Antisemitisme in het kort. Begrijpen, herkennen en bestrijden

Al meer dan 2000 jaar leven Joden buiten het heilige land, verspreid over landen en continenten, waar ze goede tijden hebben gekend, maar te vaak ook tijden van discriminatie, onderdrukking of erger. De vervolging van de Joden, de ultieme ‘vreemden’, kende verschillende gedaantes en verschillende motieven. Hun positie was die van ‘vogelvrij’ en ‘zondebok’, met de Sjoa (Holocaust) als climax. Het antisemitisme, de onverklaarbare maar diepgewortelde haat tegen Joden, is - helaas - nog steeds niet uitgeroeid.

Zionisme is de moderne, politieke beweging die de emancipatie van het Joodse volk nastreeft in het heilige land waarmee het volk Israël historisch, theologisch en emotioneel verbonden is. De zionistische beweging bestaat al meer dan 120 jaar; 70 jaar geleden werd Israël een onafhankelijke staat. Het zionisme ontstond ruim een halve eeuw voor de Sjoa als antwoord op de onderdrukking en vervolging van Joden eind 19e eeuw. Tijdens pogroms zijn Joden niet alleen beroofd en hun zaken geplunderd, maar ook verkracht en vermoord, en hun huizen verwoest. Velen sloegen op de vlucht en zochten hun geluk in de nieuwe wereld. De zionistische oplossing voor wat ‘het Joodse probleem’ genoemd werd, is een Joods thuisland in het beloofde land, Israël.

GESCHIEDENIS

Aan het einde van de negentiende eeuw was het beloofde land onderdeel van het Osmaanse rijk, het was dunbevolkt en werd beschouwd als een achtergestelde uithoek. Het werd bewoond door Joden, moslims en christenen, waarvan een deel door de Osmanen gedeporteerd was uit andere gebieden, een vaker toegepaste tactiek van de Osmanen. Nationaliteit, zoals we het tegenwoordig kennen, speelde toen geen rol. Het einde van de Eerste Wereldoorlog was ook het einde van de grote rijken in Europa. Nieuwe staten werden gesticht en volkeren emancipeerden. In het strategisch gelegen Nabije Oosten namen Groot-Brittannië en Frankrijk in 1917 de macht over van de Osmanen. De zogenaamde Sykes-Picot-overeenkomst maakte in 1917 op de tekentafel een verdeling van het gebied. Geen rekening werd gehouden met de demografische situatie ter plekke. De Britten gaven stukken land als ‘trofee’ aan bondgenoten. Zo zijn (Trans) Jordanië en Irak geboren met de broers Abdallah en Faisal als respectievelijke koningen.

ONTHEEMD

Toenmalig Palestina werd Brits mandaatgebied, met de opdracht daar orde op zaken te stellen en te zorgen dat er een ‘Thuisland’ voor de Joden kwam. Een opdracht die felle tegenstand ondervond van de andere bewoners van het land. In die tijd woonden er in Jeruzalem 97.000 Joden, 30.600 moslims en 29.400 christenen. In het hele land woonden 550.000 Joden, 1,2 miljoen moslims en 135.000 christenen.

Intussen werd in Europa ‘het Joodse probleem’ niet opgelost en werd het Nazisme steeds sterker en wreder. Maar ze konden nergens heen. Vanaf de jaren ‘30 van de vorige eeuw gaf Groot-Brittannië per jaar 15.000 certificaten aan Joden uit voor toegang tot Palestina. Het was slechts een druppel op een gloeiende plaat. Dit was ook het geval na de Tweede Wereldoorlog, die zoveel miljoenen slachtoffers eiste. In Europa verbleven miljoenen ontheemde vluchtelingen die nergens welkom waren. In 1947 besloot de VN om in Palestina twee staten te stichten en in 1948 werd Israël een staat. De Arabische evenknie van Israël in het zogenaamde VN-verdelingsplan, is nooit van de grond gekomen. Israël moest voor haar bestaan vechten tegen de legers van omringende landen wiens uitgesproken doel was de Joden in zee te drijven.

HEDENDAAGSE VOOROORDELEN

Antisemitisme is helaas nog steeds alom aanwezig. Nog steeds worden antisemitische leuzen gebezigd, nog steeds worden Joden van allerlei misdaden beschuldigd - zoals het complot om de wereld te regeren, de media te controleren, et cetera. Naast de oude antisemitische vooroordelen zijn er sinds de Tweede Wereldoorlog nog twee nieuwe varianten bijgekomen, te weten: Holocaustontkenning (of -bagatellisering) en antizionisme geuit met de oude antisemitische vooroordelen. Uitspraken als ‘de Israëlische regering is erger dan Hitler’ en ‘Israël heeft ISIS opgericht’ zijn voorbeelden hiervan, die bovendien getuigen van een schrijnend gebrek aan kennis van de geschiedenis van Europa evenals van de problemen in Israël. De website van CIDI geeft talloze voorbeelden hiervan. Maar ook de ‘oude’ antisemitische vooroordelen zijn niet verdwenen en zijn in sommige hoeken van de wereld nog springlevend. In Teheran, Ramallah en andere steden kun je Hitlers boek Mein Kampf in vertaling kopen, maar ook het nog oudere, oorspronkelijk uit Rusland afkomstige boek De Protocollen van de Wijzen van Zion, een ‘bewijs’ van het Joodse complot voor een Joodse wereldheerschappij. Het boek is ruim verkrijgbaar in moslimlanden en nog steeds in Rusland zelf. En Nederlandse (reformatorische) scholen gebruiken een kinderboek over een Joods meisje ‘met zwart haar en gebogen neus’ die christenen wreed bejegent 1 .

De vooroordelen variëren en zijn mede afhankelijk van de bevolkingsgroepen en informatiebronnen; velen hebben nog nooit een Jood ontmoet. En toch horen we rappers zingen of lezen we op sociale media uitspraken als ‘Ik haat de Joden meer dan de Nazi’s’. Voetbalsupporters zingen over ‘Joden die branden het best’. De termen ‘homo’ en ‘Jood’ blijken de meest populaire scheldwoorden tegen politieagenten te zijn. Het aantal bij de politie geregistreerde meldingen van agenten over deze scheldwoorden is in een jaar met 50%(!) gestegen. De invloed van gebeurtenissen in Israël op de veiligheid van Joden in Nederland is een ander punt van zorg. Denk aan de vernieling van een Joods restaurant vanwege de controverse over Jeruzalem en over de uitspraken van demonstranten in Rotterdam.

ONDUBBELZINNIGE VEROORDELING

De lokale autoriteiten, politie, leerkrachten en ambtenaren, hebben soms moeite om signalen van antisemitisme te herkennen. Een auto die met hakenkruizen wordt beklad, zoals in ’t Gooi, is niet zomaar vandalisme, maar een antisemitische actie die een ondubbelzinnige reactie vereist. Dit geldt ook voor gevallen waarin Joodse mannen, die herkenbaar zijn aan hun kleding, worden aangevallen, zoals in Kennemerland. Of wanneer een raam van een Joodse gebedsruimte in Amsterdam wordt vernield. Of wanneer er tijdens een demonstratie in Rotterdam ‘dood aan de Joden’ wordt geroepen. Natuurlijk moet de eigenaar van elk koosjer restaurant kunnen vertrouwen op bescherming, ook als er een politiek conflict in Israël afspeelt.

Het is van groot belang dat men deze zaken herkent en erkent, want alleen dan kunnen dergelijke tendensen worden bestreden. Een heldere, ondubbelzinnige veroordeling door onderwijzers, politici en bestuurders is een eerste stap. Een helder signaal richting daders en vooral richting de samenleving is van groot belang in de strijd voor een tolerante samenleving waarin alle minderheden zich veilig voelen. In de gemeenteraadsverkiezingen doen ook enkele sektarische partijen mee. De eerste signalen van racistische en antisemitische uitingen zijn al bekend. Het is zaak om deze te veroordelen en uit te roeien.

KENNIS NODIG

Op scholen zien we ‘Nederland in het klein’, maar soms uitvergroot. Davidsterren worden op schriften van Joodse kinderen in Amsterdam geklad, die soms ook worden uitgescholden en een bedreiging jegens een kind die de vlag van Israël draagt in Almere lijkt ‘normaal’ te worden gezien. Kinderen die weigeren om lessen over de Holocaust bij te wonen en deze geschiedenis met Israël te verbinden. Docenten lijken niet altijd voldoende kennis en inzicht te hebben om hiermee om te gaan. Daarom biedt het CIDI speciale seminars aan over lesgeven over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust. De bovengenoemde uitdagingen worden dan behandeld. Ook is het van belang om de achtergrond van antisemitische vooroordelen aan te pakken: komt het vanuit het Christelijke geloof en de eeuwenoude beeldvorming over Joden die Jezus aan het kruis gedood zouden hebben? 2 Liggen er ‘klassieke’ rechtsextremistische denkbeelden achter? Zijn de vooroordelen verankerd in de moslimleer? Of doordat men uit landen komt waar de Holocaust wordt ontkend en Jodenhaat op school onderwezen wordt vanwege politieke of religieuze motieven?

STIJGING ANTISEMITISME IN POLITIEK

CIDI strijdt al sinds 1981 tegen antisemitisme en heeft ook een meldpunt voor antisemitische incidenten. We vormen allianties met andere antidiscriminatie belangengroepen en zien onze signaleringsfunctie als hoogst noodzakelijk. Onze jaarlijkse antisemitismemonitor is een instrument om de trends rond antisemitisme zichtbaar te maken als een stap op weg naar bestrijding. Op 10 maart jl. verscheen de monitor over antisemitische incidenten in 2017. Daarin wordt een stijging van antisemitisme gesignaleerd in de politiek op scholen en in de sport. 3 In de politiek hebben partijen als DENK en NIDA het over ‘een Joods complot’ en ‘de lange arm van de Joden’. In voetbalwedstrijden, vooral tegen Ajax, blijft reactie op antisemitische uitingen achterwege, terwijl een zerotolerance aanpak gewenst is. Maar ook internetsites en sociale mediaplatforms zijn het toneel van antisemitische uitingen. Soms zijn die gericht tegen specifieke personen, maar vaak tegen de groep als geheel. Dat is een trend die snel naar de echte wereld overwaait, naar scholen, in trams en bij openbare gelegenheden.

Gebrek aan kennis over de geschiedenis en over antisemitisme hindert docenten, politie, politici en anderen vaak in hun vermogen om signalen op te vangen en ernaar te handelen. Kennis van zaken en alertheid zijn nodig om adequaat te kunnen handelen, niet uit te vergroten, maar ook niet te bagatelliseren. Omdat er vaak een verband wordt gelegd tussen de problemen in Israël en Joden hier in Nederland, hecht het CIDI ook veel belang aan het vergroten van de kennis over Israël en de Palestijnen en over het conflict tussen de twee groepen. Ons doel is het conflict en de posities van de verschillende partijen uit te leggen.

We komen graag langs om het fenomeen antisemitisme uit te leggen, de verschijningsvormen uit de doeken te doen en vooral te onderzoeken hoe we met elkaar antisemitisme effectief kunnen bestrijden.

NOTEN

1 Bijvoorbeeld: M.H. Karels-Meeuse, De Zoektocht van Lea Rachel (uitgeverij Den Hertog, 1999). Zie verder de dissertatie Levi’s eerste kerstfeest. Jeugdverhalen over jodenbekering, 1792-2015 (uitgeverij VanTilt, 2015) waarin historicus Ewoud Sanders tachtig jeugdverhalen over jodenbekering analyseert.

2 De evangeliën berichten dat het de romeinse stadhouder Pontius Pilatus was die, uit angst voor oproer waardoor zijn positie in gevaar zou kunnen komen, Jezus liet kruisigen door romeinse soldaten.

3 Zie hiervoor de website van CIDI: https://www.cidi.nl/cidi-monitor-antisemitische-incidenten-2017-antisemitische-uitingen-rukken-op-politiek-en-internet/

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen