Boekbesprekingen

Dit vuistdikke boek is een vertaling van de Nederlandse uitgave uit 2012, met allerlei verbeteringen en uitbreidingen ten opzichte van het origineel. De auteur is emeritus hoogleraar Assyriologie aan de VU en research fellow van het NINO te Leiden. Hij is internationaal erkend specialist op het gebied van de sociaaleconomische geschiedenis van de oud-Babylonische tijd, en van de Babylonische geneeskunst. Veel publicaties van zijn hand zijn ook voor bijbelwetenschappers van belang, vanwege het licht dat ze (zijdelings) werpen op oudtestamentische teksten. Dat geldt zeker ook van deze fraaie studie, het eerste complete boek over de geschiedenis van vrouwen in het oude Nabije Oosten. Omdat de meeste bronnen hiervoor afkomstig zijn uit Mesopotamië, ligt het hoofdaccent op Assyrische en Babylonische teksten. Geregeld betrekt Stol echter ook teksten uit andere talen en culturen bij zijn studie, niet het minst teksten uit het Oude Testament.

In ruim dertig hoofdstukken wordt het dagelijks leven van vrouwen vanaf het derde millennium voor Christus tot in de Hellenistische tijd in kaart gebracht. De belezenheid van de auteur is bewonderenswaardig, hij biedt een helder overzicht van al het beschikbare materiaal en gaat in de interpretatie hiervan steeds het gesprek aan met moderne wetenschappers. Dit doet hij, naar mij voorkomt, voorzichtig en evenwichtig.

Te bedenken is dat veruit de meeste spijkerschriftteksten over mannen gaan, en dat er maar heel weinig teksten zijn van vrouwen zelf. Toch is het mogelijk een beeld te schetsen, via familiearchieven, rechtsdocumenten, iconografisch materiaal, brieven. Hoe leefden vrouwen toen, welke plaats namen zij in binnen het gezin en de maatschappij, welke gebruiken waren er rondom geboorte, gezondheid en – vooral – huwelijk?

Met veel citaten uit bronteksten wordt het de lezer mogelijk gemaakt om stap voor stap allerlei facetten van het leven van vrouwen in de toenmalige wereld te verstaan. Veel onderwerpen passeren de revue: uiterlijke verschijning, huwelijksgebruiken, een tweede vrouw en concubines, gezinsleven, echtscheiding. Aparte hoofdstukken gaan over overspel, verkrachting en incest – uiteraard wordt hieraan in rechtsteksten veel aandacht besteed. Een beeld wordt geschetst van de weduwe, de heks, de priesteres en de ‘non’. Veel informatie biedt ook het hoofdstuk over de maatschappelijke participatie van vrouwen, onder andere hun rol als musicus, schrijver, doctor, of businessvrouw.

Een levendig debat wordt in de wetenschap gevoerd over de vraag of het oude Nabije Oosten ook sacrale prostitutie kende; volgens Stol is dit beslist wel het geval.

De lectuur van dit boek is een boeiende onderneming. Op vele bladzijden vindt de lezer informatie die hem eens te meer toont hoezeer het leven van oud-Israël was ingebed in de wereld van toen. Gaandeweg dringt zich steeds weer een vergelijking met bijbelteksten op. Het leviraatshuwelijk, een veroordeling van de vrouw die bij een twist de genitaliën van een man beschadigt, het instituut van klaagvrouwen, et cetera: we vinden het allemaal ook in het Oude Testament. Het slot van het boek gaat in op de waardering van de vrouw in het oude Nabije Oosten. Enerzijds was er een positieve kijk: de vrouw is meer dan de man geneigd tot compassie en intercessie.

Anderzijds een negatieve visie: de vrouw excelleert in roddelen, jaloezie, diefstal. Hoe dan ook, het lot van vrouwen was in de wereld van toen slechter dan dat van mannen. Er heerste een voorkeur voor mannelijk nageslacht, de vrouwelijke slavin was goedkoper, de vrouw had niet dezelfde rechten als de man. Zelfs in de ‘wijze’ wetten van Hammurabi wordt voor eenzelfde vergrijp de vrouw strenger gestraft dan de man.

Al met al is dit boek een Fundgrube voor wie zich wil oriënteren op vragen rond het leven en functioneren van de vrouw in het oude Nabije Oosten. Een hoofdstuk over homoseksualiteit miste ik overigens. Een echte misser zijn de indices: slechts vier bladzijden, veel te kort. Met name een tekstregister zou dit prachtige boek nog extra toegankelijk hebben gemaakt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen