Omgaan met ondemocratische druk

‘Ik zie en ervaar dat de democratie de laatste jaren onder druk is komen te staan’, stelt Hans van Kuijk, SGP-fractievoorzitter in de gemeente Alphen aan den Rijn. ‘Niet alleen nationaal, ook lokaal merken we dat. De toenemende versplintering uit onvrede en onbegrip laat zien dat de weerbaarheid van de democratie inboet. De druk op de democratie neemt toe.’

Ervaart u als SGP’er een zekere druk of aandrang tot aanpassing?

Richard Tiemstra, SGP-fractievoorzitter in Waalwijk, stelt dat er altijd wel een lichte druk wordt uitgeoefend op fracties met een minderheidsstandpunt, om mee te gaan met de meerderheid. ‘Consensus in de raad is wel zo prettig voor het college van burgemeester en wethouders. Met de meeste voorstellen gaan wij mee, zo leert de praktijk. Wat goed is, noemen wij ook goed en kan op onze instemming rekenen. De SGP durft echter ook te benoemen wanneer er wat schort aan voorstellen. Bijvoorbeeld verkeerde aannames, een twijfelachtige haalbaarheid van plannen of ongewenste maatschappelijke ontwikkelingen.’

Hoe reageer je op de aandrang tot aanpassing?

‘Door jezelf te blijven en goed te weten waar je voor staat en waarom dat zo is’, reageert de Apeldoornse SGP-fractievoorzitter Jan Kloosterman. ‘Betrouwbaar zijn betekent dat men weet waar je voor staat en op je woord aan kan. En dat leidt soms tot een stevige stellingname in het debat. Dat is echter niet het enige. In goede verhoudingen kom je meestal het verst in het uitleggen waar je voor staat en waarom je dat vindt. Daar werk je aan in en buiten de politieke arena. Zorg dat men je kent en je vriendelijkheid alle mensen bekend is. Het informele circuit hoort bij het politieke bedrijf. Om een meerderheid voor een amendement of motie te krijgen, overleg je en neem je in je overwegingen of argumentatie mee wat het draagvlak kan vergroten. Inhoud en manier van doen horen daarin bij elkaar. Een open en goede stijl en omgang gaat heel goed samen met een inhoudelijk en stevig gefundeerd standpunt. Kennis van zaken is daarbij een voorwaarde. Je moet weten waarover je het hebt.’

Ook Hans van Kuijk vindt dat een SGP’er vooral zichzelf moet blijven en niet zomaar met de meerderheid meegaat. ‘In Alphen aan den Rijn wordt de SGP door de andere partijen gezien als een standvastige partij. Een partij die soms tegen de stroom in moet zwemmen maar die het hoofd daarbij boven water houdt en een partij die er voor alle inwoners van de gemeente wil zijn.’

Richard Tiemstra pareert de druk door zich als SGP’er helder te verantwoorden over een kritische houding. ‘Debatten voeren wij op basis van argumenten. Is het echter zo dat argumenten van een ander beter zijn dan die van ons, dan heroverwegen wij ons standpunt en passen het zo nodig aan. Bij een onderwerp dat ethisch minder gevoelig ligt, zijn we daar zeker toe bereid. Een verandering van standpunt leggen we natuurlijk uit. Kortom: wel standvastig, niet eigenwijs.‘

Het kan ook anders…

Cor van de Woestijne, SGP-fractievoorzitter in Noord-Beveland, ervaart geen aandrang vanuit de raad of het college om principiële standpunten aan te passen. ‘Men weet heel goed wat onze standpunten zijn en daarvoor brengt men ook respect op. Op principiële punten wordt onze fractie daarin vrijgelaten. Ze verwachten dit ook eigenlijk van ons. Ik denk dat ze het eerder afkeuren als we wel mee zouden stemmen.’

Dit is ook de ervaring van Heerke Kooistra, SGP-fractievoorzitter in Dantumadiel: ‘Al tijdens de campagne van de vorige verkiezingen hebben we onze principiële standpunten geuit en uitgelegd. Ik denk dat de mensen dit ook verwachten van de SGP. Tijdens de raadsvergaderingen is het tot nu toe er nog niet echt van gekomen dat er botsingen waren en er tegen de stroom ingezwommen moest worden.’

Jan Jonker, SGP-fractievoorzitter in Twenterand, ervaart zeker verschillen van inzicht en visie in de gemeenteraad. ‘Door de fel-heid of sluwheid waarmee dat soms gepaard gaat, word ik juist getriggerd en aangevuurd om ‘het Bijbelse Normaal’ naar voren te brengen. De SGP is geen one-issue-partij, maar je bent extra alert op principiële thema’s, zoals de heiliging van Gods dag, maar ook dat er ruimte is en blijft voor keuzes van inwoners die voortkomen uit hun identiteit.’

Noem eens een voorbeeld?

‘Recentelijk werd een subsidieregeling aan de Raad aangeboden om tijdelijk de hoge energiekosten voor sport, cultuur en maatschappelijke organisaties op te vangen. Aanvankelijk was de wethouder van plan om religieuze instanties die maatschappelijk actief zijn uit te sluiten van deze regeling. Met als argument: scheiding van kerk en staat. In een persoonlijk onderhoud heb ik haar uitgelegd wat volgens mij die scheiding van kerk en staat precies inhoudt. Het is bijvoorbeeld toelaatbaar om te bepalen dat het overheidsgeld niet voor religieuze doeleinden gebruikt mag worden, maar dat is heel wat anders dan alle religieuze organisaties op voorhand uitsluiten. Bij de eerstvolgende vergadering kwam ze erop terug en stelde voor om het plan voor de subsidieregeling op dat punt aan te passen.’

De druk vanuit college of raad valt mee. Maar mogelijk wel vanuit de samenleving?

Cor van de Woestijne: ‘Vanuit de samenleving ervaar ik wel meer onbegrip over onze partij dan in het verleden. Het beeld van de SGP is vaak op allerlei vooroordelen gestoeld en in de persoonlijke gesprekken hoor ik regelmatig dat mijn gesprekspartners dan wel een ander (positiever) beeld van ons krijgen.’

‘Sinds de coronapandemie ervaar ik meer polarisatie en onrust in de samenleving’, zo zegt Jan Jonker. Hij merkt dat aan verontruste en boze inwoners. ‘Veel mensen voelen zich niet meer gehoord en zien de overheid van zich vervreemden. Naast de protesten tegen het coronabeleid, kwamen er ook mensen aan de deur om je als raadslid “te waarschuwen”. Voeg daarbij de onrust onder de agrarische sector. Als raadsfractie zijn we ontstemd over de manier waarop ‘Den Haag’ wetten en beleid het land instuurt; zoals we dat in Twente zeggen: ‘Red oe met’n prut’. Als raadslid kun je dan de ‘klappen’ opvangen, omdat je dichter bij de inwoners staat.’

Waarin onderscheidt de SGP zich van (bijna) alle andere fracties in de raad?

Richard Tiemstra: ‘In de kern Sprang-Capelle bleven de winkels op zondag gesloten, terwijl dat in Waspik en Waalwijk niet het geval was. In 2020, 23 jaar na de herindeling, heeft de raad bij ruime meerderheid ook de koopzondagen in Sprang-Capelle vrijgegeven. Dit ondanks dat er geen signalen waren dat de samenleving hier behoefte aan had. Streven naar gelijkheid was een argument. Ook woog zwaar mee dat inwoners uit Sprang-Capelle op zondag in naburige kernen hun boodschappen gingen doen. Het Bijbels getuigenis echter vond geen gehoor, evenals een beroep op het gezond verstand en het vragen van aandacht voor nadelige maatschappelijke effecten.’

‘In Dantumadiel is er geen winkelopenstelling op zondag’, meldt Heerke Kooistra. ‘Voor de SGP maar ook voor de Christen- Unie is het een principieel punt. Veel van de overige partijen zijn juist heel principieel tegen het behoud van rust op zondag. Een enkele partij neemt hierover geen duidelijk standpunt in en laat haar stemgedrag afhangen van de meerderheid onder de bevolking. Omdat de SGP vaak een positieve en constructieve bijdrage levert aan het debat, wordt er op een respectvolle manier met ons omgegaan, ook als het om principiële punten gaat. Dat weet en verwacht men en daardoor waardeert men het ook.’

In Twenterand is er raadsbreed het besef dat de SGP geen openstelling van winkels op zondag wil, zegt Jan Jonker. ‘Maar het wordt dan afgedaan als compleet achterhaald en ouderwets. Dat stoort me. Ook het argument dat je winkelsluiting op zondag niet mag opleggen aan anderen. Vrijheid noemt men dat, terwijl men in de ban zit van de 24/7-economie. Gelukkig zijn er behoudende confessionele raadsleden in de fractie van Gemeentebelangen Twenterand, anders zou het menselijkerwijs gesproken allang gedaan zijn met de rust op zondag.’

Bent u volksvertegenwoordiger of belangenbehartiger?

Hans van Kuijk benadrukt dat raadsleden volksvertegenwoordigers zijn: ‘In de politieke arena zijn we medeverantwoordelijk voor het belang van onze inwoners en vanuit dat besef bedrijven wij politiek. Toch is het mogelijk je daarbinnen te onderscheiden, zeker wanneer het om ethische zaken gaat. Wij nemen in de politieke praktijk duidelijk een afwijkend standpunt in met onze bijzondere aandacht en zorg voor de begraafplaatsen (er zijn er zeven in onze gemeente). Denk daarbij aan de grafrusttermijn en de kosten van begraven. Ook wanneer het gaat om de discussies over LHBTIQ staat de SGP-fractie nagenoeg alleen. Maar dat is niet het enige. We maken ons ook hard voor een eerlijk en sociaal rechtvaardig beleid. We profileren ons als een schild voor de zwakken in de samenleving. Door onze vaste en gedegen koers dwingen we respect af bij de andere raadsleden en het college. Men laat dat merken bij een inbreng van onze kant: het is dan stil en je ervaart echt een luisterend oor, men neemt ons serieus.’

Tiemstra ervaart een duidelijke spanning: ‘De gemeente Waalwijk heeft zich in november 2022 uitgeroepen tot regenbooggemeente. Hier kon de SGP-fractie niet in meegaan. Wij volgen de Bijbelse lijn, ook waar het over gender en seksualiteit gaat. In de ‘Lokale Inclusie Agenda’ wordt gesproken over het bevorderen van meedoen van mensen die behoren tot de LHBTIQ+ groep. Maar voor veel inwoners hoeft het hijsen van de regenboogvlag niet. Het is een vorm van symboolpolitiek, gepromoot vanuit de COC-lobby, die de strijd aanbindt met klassieke, Bijbelse waarden over huwelijk en gezin. Sinds jaar en dag is de regenboog een teken van Gods liefde en trouw. Als het om inclusie gaat, is het meest sprekende voorbeeld Jezus Christus, Die zieken opzocht en genas. Hij gaf zelfs Zijn leven, om uw en mijn leven te redden. Niemand wordt door Hem uitgesloten, behalve degene die zichzelf buitensluit. Bij deze gelegenheid konden we niet anders dan duidelijke taal spreken. Collega-raadsleden stelden vragen waaruit bleek dat zij dat onze christelijke motieven echt niet begrepen. Sommige raadsleden reageerden zo heftig, dat we de pijn daarvan nu nog voelen. De maskers gingen toen wel af.’

Ambtsgebed

Direct voorafgaand aan de raadsvergadering wordt in Twenterand een ambtsgebed uitgesproken door de burgemeester gevolgd door enkele ogenblikken stilte. Jonker kan er maar niet aan wennen dat mensen zich dan expres en openlijk afkeren uit de kring van de Raad en zich haasten om apart te gaan staan. ‘Dat zijn vaak mensen die in alles gelijkheid en inclusie prediken. Maar zodra het riekt naar christelijke religie, moet dat uit het publieke domein verdwijnen.’

Tonen andere raadsleden respect of begrip voor de (unieke) SGP-opstelling?

Cor van de Woestijne merkt zeker begrip vanuit de andere raadsfracties, ‘maar dan wel tot op zekere hoogte. De persoonlijke contacten en onderlinge verhoudingen zijn goed en onze standpunten worden gerespecteerd, maar dat leidt zeker niet tot ander stemgedrag van de partijen op principiële punten.’ Richard Tiemstra vult aan: ‘Sinds 2006 ben ik SGP-fractievoorzitter in Waalwijk. Het is niet zo dat zo’n tien tot vijftien jaar terug het Bijbels getuigenis door een meerderheid van de raad werd omarmd. Toch ervaarde ik toen meer belangstelling en ook respect voor wat ons drijft en de wijze waarop wij dit uitdragen. Ik zal nooit vergeten dat rond een kwestie waar de zondag een rol in speelde, de fractie van D66 ons heeft gesteund omdat zij begrip had voor de wijze waarop wij in de raad met onze principes omgaan. Dat was een andere tijd en een andere fractie dan de huidige.’

Krijgt u bij ‘tegen de stroom inzwemmen’ voldoende steun uit de SGP-achterban?

Hans van Kuijk: ‘Als SGP-fractie moeten we inderdaad wel eens “tegen de stroom inzwemmen”. Daar zijn we niet bang voor en zien dat vooral als een uitdaging die ook kansen biedt. Steun vanuit de lokale SGP-achterban wordt ervaren door mails, telefoontjes en gesprekken, soms vooraf en soms achteraf. We streven er ook naar om onze fractie-bijeenkomsten op locatie te houden: we komen naar onze inwoners toe. Dat houdt de lijnen kort en actueel.’

De reactie van Heerke Kooistra is wat gemengder: ‘De achterban steunt zeker de SGP door naar de stembus te komen of een gift te geven, maar is verder vrij passief, zo is mijn ervaring. Om dit te doorbreken, ben ik, na overleg met de steunfractie, direct na de verkiezingen vorig jaar begonnen om regelmatig een nieuwsbrief te schrijven die naar de achterban wordt verstuurd. In de nieuwsbrief schrijf ik over de afgelopen raadsvergaderingen en hoe mijn ervaringen zijn. Dit is immers mijn eerste periode als raadslid. Tevens wordt website gebruikt om zo nu en dan een nieuwsbericht te plaatsen en dat via de social media te promoten.’

Jan Jonker heeft niet te klagen over de SGP-achterban. ‘Het vertrouwen wordt gegeven. In de kerk wordt er getrouw voor de overheden, bestuurders en volksvertegenwoordigers gebeden. Dat neemt niet weg dat het raadslidmaatschap soms een eenzame weg kan zijn. Zeker in de periode waarin we als eenmansfractie in de raad zaten.’

Is er volgens uw inschatting sprake van een ‘zwijgende meerderheid’? Waaraan merkt u dat?

Jan Kloosterman heeft de indruk dat er van een zwijgende meerderheid sprake is. ‘Er zijn vaak meer mensen op de tribune die geen inbreng hebben dan het aantal insprekers. En het gebeurt ook wel eens dat je aangesproken wordt door mensen die een politiek proces niet begrijpen of zich er aan ergeren. Pas bespraken we in de politieke markt (d.i. een verkennende bijeenkomst van de raad) een bouwplan op initiatief van een garagehouder die wilde stoppen. Vervolgens ging bijna het hele debat over de vraag of we wel de juiste stukken gekregen hadden. De inhoudelijke bespreking werd uitgesteld. Dit gaf ergernis en onbegrip. Dat is begrijpelijk, want de meeste mensen willen klare taal en houden niet van het vergroten van tegenstellingen waardoor oplossingen verder uit zicht raken.’

Jan Jonker verontrust het dat, wanneer ingrijpende voorstellen behandeld worden, bijvoorbeeld over een pilot voor koopzondagen, er niet of nauwelijks gereageerd wordt uit de achterban. ‘In de discussie van de winkelopenstelling op zondag is er sprake van een zwijgende meerderheid. Mensen lijken pas in beweging te komen als je aan de portemonnee of andere ‘rechten’ zit. Het is dan wel weer verwonderlijk dat je vanuit onverwachte hoek vanuit de samenleving steun krijgt.’

En de reacties uit de SGP-achterban. Hoe zit het daarmee?

Hiermee heeft Cor van de Woestijne ronduit positieve ervaringen: ‘Vanuit onze eigen achterban krijgen we zeker steun voor onze opstelling. Dat blijkt vaak in gesprekken, maar ook uit de mailtjes die we soms ontvangen nadat zaken in de gemeenteraad zijn besproken. Ook Tiemstra geeft een bevestigende reactie: ‘Steun ervaren wij vanuit de regelmatige voorbede in de kerk, reacties op social media, persoonlijke berichten via de mail, telefoon en post en wanneer mensen mij op straat aanspreken. Persoonlijke berichten doen je erg goed, kan ik uit ondervinding zeggen. Ook de sfeer op de SGP-afdelingsvergaderingen is ronduit goed. Er is alle ruimte om standpunten toe te lichten en uit te leggen hoe processen zijn gelopen en welke uitkomsten de inbreng van de SGP-fractie heeft in de gemeente Waalwijk. Het ervaren van dit vertrouwen vanuit de achterban geeft motivatie en energie. Je hebt dat ook nodig om deze taak te kunnen vervullen.’

Bent u er bezorgd over dat (een deel van) de SGP-achterban de neiging heeft zich aan te passen aan de meerderheid of probeert zo min mogelijk op te vallen?

Richard Tiemstra: ‘Ik ben dankbaar dat dit niet mijn grootste zorg hoeft te zijn. De SGP-fractie is recent uitgebreid met enkele jonge fractievolgers die met een stuk jeugdige frisheid tegen de dingen aankijken, maar waar het op de Bijbelse lijn aankomt hier niet van af willen doen. Daar zijn wij dankbaar voor en de combinatie van enige levens- en politieke ervaring en bij jongeren horend enthousiasme zorgen voor boeiende en vaak gezellige fractievergaderingen. ‘We merken niet dat (een deel van) onze achterban de neiging heeft zich aan de meerderheid aan te passen om niet op te willen vallen’, aldus Hans van Kuijk. ‘Daar zijn we blij mee, want de intentie is en blijft juist om ons te laten zien en horen waar en wanneer dat mogelijk is. Zeker bij onderwerpen zoals normen en waarden, de jeugd- en ouderenzorg, aandacht voor de medemens, zondagsrust, onderhoud van openbaar groen, woningbouw enzovoorts.’

Jan Kloosterman vult aan: ‘Het risico op aanpassing bestaat. Net zo goed als het risico van een profilering die ten koste gaat van onze geloofwaardigheid, of de goede samenwerking in de weg staat. Een belang-rijke vraag is: Wat doet een SGP-er om het leiden van een ‘stil en gerust leven’ te bevorderen? Als je pal staat voor de zondagsheiliging en dus tegen koopzondagen bent, ga je stroomopwaarts. In veel gemeenten is dat voor de SGP-fractie bepaald geen aanpassing of stilzwijgend meebewegen. Je gaat dan contrair en bent ook consistent. Dat doe je vanuit Gods goede geboden en de overtuiging dat het goed is voor alle mensen om collectief een dag rust in acht te nemen. Wanneer je dit als een betweter of moraalridder doet, kan dat afbreuk doen aan het serieus overwegen van je argumenten. Krijg je woorden om dit vanuit bewogenheid en diepe overtuiging te doen, dan valt er soms beslag in de raadszaal. Daarom hebben we wijsheid nodig. En ook liefde voor onze medemens. Voor mezelf is het daarin steeds weer een spiegel om ‘voorzichtig te zijn gelijk de slangen, en oprecht gelijk de duiven’. Onze houding doet er meer toe dan wat we zeggen.’

Welke activiteiten van de SGPbestuurdersvereniging of van het Wetenschappelijk Instituut voor de SGP zijn behulpzaam voor u? Op welke manier zou u een extra steuntje in de rug kunnen krijgen?

Jan Jonker reageert: ‘Als raadslid word je geacht je mening te geven, ook over onderwerpen waar je minder affiniteit mee hebt. Dan moet je wel een steekhoudend betoog houden. Daarom ben ik blij met de SGP-bestuurdersvereniging. Van zo’n netwerk kun je gebruik maken. Ook ben ik er dankbaar voor dat het Wetenschappelijk Instituut met doorwrochte studies komt. Dat helpt ons, zeker bij gevoelige en ingewikkelde thema’s. Mijn ervaring is dat je tijd en plaats moet weten om (principiële) zaken te agenderen. Voor je het weet ben je eerder aan het afbreken, dan aan het behouden of verbeteren. In het debat is er niet zoveel ruimte voor nuance. De les van Paulus horen we ter harte te nemen: “Uw woord zij te allen tijde in aangenaamheid, met zout besprengd, opdat gij moogt weten, hoe gij een ieder moet antwoorden” (Kol. 4). Het is goed om ook in persoonlijke gesprekken met collega-raadsleden en andersdenkenden uit te leggen wat je drijft. Wanneer er over en weer begrip is over elkaars achtergronden, komt dat het debat ten goede.’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen