Hellenbroek als prediker

Allereerst wil ik mijn geliefde medebroeder uit Moerkapelle feliciteren met dit behaalde resultaat. Dit resultaat liegt er niet om. Het is een degelijk boekwerk geworden. Ik heb er inmiddels al veel van geleerd. De illustraties zijn van Piet den Hertog en zijn een weerslag van verschillende thema’s die aan de orde komen. In de loop der jaren zijn er verschillende publicaties over het werk van Hellenbroek verschenen, maar het ontbrak nog aan een brede analyse van zijn preken. In deze leemte voorziet nu dit onderzoek. Het is gebleken dat belangrijke trefwoorden uit de preken van Hellenbroek een sterke overeenkomst vertonen met zijn Vragenboekje (”Voorbeeld der Goddelijke Waarheden”). Anderzijds zien we in zijn (machtige) preken soms weer andere accenten. Ds. Brons wijst er wel op dat veel vragen uit dit bekende catechisatieboekje later zijn toegevoegd.

Onderzoeksvraag

De onderzoeksvraag vinden we verwoord op pagina 21: ‘De centrale vraag in deze studie is: welke homiletische en systematisch-theologische uitgangspunten blijken uit een analyse van de preken van Hellenbroek, mede in het licht van zijn catechesemethode’. Het was overigens niet de opzet van deze studie om een historisch-vergelijkend onderzoek te doen. Er is bijvoorbeeld geen vergelijking te maken met de prediking uit de tijd van de Reformatie (Calvijn). Bij het lezen van dit proefschrift valt mij op dat broeder Brons op een eerlijke en evenwichtige manier de dingen beschrijft. De analyse van deze preken kan hier en daar wellicht wat rationeel overkomen, zoals het tellen van het aantal keren dat de drie Goddelijke personen worden genoemd. Maar daarvoor is het dan ook een wetenschappelijk onderzoek. Tegelijk formuleert ds. Brons ook voorzichtig en spreekt hij heel teer en diepzinnig over de inhoud van Hellenbroeks preken.

Hellenbroek heeft 608 preken nagelaten. Voor het onderzoek heeft de promovendus een selectie gemaakt van 20 preken. Ds. Brons noemt twee selectiecriteria. Als eerste criterium geldt dat de preken ook werkelijk zo gehouden zijn zoals ze zijn gepubliceerd. Er zijn namelijk ook preken die achteraf door Hellenbroek zijn bewerkt en geredigeerd. Daarnaast is gekeken of deze preken als voldoende representatief kunnen worden beschouwd voor zijn gehele preekoeuvre. Het blijkt dat het in veel gevallen moeilijk uit te maken is of een preek ook werkelijk zo uitgesproken is als ze is uitgegeven. Soms is het overduidelijk dat hij de preek niet zo gehouden heeft, bijvoorbeeld de preek over Hooglied 6:12.

Methode en analyse

Tijdens het lezen rezen er ook enkele vragen, bijvoorbeeld de vraag of het nu echt zo verkeerd zou zijn om een (achteraf) bewerkte preek te analyseren. Althans, als we weten dat deze bewerking door de prediker zelf uitgevoerd is, en niet door iemand anders. Ook vroeg ik mij af: wat is representatief? Moet je, om een zuivere representatieve selectie te maken, niet eigenlijk (bijna) alle preken van Hellenbroek gelezen hebben?

Er was soms ook een vraag over de inhoud. Deze heb ik samen met mijn broeder besproken. Het zou te ver voeren om die allemaal in deze recensie te bespreken. Ds. Brons zal binnenkort in De Saambinder nog enkele artikelen schrijven over de inhoud van zijn proefschrift. Wellicht dat hij de vragen die we hebben doorgenomen daarin nog kan verwerken.

Ds. Brons is een bescheiden man: in de laatste paragraaf zegt hij dat deze studie slechts ‘een eerste stap’ is in het onderzoek naar de preken van Hellenbroek. Ik zou willen zeggen: het is dan toch wel een ‘grote stap’! Dit boek is een ‘must’ voor ieder die van de prediking van Abraham Hellenbroek houdt.

Met ingang van volgende week plaatsen we enkele artikelen van ds. H. Brons over het onderwerp van zijn proefschrift: Hellenbroek en de prediking.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen