eens getypeerd als de Geert Wilders van zijn tijd. Zo’n typering komt ons vreemd voor omdat wij gewend zijn aan keurige, genuanceerde en deskundige SGP-Kamerleden. Toch steekt er wel enige waarheid in deze karakterisering van het politieke optreden van ds. Kersten. Hij kon in niet mis te verstane bewoordingen protesteren tegen overheidsbeleid en was vaak bijzonder fel in het debat. Zeker in de begintijd van de SGP leek het wel of het bestaansrecht van de partij alleen daarin bestond dat men zich afzette tegen alle andere politieke partijen. Het resultaat was dat Kersten vaak alleen stond en politiek geïsoleerd raakte. Velen meden de samenwerking met de SGP. Pas later ging men de SGP zien als een betrouwbare en gouvernementeel ingestelde partij.

DE POPULISTISCHE FASE

Op zichzelf is dat overigens niet uniek. Bijna alle politieke partijen die voortkomen uit de politieke emancipatie van een tot dan toe achtergestelde groep kennen zo’n ‘populistische’ fase. In de begintijd van allerlei politieke bewegingen treden enigszins autoritaire, visionaire en charismatische leiders naar voren die zich bedienen van een populistische stijl van politiek bedrijven. Pas na de consolidatiefase van zo’n partij wordt zij onderdeel van de gevestigde orde en gaan haar vertegenwoordigers zich gouvernementeler opstellen. Dit geldt alle politieke bewegingen, misschien alleen met uitzondering van de wel heel deftige Christelijk Historische Unie (CHU). Zo presenteerde Hans van Mierlo zijn partij in 1966 als een rebellie tegen de gevestigde orde. Tegenwoordig belichaamt D66 diezelfde gevestigde orde.

VAN GENERALISATIE NAAR NUANCE

Een opvallende overeenkomst tussen bijna alle populistische leiders is dat ze vrijwel altijd generalisten zijn. Het zijn politici die van alle markten thuis zijn en over de meest uiteenlopende zaken spreken met de claim de waarheid in pacht te hebben. Het zijn mannen die in grote contouren de door hen gewenste maatschappelijke verhoudingen schetsen. In dat soort vergezichten doen de details en nuances er niet toe. Pas op het moment dat er specialisten opduiken binnen populistische bewegingen, begint de buitenwacht hen serieus te nemen en als gesprekspartner te accepteren. Er komt ruimte voor nuanceringen en compromissen. Vanaf dat stadium wordt een populistische beweging, zeker als men ook nog bestuurlijke verantwoordelijkheid begint te nemen, steeds meer onderdeel van de gevestigde orde.

VLEUGJE POPULISME

Het is duidelijk dat óók de SGP deze hele ontwikkeling heeft doorgemaakt. Of dat altijd winst is, daarover verschillen de meningen. Misschien zijn we wel iets te veel onderdeel geworden van de gevestigde orde. Het uitgesproken politieke profiel van de SGP zorgt er gelukkig wel voor dat de gevestigde orde altijd enige reserves zal houden. Een aantal opvattingen dat de SGP voorstaat, is zo afwijkend van de publieke opinie dat de partij altijd wel weerstand zal blijven oproepen. Toch is het, mijns inziens, een reëel gevaar dat onze hang naar acceptatie door de gevestigde orde en onze keurige constructieve gouvernementele opstelling ons ertoe verleiden kan te veel water bij de wijn te doen. Een klein vleugje populisme zou de SGP misschien wel goed doen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen