Kerk- en theologiegeschiedenis

Een mijlpaal in het wetenschappelijke onderzoek naar het Engelse puritanisme is de publicatie van de complete geschriften van William Perkins (1558-1602) in tien delen. Dit in 2015 begonnen project heeft in vier jaar tijd al zeven delen opgeleverd.

Vreemd genoeg waren de werken van de architect en grootste schriftelijke verspreider van de puriteinse beweging nog steeds alleen in zeventiende-eeuwse edities beschikbaar.

Maar daarin is nu dus verandering gekomen. Tegelijkertijd is het aantal studies over Perkins de afgelopen jaren gegroeid, waarvan dit boek onder redactie van Beeke en Salazar een zichtbaar bewijs is. Het komt voort uit een conferentie in Cambridge, die werd gehouden in de kerk waar Perkins bijna twintig jaar heeft gepreekt, en laat in vijf hoofdstukken zien op welke terreinen Perkins de eigenheid van het puritanisme heeft vormgegeven.

Volgens Sinclair B. Ferguson hechtte Perkins grote waarde aan de prediking, omdat juist dit volgens hem bij uitstek Gods middel is om bekering en geloofsverdieping te bewerken. Perkins onderscheidde zich allereerst door zijn eigen preekarbeid, waarbij hij – vaak volgens de methode van de lectio continua – aandacht voor de uitleg samen liet opgaan met een uitvoerige, op het hart van de hoorders gerichte toepassing, en vervolgens ook door zijn handboek over de prediking, The Art of Prophesying, een werk dat aanzienlijke invloed in puriteinse kring uitoefende.

Een ander speerpunt van Perkins was zijn streven naar de heiliging van het leven of de godzaligheid (godliness), zoals Geoff Thomas laat zien. Levensheiliging komt in Perkins’ optiek niet alleen voort uit geloof, maar evenzeer uit berouw en bekering. Schuldbesef gaat namelijk gepaard met een innerlijke afschuw van de zonde, die vervolgens in de dagelijkse praktijk herkenbaar is aan het loslaten van het ‘oude’ leven en aan het streven naar gehoorzaamheid aan Gods geboden. Stephen Yuille bespreekt een ander accent in Perkins’ visie op het christenleven: de samenhang van geloof en liefde in diens uitleg van de brief van Judas.

Dat Perkins een pastorale attitude kende, bleek uit zijn introductie van de zogeheten ‘cases of conscience’: pastorale gewetensvragen waaraan hij een afzonderlijk geschrift wijdde. Joel R. Beeke gaat in op de vraag naar de geloofszekerheid, want deze nam onder de gewetensgevallen een voorname plaats in. Hij stelt dat Perkins Gods beloften als de primaire grond van de zekerheid verkondigt, maar ook verschillende innerlijke en uiterlijke geloofskenmerken inbrengt, waarmee hij de zekerheid van Gods beloften niet wenst te ontkrachten. Perkins wil via deze geestelijke kenmerken juist aangeven welk geloof het stempel van echtheid verdient.

Het afsluitende hoofdstuk van Greg Salazar is het boeiendste, niet alleen omdat het drie prioriteiten van de puriteinse beweging beschrijft waarin de betekenis van Perkins zichtbaar wordt, maar ook omdat het aangeeft met welke uitdagingen deze prioriteiten werden geconfronteerd. Ten eerste stond de puriteinse nadruk op het unieke gezag van de Bijbel tegenover de grote bete kenis van de traditie bij Rome. Ten tweede kreeg haar sterke accent op de prediking steeds meer te maken met een conformistische stroming in de Engelse kerk die een veel groter gewicht toekende aan de liturgische vormgeving van de eredienst en daarbij de schriftlezing zo centraal stelde dat de prediking min of meer als overbodig werd beschouwd. Ten derde kreeg het puriteinse streven naar heiligheid te maken met de kritiek van een antinomiaanse beweging, die de overmacht van Gods genade dusdanig beklemtoonde dat de verantwoordelijkheid van een christen uit de aandacht verdween, wat ook betekende dat de claim van Gods gebod overbodig was. Juist door de puriteinse beweging tegenover andere theologische en geestelijke posities in het vroegmoderne Engeland te plaatsen, blijkt dat Perkins een heel eigen beweging in gang had gezet.

Een nadeel van deze studie is dat sommige hoofdstukken te veel overlap kennen, terwijl een duidelijke opbouw van het geheel ontbreekt. Verder is de inleiding van een hoofdstuk soms te lang voordat de auteur bij zijn hoofdgedachte is. Een pluspunt is echter dat deze bundel opstellen de eigenheid van Perkins’ pastorale en spirituele theologie (practical divinity) laat zien, waarbij men onderstreept hoe groot zijn invloed is geweest op een generatie puriteinse predikers na hem en zo op latere tijden. Daarom was de tijd rijp voor een nieuwe uitgave van zijn complete werken, zoals al lange tijd eerder met andere puriteinse geschriften is gebeurd. Dit boek lijkt een indirecte uitnodiging te zijn om Perkins’ geschriften zelf ter hand te nemen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen